Obrus Miluni

To opowieść  rodzinna mojej koleżanki z Wrocławia. Opublikowała ją na portalu blogmedia24.pl

Za Jej zgodą publikuję tą opowieść na Legionie. Jest piękna i wzruszająca. Ile takich i podobnych opowieści kryją nasze serca, nasze wspomnienia. A ile nie chcieliśmy słuchać, zanotować. Ludzie odchodzą i nikt już nie będzie potrafił opowiedzieć, jak w czasach wojennych, zagrożenia życia było realizowane przykazanie Miłości.

guantanamera, czw., 18/04/2013 – 09:06

       Jest duży – można nim zasłać stół, przy którym zasiądzie kilkanaście osób.   Kilkunastu ważnych gości. Liczna wielopokoleniowa rodzina: dziadkowie i ich rodzeństwo, rodzice i ich rodzeństwo oraz wszystkie dzieci. Ręcznie haftowany. Te tysiące ściegów wyszyła na białym płótnie młoda dziewczyna, Emilia, szykując sobie wyprawę do ślubu.

       A w każdym ściegu jest Jej myśl o przyszłości: o sakramentalnym związku z ukochanym… O dzieciach, które się narodzą… O chrzcinach tych dzieci … O życiu ich rodziny – dobrym,spokojnym, pełnym szczęścia…

       Była moją krewną. Pamięta Ją młodsza o prawie dziesięć lat od Mili moja ciocia, w rodzinie nazywana Lalą. Jako dziecko często gościła w Fajsławicach, gdzie ojciec Mili, brat mojej babci, a dla mojej cioci wujek Władek prowadził młyn, który – o ile wiem – wtedy należał do jego brata… Bardzo kochał córkę – była jedynaczką… Ciocia zapamiętała Milę jako małą, bardzo radosną i pełną energii dziewczynę. Aż dziwne, skąd znalazła cierpliwość, żeby wyhaftować obrus tyloma ściegami …

      Ciocia zapamiętała przedstawienia teatrzyku młodzieżowego, na które nastoletnia wtedy Mila ją – małą dziewczynkę – zabierała. Pamięta, jak podczas któregoś z występów, żywiołowo tupiąc, młodzi aktorzy zatańczyli mazura. Śpiewane przez nich słowa brzmią jeszcze w Jej uszach „Umarł Maciek, umarł już leży na desce. Gdyby mu zagrali. Podskoczyłby jeszcze!…” Pamięta zapach mąki, unoszący się w młynie, zwiedzanym z Milą – oczywiście pod opieką wujka Władka. I wspólne z Milą spacery. Pamięta narzeczonego Mili, tego, z którym mieli się pobrać. Miał na imię Janek…

     1 września 1939 roku, w dniu niemieckiego ataku na Polskę wszystkie plany Mili i Jej narzeczonego, Jej matki i jej ojca, naszej rodziny i wszystkich Polaków rozsypały się w proch. Narzeczony Mili wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i przyszedł moment, gdy Niemcy zaczęli go ścigać. W końcu w jakiś sposób dotarli do Mili i Ją aresztowali, a 23 września 1941 roku znalazła się w Ravensbrück.Nie wróciła.

     W moim rodzinnym domu słuchałam jak dorośli rozmawiali o losie Miluni, bo tak Ją nazywano, o rozpaczy i załamaniu Jej Rodziców, którzy Ją tak bardzo kochali, o tym, że nawet nie wiemy jak zginęła…

     Jak zginęła dowiedzieliśmy się, gdy po raz pierwszy ukazała się drukiem książka Wandy Półtawskiej „i boję się snów…”

      Z tego piekielnego bloku poszła na śmieć nasza pierwsza trzynastka. 18 kwietnia 1942 roku. Wtedy jeszcze nie zdawałyśmy sobie sprawy, że to egzekucja. Dotąd nie zabrano nikogo z naszego transportu i ciągle pokutowała w nas niczym nie uzasadniona wiara, że wyroki śmierci zostały wykonane na Zamku. Wydawało się nam, że te, które przyjechały do obozu, uniknęły egzekucji.

       W śliczny słoneczny dzień zabrali całą trzynastkę, wszystkie nasze najbliższe. Znałyśmy je i ich sprawy. Niepokój, gdy wyczytano ich nazwiska, ale jeszcze nie chciałyśmy wierzyć. Poszły i oglądały się w naszą stronę na wielkim placu “nach vorne”. Mila odwróciła się i pokiwała, a Pola wskazała na niebo.

      Pola, wysoka, zgrabna, i Grażynka – dwie siostry Chrostowskie. Grażynka, która tak niedawno pisała wiersz o słoneczniku, co w szarudze wrześniowej zagląda do okna naszej kwarantanny.

     Niusia Apcio – przez pomyłkę aresztowana, dlatego, że Maria i że pracowała w aptece.
Genia Adamiak, cicha urzędniczka, z jakiegoś magistratu, blada i zawsze pogodna, a równocześnie wiecznie czymś strapiona i o kogoś dbająca, wyglądała właśnie tak jak można sobie wyobrazić urzędniczkę.
Maria Wiśniewska, o czarnych, nerwowo rozbieganych oczach, cienkich nerwowo drgających palcach i lekko zamazanej mowie, wiecznie zdenerwowana i niespokojna – teraz jakoś ucichła
Renata Żytkowa, szczupła, wysoka, blada, stale opowiadała o swoim synu, zostawionym u obcych ludzi.
Kazimierza Banowa z Zofią Grabską, mniej mi znane, ale w tej chwili równie bliskie.
Maćkowa z Chełma
Romka, nasza Romka, urocza, tryskająca życiem i humorem dziewczyna, wesoła jak żywe srebro, przez wszystkich lubiana.
Milunia, mała Milunia Radecka, o wielkich oczach i ptasim nosku..
Pani Wersocka, która szła spokojnie i jakby nawet uradowana – była ostatnia z całej uprzednio straconej rodziny.
Poszły…

   Zamknięto je najpierw do bunkra, potem bez chustek i bez fartuchów, w samych sukienkach, boso, wsadzono do “miny” (tak nazywałyśmy małe czarne auto, które potem wiele razy zajeżdżało i zabierało skazane).
Ravensbrück nie miał jeszcze wtedy własnej gazkamery. Egzekucje odbywały się w Totengangu, za murem obozu, zwyczajnie. Do skazanych oddawano salwę karabinową, głośną na cały obóz.

     Przyjazd małego czarnego auta zawsze zwiastował to samo: śmierć.

Poszły… Wróciły ich skrwawione sukienki do pralni i niezbita pewno ść, że one nie wrócą.

      Była jedyną osobą z całej naszej rodziny, która II wojny światowej ne przeżyła. Przeżyli mężczyźni ci walczący najpierw na froncie i ci którzy działali w AK, chłopcy, którzy wstąpili do partyzantki.

     Przeżyły włączone w pracę AK kobiety. Zginęła tylko ona – Milunia. Zginęła „za Janka” …

     Jeszcze raz przytoczę słowa Wandy Półtawskiej:

    Przyszła do naszej celi ostatnia. Mała, z ogromnymi oczami i małym ptasim nosku, przysiadła w nogach pryczy i strasznie kaszlała. Było ciasno i my dwie spałyśmy przywiązane paskiem do wąskiego stołu, żeby nie spaść. Wstałam, dałam jej jakiś proszek na kaszel z zapasów Niusi i powiedziałam: „Weź, ptaszku”.

    Potem zawsze mówiłam do niej: „ptaszku” albo „mała”, choć była starsza ode mnie. Siedziała w kąciku i opowiadała, że siedzi „za Janka”. Stale pokazywała swoją dłoń i mówiła: „Patrz, jaką ja mam krótką linię życia. Ja prędko umrę, ale nie boję się iść na śmierć, bylebym poszła z tobą albo z Polą.” Potem nie wiadomo którędy przyszła wieść, że Janka aresztowali. Obudziłam się w nocy: Milunia nie spała. Siedziała skulona, płakała cichutko. Siadłam przy niej, jak pierwszej nocy w celi i powiedziałam znowu:„Ptaszku…”

     Poszła wtedy nie ze mną, z Polą… w taki właśnie ciepły dzień. Odchodząc podeszła do mnie i powiedziała:„Pozdrów ode mnie fajsławickie łąki i powiedz mamie, że się nie bałam…” Zawsze mówiła, że najpiękniejsze na świecie są fajsławickie łąki, gdy kwitną: stoi tam stary młyn i mieszkają jej rodzice. Była jedynaczką…

    A jak już była daleko, odwróciła się i pokiwała do nas ręką. Tu, na tym placu, w dniu jak dzisiejszy.

    Co wtedy myślała mała Milunia?

    Nie spełniłam jej prośby.

    W pierwszą niedzielę po powrocie pojechałam do Fajsławic. Łąki były wspaniałe, kwitnące, ścieżka prowadziła wprost do młyna. Szłam coraz wolniej i myślałam: Wyjdzie stara kobieta, drobna jak Mila, o oczach jak Mila, i zapyta: „Gdzie moja córka?” I jak się wytłumaczę, że to ja wróciłam, a nie ona?

   Z młyna nie wyszła stara kobieta, ale stary wysoki mężczyzna o jasnych oczach Mili. Byłam tak, zaskoczona, wyobrażałam sobie, że Mila podobna jest do matki. Zapytał: „Panienka czegoś szuka?” „Tak… gdzie jest przystanek autobusu?”

    Roześmiał się całą twarzą i oczami i powiedział: „A właśnie tam prościutko, jak panienka przyszła”.

    Pobiegłam łąką szybko, coraz szybciej…

   Po śmierci Rodziców Mili obrus trafił do rodziny drugiego brata babci. Stamtąd – do mojej najstarszej cioci, wreszcie – do najmłodszej. Tylko ciocia dzisiaj dobrze pamięta Milę… Tylko ona znała Ją osobiście …

    Mijają lata. Jest znów 18 kwietnia A.D. 2013. Śliczny słoneczny dzień, jak tamten 18 kwietnia 1942 roku w Ravensbrück …

    71 rocznica rozstrzelania Miluni …

    Zastanawiam się: kto z następnego pokolenia będzie godzien przechować tę jedyną po Mili pamiątkę, ten samotny materialny dowód, że naprawdę była kiedyś wśród nas …

    Płótno wyhaftowane na ślub, który się nie odbył, dla rodziny, która nie powstała, dla dzieci, które się nie narodziły… Obciążone wspomnieniem przerwanego życia młodej kobiety, rozpaczy Jej rodziców i Jej narzeczonego, bólu naszej rodziny…

    Rękodzieło, które jest zapisem dotyku Jej ręki… Wyszywanka, w którą wszyte zostały wszystkie Jej nadzieje… Wszystko co Jej – i nam także – wydarto.

    Relikwia, ze wzorem tak delikatnym, że chyba niedokończonym… jak życie Mili.

    Dokument, którego ściegi krzyczą. I są dla mnie ważniejsze niż daty, nazwy i nazwiska katów.

    Obrus-całun, którego ściegi w swych miłych pastelowych barwach niosą wspomnienie polskich ofiar II wojny światowej. I przestrogę odciśniętą na dziejach ludzkości – że gdy ludzie odrzucą Boga to stają się bestiami.

     Oraz tę wypisaną na tablicy w Ravensbrück: JEŚLI ECHO ICH GŁOSÓW UMILKNIE – ZGINIEMY

   Nie chcę żeby umilkło echo Ich głosów!

   Nie chcę, żebyśmy zginęli!

    Dlatego przywołuję pamięć Miluni w rocznicę Jej śmierci…

23 czerwca 1996 ta tablica została poświęcona przez Jana Pawła II

Cytowane fragmenty pochodzą z książki Wandy Półtawskiej „ i boję się snów…” Czytelnik 1964 str 50-52 i 163-164.

Fotografia Mili oraz zdjęcie tablicy pochodzą ze strony

http://individual.utoronto.ca/jarekg/Ravensbruck/Executions.html

Można tam znaleźć fotografie innych straconych Polek…