Gdy w 732 r. Karol Młot rozbił pod Poitieres wojska Arabów kładąc kres ich ekspansji w głąb Europy, imperium wyznawców islamu przeżywało szczytowy okres rozwoju. Wkrótce jednak zaczęło ono tracić jednolitość w wyniku wewnętrznych walk o sukcesję po Mahomecie i prawo do tytułu kalifa. Zmieniały się dynastie, powstawały niezależne kalifaty i emiraty. Wyodrębnili się egipscy Fatymidzi, przyłączając do swojego państwa Palestynę i Syrię.

W X w. na Wschodzie pojawiła się nowa siła – Turcy Seldżucy, którzy ruszyli na zachód podbijając Chorosan, Persję, Mezopoptamię. Przyjęcie islamu nie przeszkodziło im w zdobyciu Bagdadu. W 1070 r. zajęli Syrię i Palestynę, potem większość Azji Mniejszej. Cesarstwo bizantyjskie, a z nim świat chrześcijański stanął w obliczu wielkiego zagrożenia. Turcy, wyznający islam od niedawna, byli – w przeciwieństwie do Arabów – nietolerancyjnymi fanatykami. Skończyło się w miarę swobodne pielgrzymowanie chrześcijan do Ziemi Świętej. Uciskowi zostali poddani także chrześcijańscy mieszkańcy Palestyny. Nim wszakże zastępy Franków z krzyżami na pancerzach ruszyły wyzwolić Jerozolimę, musiała narodzić się idea świętej wojny. Wojnę taką, uznaną za sprawiedliwą i za obowiązek religijny, zapoczątkowały walki w Hiszpanii. Już w końcu VIII w. rozpoczęła się tam reconquista, która przybrała na sile w X i XI w. W 1063 r. papież Aleksander II zaapelował do narodów chrześcijańskich o udzielenie pomocy Hiszpanom i Portugalczykom, przyznając uczestnikom walk z muzułmanami rozległe odpusty. Święta wojna czyli krucjata stała się faktem. Papiestwo uświęcają walkę z nieprzyjaciółmi krzyża, podniosło także znaczenie instytucji rycerstwa. W XI w. ustalił się zwyczaj poświęcania miecza wręczanego pasowanemu rycerzowi. Zaś od XII w., do ceremoniału pasowania włączono obrzędy religijne, a instytucję rycerstwa porównano do ósmego sakramentu. Powstała swoista mistyka powołania rycerskiego łącząca wierność seniorowi z obowiązkiem obrony wiary. Uświęcenie wojny i stanu rycerskiego, obok innych przyczyn, legło u podstaw wypraw krzyżowych i powołania zakonów rycerskich.

Krucjaty, mimo ujawnionych w czasie ich trwania okrucieństw i zaborczości, miały wszelki cechy ruchu eschatologicznego, który przygotowała nadzieja na powtórne przyjście Chrystusa w 1000 r., a kształtowała chęć zbudowania idealnego Państwa Bożego na ziemi.

W 1095 r. Urban II udał się do Francji aby odbyć w Clermont synod poświęcony reformie Kościoła. Tam, wobec licznie zgromadzonego duchowieństwa i świeckich stanów, papież wezwał do wyzwolenia Jerozolimy i Ziemi Świętej. „Bóg tak chce!” – z tym hasłem, 15 sierpnia 1096 r. wyruszyła do Palestyny pierwsza krucjata. Jerozolima została zdobyta 15 lipca 1099 r. Powstało Królestwo Jerozolimskie i lenne państewka łacińskie: Edessa, Antiochia i Tripoli. Do wyzwolonej Ziemi Świętej ruszyły rzesze pielgrzymów. Stanowili oni potencjalną siłę, która mogła pomóc utrzymać istnienie tych państw. Toteż starano się dbać o pielgrzymów, budowano dla nich zajazdy, hospicja i szpitale. Okazało się wkrótce, że należy zapewnić im także ochronę wobec wrogości i napadów muzułmanów. Państwa chrześcijańskie cierpiały jednak na brak ludzi mogących walczyć z naporem islamu. Potrzeba powołania instytucji, która rozwiązałaby ten problem stawała się coraz pilniejsza.

Idea obrony pielgrzymów, pojmowana jako służba Boża, powstawała w środowiskach biedniejszych, ascetycznie nastawionych rycerzy. Około 1115 r. do Ziemi Świętej przybył z Szampanii pobożny rycerz Hugon z Payens. Skupił on wokół siebie „ubogich rycerzy” francuskich, którzy postawili przed sobą zadanie obrony i opieki nad pielgrzymami. Powstało bractwo, które uzyskało poparcie króla jerozolimskiego Baldwina i cystersów – najzagorzalszych zwolenników krucjat. Bractwo urządziło swoją siedzibę w podziemiach dawnej świątyni Salomona. Od jej łacińskiej nazwy Templum Salomoni, pochodzi słowo templariusze, określające początkowo bractwo a potem potężny zakon.

Inicjatywę poparł św. Bernard z Clairvaux, największy autorytet duchowy tamtych czasów. Napisał na cześć templariuszy „Traktat pochwalny ku chwale nowego rycerstwa” i przygotował regułę dla nowego zakonu. Reguła została zaaprobowana na synodzie w Troyes w 1128 r. Z tą chwila powstał zakon Fratres Militiae Templi – Rycerzy Świątyni. Bulla Innocentego II z 1139 r. podporządkowywała templariuszy wyłącznie Stolicy Apostolskiej.

Reguła templariuszy, dostosowana do zadań zakonu, opierała się na regułach św. Augustyna i św. Benedykta. Do pierwszej nawiązywała przez podkreślanie prymatu miłości w życiu wspólnotowym i humanitaryzmu; w organizacji życia codziennego wzorowała się na drugiej, stosując umiar i unikając skrajności. Tworząc symbiozę rycerza z mnichem, św. bernard dokonał wyłomu w powszechnej dotąd zasadzie o podziale zadań między tymi co się modlą a tymi co walczą. Rycerze zakonni i tworzona przez nich ideologia – było to cos zupełnie nowego w świecie chrześcijańskim. Wspomniana już sakralizacja i idealizacja instytucji rycerstwa osiągnęła w zakonach rycerskich swój szczyt. Ich członkowie zyskali status miles Christi – rycerzy Chrystusa, z którym żadna inna formacja nie mogła się porównać. Rycerz Chrystusa przystawał idealnie do koncepcji Państwa Bożego, jakim miała stać się Ziemia Święta, a wartości które reprezentował, miały być początkiem powszechnej renovatio chrześcijaństwa.

Cechą wyróżniającą wszystkie zakony rycerskie było wysunięcie na czoło braci świeckich. Były to więc nie monastyczne formacje życia zakonnego, łączące ograniczenia i zadania wynikające ze ślubów zakonnych z obowiązkami rycerskimi.

Zakony rycerskie powstawały w dwóch rejonach, będących miejscami konfrontacji chrześcijaństwa z islamem – w Palestynie i w Hiszpanii. Wszystkie miały podobne ustawodawstwo, organizację i zadania. Cechowały je shierarchizowana struktura władzy, surowy rygor, bezwzględne posłuszeństwo i złagodzona praktyka postu – rycerze zakonni musieli bowiem zachować siły do walki z niewiernymi.

Na czele zakonu rycerskiego stał wybieralny wielki mistrz. Jego władza nie była absolutna – w najważniejszych sprawach zakonu zobowiązany był zasięgać opinii wielkiej rady. Zastępca wielkiego mistrza templariuszy miał tytuł seneszala (frankijskie siniskalk – zarządca dworu). Podział i funkcje członków zakonu, jego struktura administracyjna i terytorialna, były prawie jednakowe we wszystkich zakonach rycerskich, w niektórych inne było tylko nazewnictwo.

Członkowie zakonu dzielili się na zakonników – rycerzy, kapelanów i braci służebnych. Każdy zakon podzielony był na prowincje. Na ich czele stał bajliw (frankijskie ballif – namiestnik) zarządzający bajliwatem (u templariuszy i joannitów); jego odpowiednikiem był u krzyżaków wielki komtur zarządzający komturią. Templariusze, potem także joannici zakładali na zdobytych terytoriach komandorie – fortece klasztorne z dużym kościołem, stajniami, zbrojownią i warsztatami. Komandorią dowodził komandor (łac. commnedare – powierzać). Po przeniesieniu się krzyżaków do Europy, komturia stanowiła okręg rycersko-administracyjny, który pokrywał się w Niemczech z terytorium landu. Prowincja składała się z domów zakonnych na czele których stał preceptor (templariusze), komandor (templariuisze, joannici) lub komtur (krzyżacy). Do niektórych zakonów rycerskich jak Calatrava, przyjmowano niekiedy rycerzy żonatych, do zakonu Santiago mogli wstępować nawet rycerze posiadający rodzinę.

Macierzysty dom templariuszy w Jerozolimie nazywał się Templum (Świątynia), podobnie jak ich ufortyfikowane klasztory w Paryżu i Londynie.

Zakony rycerskie były wyjęte spod miejscowej władzy kościelnej i podlegały bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Władze świeckie nie posiadały na nie prawie żadnego wpływu. Zakony rycerskie rozwijały się w organizmy suwerenne i samorządne, a niektóre jak joannici, a zwłaszcza krzyżacy, osiągnęły status państwa.

Templariusze

Reguła templariuszy składająca się z 76 artykułów była wzorem dla innych zakonów rycerskich. Nakazywała ubóstwo indywidualne, czystość i bezwzględne posłuszeństwo. Obowiązkiem rycerzy – mnichów było niesienie pomocy walczącym o słuszną sprawę, obrona Ziemi Świętej, kościołów, ubogich, wdów, sierot. Reguła zezwalała zakonowi jako instytucji na posiadanie ziemi, przyjmowanie nadań, posiadania i zatrudniania poddanych do prac fizycznych. Kodyfikowała tez bardziej szczegółowe zalecenia dotyczące uczestnictwa w odmawianiu godzin kanonicznych, ubioru i wyposażenia rycerzy (każdy mógł mieć 3 konie i 1 giermka); nakazywała lekturę przy wspólnym stole i tzw. wielkie milczenie. Templariusze mogli przyjmować rycerzy świeckich na określony czas (praktyka ta stała się z czasem popularna w innych zakonach) i na tych samych zasadach kapłanów – gości dla prowadzenia duszpasterstwa. Stali kapłani – zakonnicy pojawili się u templariuszy w drugiej połowie XII w. Do reguły pierwotnej dodawano stopniowo kolejne statuty regulujące wybór wielkiego mistrza i innych władz zakonu, obowiązki urzędników, kary za wykroczenia itp.

Wyróżniającym elementem stroju templariusza był biały płaszcz z czerwonym krzyżem. Zakonnicy budowali charakterystyczne oktagonalne kościoły, stosując przy tym, według niektórych badaczy, swoistą mistykę liczb, z którą zaznajomili się w Palestynie od Arabów. Przywilejem rycerskim templariuszy było stawanie w pierwszym szeregu i prowadzenie pierwszego ataku na wroga.

Do templariuszy wstępowali przede wszystkim rycerze francuscy. Zakon zdobył wkrótce wielkie znaczenie w Ziemi Świętej, gdzie zbudował liczne komandorie, potem zaś uzyskał liczne nadania we Francji, Anglii i Włoszech. Dzięki sprężystej administracji majątków, bojowości i umiejętnej polityce, templariusze stali się rychło potęgą militarną i gospodarczą tak w Palestynie jak i w Europie. Bogactwo zawdzięczali głownie posiadanym bankom i operacjom finansowym na wielką skalę.

Po upadku Akki w 1291 r., na czym zakończyło się istnienie Królestwa jerozolimskiego, templariusze przenieśli się na Cypr, który stał się najdalej na wschód wysuniętą placówką łacińską. Potem jednak musieli przenieść się na kontynent. Mimo posiadania dóbr i domów zakonnych w Europie, właściwym terenem działania zakonu, była zgodnie z regułą Ziemia Święta. Po jej utracie przez chrześcijan, celowość istnienia templariuszy i innych zakonów rycerskich stanęła pod znakiem zapytania. Proponowano zredukowanie ich liczby przez połączenie templariuszy z joannitami, czemu ci pierwsi stanowczo się sprzeciwiali. Tymczasem zakon, pozbawiony zasadniczego celu swojego istnienia, ulegał stopniowej degeneracji. Rozluźniała się dyscyplina, upadała duchowość, a cała energia kierowała się w stronę pomnażania dóbr.

Bogactwo zakonu i jego niezależność od władz świeckich i duchownych z wyjątkiem papieża, nie mogły być długo tolerowane przez władców centralizujących się państw. Król francuski Filip Piękny (zadłużony u templariuszy) przystąpił do likwidacji zakonu. Rycerzy oskarżono o herezje, oddawanie czci diabłu, o sodomię i przyjacielskie stosunki z Saracenami. W 1307 r. uwięziono wszystkich znacznych członków zakonu znajdujących się we Francji i zajęto jego majątek. Pod naciskiem Filipa, specjalnie zwołany sobór w Vienne, uznał winy templariuszy. Klemens V w 1312 r. rozwiązał zakon. Wielki mistrz Jakub de Molay i inni przywódcy, z wyroku francuskiej inkwizycji (z wiedzą i poparciem króla Filipa Pięknego) ponieśli śmierć na stosie.

Joannici

Zakon wywodzi się od charytatywnego bractwa założonego w Jerozolimie ok. 1070 r. przez pobożnych kupców z włoskiego Amalfi. W pobliżu Świętego Grobu zbudowali opactwo, a w nim hospiscjum i szpital dla pielgrzymów. Pierwsza wyprawa krzyżowa i napływ rycerstwa spowodowały rozwój i zmianę struktury społecznej bractwa. Za rządów Gerarda przekształciło się ono w zakon rycerski, otrzymało regułę wzorowaną na templariuszach, którą ułożył Raymond z Puy. Regułę i zakon zatwierdził papież Paschalis II. Nowa organizacja została nazwana Rycerskim Zakonem Świętego Jana Jerozolimskiego Szpitalników. Dominowało w nim rycerstwo włoskie. Zakon spełniał dwie podstawowe funkcje: prowadził walkę z muzułmanami i niósł pomoc chorym, rannym i pielgrzymom. Zakładał szpitale i komandorie w Ziemi Świętej i w Europie. Wkrótce joannici, obok templariuszy stanowili główną siłę bojową łacinników w Palestynie.

Po upadku Królestwa Jerozolimskiego joannici przenieśli się na Cypr, gdzie utworzyli Wielką Komandorię. Zakon pragnął jednak uzyskać suwerenność terytorialną, i w 1307 r.

podbił wyspę Rodos, która stała się jego główną siedzibą. Joannitów nazwano wówczas Kawalerami Rodyjskimi. Dzięki nim, Rodos był ważnym punktem przed ekspansją turecką we wschodniej części Morza Śródziemnego. Mimo waleczności joannitów wyspa została zdobyta przez Sulejmana Wspaniałego w 1522 r. Zakon musiał opuścić Rodos i po siedmiu latach tułaczki przeniósł się na Maltę, którą przekazał rycerzom cesarz Karol V. Od tej pory joannitów nazywano Kawalerami Maltańskimi, a zakon – Maltańskim. Czerwony krzyż z rozwidlającymi się ramionami na białych płaszczach rycerzy, nazwano maltańskim. Kawalerowie tak doskonale ufortyfikowali Maltę, że Turcy mimo wielu oblężeń nie zdołali jej zdobyć. W XVII w. wielki mistrz zakonu uzyskał rangę równą godności kardynała.

Rola joannitów zaczęła jednak maleć. W 1798 r. Maltę zajął Napoleon i wypędził rycerzy z wyspy. Przez kilkadziesiąt lat zakon pozostawał bezdomny, aż w 1834 r. został przyjęty w Rzymie, który stał się siedzibą jego władz. Kawalerowie maltańscy poświęcili się teraz głównie działalności charytatywnej i szpitalnej niosąc pomoc ofiarom wojen i klęsk żywiołowych. Siedzibą władz zakonu jest nadal Rzym, ale zdołał on uzyskać od rządu Malty w użytkowanie Fort Saint Angelo, który posiadał niegdyś przez kilkaset lat. Zakon szpitalników posiada przywileje niezawisłego i suwerennego podmiotu prawa międzynarodowego i utrzymuje stosunki dyplomatyczne z 90 krajami. Swą działalność zakon prowadzi przez Maltańską Służbę Medyczną, ponadto szkoli on wolontariuszy i zakłada szpitale.

Do Polski joannici zostali sprowadzeni przez księcia Henryka Sandomierskiego w XII w. i otrzymali na osiedlenie Zagość nad Nidą. Posiadali także kilka placówek na Śląsku.

Kawalerowie Maltańscy trwali w Polsce do zaborów. Po odzyskaniu niepodległości utworzono Związek Polskich Kawalerów Maltańskich, uznany przez władze zakonne. Odbudowa Związku, niemożliwa po 1945 r., dokonała się dopiero w 1991 r. Obecnie liczy on ponad 140 osób.

Krzyżacy

Pełna i właściwa nazwa tego zakonu brzmi: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Dzieje i działalność tego zakonu rycerskiego są w Polsce dobrze znane z nauki historii w szkołach i z literatury pięknej. Dlatego przedstawimy tu tylko najważniejsze fakty.

Bractwo szpitalne złożone z krzyżowców niemieckich (były to resztki krucjaty Fryderyka Barbarossy) zastało założone z inicjatywy księcia Fryderyka Szwabskiego, syna cesarza Barbarossy, w 1128 r. Jego powołaniem była opieka nad chorymi i rannymi chrześcijanami, a celem poza religijnym, zapewnienie cesarstwu trwałego oparcia na Bliskim Wschodzie. W 1190 r. pod Akkonem w Syrii bractwo zostało zorganizowane i w 1198 r. przekształciło się w zakon rycerski. Swoich członków rekrutował on przede wszystkim spośród rycerzy niemieckich. Reguła była wzorowana na regule templariuszy. Twórcą potęgi krzyżaków był trzeci z kolei wielki mistrz Hermann von Salza. Udało się wówczas zakonowi uzyskać posiadłości w Palestynie i w kilku krajach Europy.

Do pierwszej próby budowy państwa zakonnego doszło w 1211 r., gdy król węgierski Andrzej II nadał krzyżakom ziemię w Siedmiogrodzie z  zadaniem obrony Węgier przed Kumanami. Po próbie usamodzielnienia się, krzyżacy zostali usunięci z Węgier w 1225 r. Rok później zawarli umowę z księciem mazowieckim Konradem, na mocy której uzyskali Ziemię Chełmińską w zamian za obronę Mazowsza przed najazdami pruskimi. Po uzyskaniu przywilejów papieskich i cesarskich (niektóre zostały sfałszowane), krzyżacy rozpoczęli podbój Prus zakończony w 1283 r. Budowa państwa zakonnego została zakończona wraz z podbojem Pomorza Gdańskiego w 1309 r. i przeniesieniem siedziby wielkiego mistrza z Wenecji do Malborka w następnym roku.

Swoje podboje w Prusach, potem na Żmudzi i Litwie, krzyżacy określili jako krucjatę, którą prowadzili nadal mimo chrztu Litwy. Zagrożenie krzyżackie było jednym z powodów zawarcia unii polsko-litewskiej oraz wielkiej wojny z zakonem i rozbicia jego potęgi pod Grunwaldem w 1410 r. W 1454 r. stany pruskie niezadowolone z polityki wewnętrznej krzyżaków poddały się królowi polskiemu. Po wojnie trzynastoletniej, państwo krzyżackie uległo podziałowi: Pomorze Gdańskie, Ziemia Chełmińska i Warmia weszły w skład państwa polskiego, zaś Prusy stały się jego lennem. W 1525 r. wielki mistrz Albrecht Hohenzollern sekularyzował swoje państwo, przyjął luteranizm i jako świecki książę złożył hołd lenny królowi polskiemu.

Zakon krzyżacki został odnowiony w Austrii w 1834 r., pełniąc obowiązki po części honorowe i charytatywne.

Montjoye

Ambicje narodowe i interesy rycerstwa hiszpańskiego zadecydowały prawdopodobnie o powołaniu przez Rodryga około 1185 r. zakonu Montjoye. Przeznaczony głównie do walki z Saracenami okazał się tworem efemerycznym i nie zdążył uzyskać jednolitej reguły. W 1204 r. został wchłonięty przez templariuszy.

Zakony rycerskie powstałe i działające w Hiszpanii:

Calatrava

Był to najstarszy zakon rycerski w Hiszpanii. Został założony w 1158 r. przez opata Rajmunda z Fitero, który wraz z mnichami bronił miasta Calatrava przed Maurami. Zakon, w 1164 r. został uznany przez papieża i formalnie związany z cystersami, którzy nadali mu swoją regułę. Łączono ideały monastyczne i rycerskie opierając się na wzorze templariuszy. Główną siedzibą było miasto Almagro. W okresie największego rozkwitu zakon Calatrava posiadał około 350 miast i wsi z 200 tys. ludności. Pod koniec XV w. jego znaczenie zmalało gdy wypędzeno Maurów z prawie całej Hiszpanii. Zmieniła się wtedy jego działalność i skład osobowy. Zakon stał się stowarzyszeniem szlacheckim z honorowymi tytułami i przywilejami. W 1489 r. został podporządkowany monarchii hiszpańskiej.

Santiago

Zakon został założony w 1170 r. i przeznaczony do walki z Maurami oraz do opieki i obrony pielgrzymów idących do grobu św. Jakuba w Composteli, ówcześnie jednego z trzech najważniejszych sanktuariów chrześcijaństwa. Połączenie funkcji rycerskich i szpitalnych wyróżniało zakon Santiago od innych zakonów rycerskich w Hiszpanii i Portugalii. Zakon Santiago kwestionował prymat Calatravy i nie przyjął jego reguły. Własną, wzorował na joannitach. Główną siedzibą Santiago było miasto Ucles. Zakon cieszył się dużą popularnością ochraniając szlaki do Composteli, za co otrzymywał nadania ziemskie. Pod koniec XV w. przeszedł ewolucję podobną do zakonu Calatrava, zaś w 1493 r. został poddany władzy królewskiej.

Alcantara

Jako pobożna fundacja, zakon Alcantara powstał w 1176 r. i znany był początkowo jako zakon św. Juliana de Pereiry. Przyjął regułę cystersów i odznaczył się w walkach z Maurami w Portugalii i Leonie. Przez pewien czas był zależny od zakonu Calatrava, lecz potem stopniowo zyskiwał autonomię. W 1494 r. królowie hiszpańscy zastrzegli sobie prawo mianowania wielkiego mistrza zakonu, który powoli przemienił się w organizację świecką.

http://forum.iskk.pl/index.php/leksykon-pojec/12-zakony-rycerskie

Forum Społeczne Michała Archanioła

        Geneza

1. Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego

Początki sięgają lat siedemdziesiątych, działalność Kościoła w Polsce Ludowej. Kościół nie istniał w publicznych wykazach statystycznych PRL. Dlatego ośrodek pod nazwą Zakład Socjologii Religii powstały w zgromadzeniu Pallotynów podjął zadanie sporządzanie statystyk kościelnych. Pallotyński Zakład Socjologii Religii funkcjonował również jako Biuro Statystyczne Episkopatu. Działalność ośrodka była wewnętrzną sprawą Kościoła i publikacje nie były zgłaszane do państwowej cenzury. Pierwsza publikacja ukazała się w roku 1978 roku pt.: „Kościół katolicki w Polsce 1945-1972. Duchowieństwo i wierni, miejsca kultu i życie religijne”. W publikacji wykorzystano dane zawierające odpowiedzi na dwie ankiety ogólnopolskie: „Ankieta diecezjalna 1971” i „Ankieta parafialna 1972”. Materiały te pozwalają odtworzyć socjografię diecezji i parafii w Polsce w tamtych latach. Są w niej zawarte dane na temat duchownych i katolików świeckich, kościołów i kaplic (np. takie szczegóły jak odległość od kościoła parafialnego”. Ponadto ta pierwsza publikacja podaje dane na temat życia religijnego oraz międzynarodowy przegląd statystyki kościelnej. Tego typu dane zbierano i publikowano co kilka lat, a po 1989 roku wydano razem z Głównym Urzędem Statystycznym wspólną publikację – kościelny rocznik statystyczny dokładnie i obrazowo ukazującą życie Kościoła katolickiego na terenach polskich w latach 1918-1990, czyli II RP i PRL.

W roku 1979 roku rozpoczęto prowadzone co roku do dzisiaj ogólnopolskie liczenie wiernych obecnych na mszy św. niedzielnej i przystępujących do Komunii św. (dominicantes i communicantes). Badanie to jest unikatowych na skalę światową badaniem, które służy do specjalistycznych analiz socjologicznych jak również odzwierciedla poziom religijności Polaków w czasach komunistycznych, okresie transformacji i w wolnej Polsce. Badanie to dowodzi statystycznie również, że istnieją bardzo duże różnice w poziomie religijności zależnie od regionu kraju.

Po 1989 roku Instytut uzyskuje dzisiejszą nazwę „Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC” i podpisuje porozumienie z Głównym Urzędem Statystycznym w sprawie badań i analiz danych statystyki kościelnej w Polsce.

Standardowymi pracami i publikacjami ISKK są również Spisy Duchowieństwa oraz Wykazy Parafii wydawane co kilka lat. Dzięki tym danym nie ma w Polsce instytutu, który mógłby podejmować tak szczegółowe i precyzyjne analizy religijności, wiernych, stanu duchowieństwa, parafii i ogólnie Kościoła katolickiego.

W 1996 roku ISKK powołuje Ośrodek Sondaży Społecznych OPINIA, którego zadaniem jest prowadzenie badań i sondaży społecznych na temat postaw religijno-społecznych. Do tego roku przeprowadzono kilka ogólnopolskich badań postaw religijno-społecznych oraz szczegółowe badania 17 diecezji.

W 2007 powołany zostaje Zespół Badań Sektora Trzeciego NON PROFIT IN ECCLESIA do przygotowania metodologii oraz prowadzenia badań nad tzw. trzecim sektorem, czyli różnego rodzajami fundacjami, organizacjami, stowarzyszeniami i wspólnotami parafialnymi. Badania te ukazują motywowaną religijnie społeczną aktywność katolików świeckich (apostolstwo świeckich).

2. Symbolika Forum

Mamy nadzieję, że rok 2011 przejdzie również do historii Instytutu jako data powołania nowej agendy Instytutu – Forum Społecznego Michała Archanioła. W nowej inicjatywie celowo nawiązujemy do symboliki zawartej w Apokalipsie. W ostatniej księdze Pisma Świętego św. Jan przedstawia Archanioła Michała w wielkim boju o człowieka, ukazuje wielką walkę duchową i pokonanie zła. W tym opisie naprzeciw Archanioła staje Smok, „który zwie się diabeł i szatan”, z którym Michał Archanioł toczy zwycięską walkę. Ta duchowa walka odnosi się do całej historii zbawienia. Celem walki nie jest tylko pokonanie zła, ale pozytywne i twórcze „uczynienie wszystkiego nowym”. Ponieważ człowiek przez grzech utracił wewnętrzną harmonię i zburzył swój moralny porządek, stracił również zdolność doskonałego kształtowania życia społecznego. Celem Zbawiciela i Kościoła jest przywrócić utracony ład i harmonię. To inspirująca i urzekająca wizja nowego człowieka i nowego społeczeństwa.

Na obecnym, początkowym etapie Forum Michała Archanioła nasz patron ma nas nauczyć odwagi w wyborze dobra i walki ze złem. Widzimy potrzebę zachęcenia katolików w Polsce do zabierania głosu w sprawach ważnych dla ich życia i społeczeństwa. Do tej pory przy okazji prowadzonych badań poprosiliśmy proboszczów o zaproszenie dwóch katolików – wierzących, praktykujących i aktywnych – z każdej parafii w Polsce do współpracy z nami i zabierania głosu na temat problemów społecznych. Na ten apel otrzymaliśmy ponad osiem tysięcy adresów i deklaracji chęci współpracy. Wśród tej grupy – reprezentatywnej dla aktywnego, praktykującego i wierzącego Polaka katolika – przeprowadzaliśmy badania sondażowe na różne tematy. Raporty publikowane były w tygodniku Niedziela.

3. Sieć korespondentów

Korzystając z takiego zaplecza badawczego Instytutu, Forum Społeczne Michała Archanioła chce być ośrodkiem z jednej strony ukazującym „głos katolika w Polsce”, a z drugiej mobilizującym ich aktywność w zabieraniu głosu i angażowaniu się w sprawy społeczne w Polsce. Ponieważ wiele problemów ważnych dla polskich rodzin, dla katolików, dla wiary i Kościoła jest przemilczanych Forum stawia sobie za cel współtworzyć poważną i rzeczową debatę na temat istotnych dla przyszłości Polski zagadnień. Chcemy docelowo tworzyć też środowisko katolickie poszukujące wyzwań społecznych i metod rozwiązywania różnego rodzaju zagrożeń.

4. Skład Forum:

PATRONAT HONOROWY:

Jego Ekscelencja Ksiądz Arcybiskup Henryk Hoser,

biskup warszawsko-praski

PRZEWODNICZĄCY:

Prof. dr hab. Andrzej Ochocki – demograf, statystyk, pracownik naukowy UKSW

Ks. prof. dr hab. Witold Zdaniewicz SAC – dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC

SKŁAD OSOBOWY:

dr Lucjan Adamczuk – były doradca prezesa GUS, socjolog

Andrzej Datko – historyk, redaktor

Andrzej de Flassilier – pracownik firmy Polkomtel

Jacek Jakubiak – dyrektor programowy KAI

ks. dr hab. Edward Jarmoch – socjolog, duszpasterz

ks. dr Józef Kloch – rzecznik prasowy Konferencji Episkopatu Polski

dr Tomasz Korczyński – socjolog, pracownik naukowy UKSW

dr Jacek Kwiatkowski – architekt, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego

dr Rafał Lange – socjolog, pracownik naukowy UKSW

ks. prof. Janusz Mariański – socjolog, wykładowca KUL

o. Kazimierz Malinowski – sekretarz generalny Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce

ks. dr Sylwester Matusiak – teolog, wicerektor pallotyńskiego Wyższego Seminarium Duchownego

Anna Moskwa – doktorantka, dyrektor Fundacji Habitat Polska

Tomasz Ponikło – dziennikarz

kpt. lek. med. Narcyz Sadłoń – pracownik Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie

ks. Wojciech Sadłoń – doktorant UKSW

ks. inf. Ireneusz Skubiś – redaktor naczelny Tygodnika Niedziela

Mariusz Sulkowski – doktorant UW, prezes zarządu Fundacji Koncept Europa

dr Artur Stopyra – germanista, kulturoznawca, korespondent zagraniczny

ks. dr hab. Piotr Taras – socjolog, były wykładowca KUL

dr Tadeusz Zembrzuski – socjolog, były wykładowca Politechniki Warszawskiej

http://forum.iskk.pl/index.php/o-forum

*******

Transformacje zakonów rycerskich

Zakony rycerskie są niewątpliwie obecne w powszechnej świadomości, nie wszystkie jednak i nie w każdym aspekcie swoich działań. Obraz zakonów rycerskich jest przy tym mocno wypaczony, oparty głownie na przedstawieniach literackich. Gdy mówi się o rycerzach zakonnych, na myśl przychodzą nam przede wszystkim Krzyżacy, czyli członkowie Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (Ordo Fratrum Hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum). Postrzegamy ich najczęściej negatywnie, patrząc na nich przez pryzmat ich długoletnich wojen z naszym krajem. Trudno, aby w takiej sytuacji wyklarował się obiektywny obraz Zakonu, zwłaszcza że ten negatywny stereotyp utrwalały liczne dzieła literackie, by wspomnieć tylko powieści Sienkiewicza i Kraszewskiego.

Z kolei drugi z najbardziej znanych zakonów rycerskich – Templariusze, a więc członkowie Zakonu Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona (Pauperes Commilitones Christi Templique Salomonis) znani są przede wszystkim ze swoich „tajemnic”, kontrowersji, procesu, bogactw i innych spraw tego typu, niż z podstawowej działalności militarnej. Ostatnio popularność przyniosła im książka Dana Browna Kod Leonarda da Vinci, która jednak również przedstawia ich w zupełnie fałszywym świetle.

Trzeci zakon, Joannici, inaczej Kawalerowie Maltańscy, czyli członkowie Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników Świętego Jana Jerozolimskiego (Ordo Militiae Sancti Joannis Baptistae Hospitalis Hierosolimitani) jest już mniej znany, ale za to ze swojej podstawowej obecnie działalności, czyli służby medycznej oraz z licznych zabytków pozostawionych nie tylko na Rhodos czy Malcie, ale w wielu innych krajach, w tym i w Polsce.

Zakon; rycerskie, a oprócz tych trzech było ich jeszcze sporo (część istnieje do dzisiaj) miały bowiem dwie zasadnicze funkcje: walka z niewiernymi i opieka nad chrześcijanami, zwłaszcza pielgrzymami i chorymi. Te dwie funkcje były ze sobą ściśle powiązane, opieka bowiem miała dwa główne aspekty – opiekę zbrojną i opiekę medyczną, a ta pierwsza zazębiała się z walką z niewiernymi, bowiem to oni należeli do głównych zagrożeń dla pielgrzymów. Większość zakonów rycerskich miała więc swoje szpitale, zarówno w Ziemi Świętej, jak i w Europie.

Zakon rycerskie zrodziły się z połączenia elementów mniszych, kanoniczych i szpitalnych ze świeckim etosem rycerskim. Jerzy Kłoczowski pisze, że zakony rycerskie wyrosły na gruncie szpitalniczo-kanonickim, ale takie sformułowanie odpowiada prawdzie tylko odnośnie do części zakonów (Joannici, Krzyżacy, Bożogrobcy), zupełnie zaś nie przystaje do rzeczywistości w odniesieniu do innych z nich (Templariusze, zakony hiszpańskie). Te drugie bardziej związane były z pniem monastycznym życia zakonnego, zwłaszcza z zakonem cystersów, którzy w różny sposób miał wpływ na te organizacje. Jest to bardzo istotne rozróżnienie.

Templariusze, pierwszy zakon rycerski, powstali w Jerozolimie w 1118 roku z inicjatywy kilku rycerzy francuskich z Hugonem de Payens na czele, W roku 1128 uzyskali na synodzie w Troyes papieskie zatwierdzenie dla zakonu i reguły, ułożonej prawdopodobnie przez świętego Bernarda z Clairvaux lub przynajmniej pod jego silnym wpływem. Pełnili początkowo role policyjne w Królestwie Jerozolimskim. Z czasem zaczęli prowadzić własne operacje zbrojne. W początkowym okresie panowała w tym zakonie żelazna dyscyplina, która z czasem uległa rozproszeniu. Dzielili się na cztery grupy: rycerzy, giermków, kapelanów i rzemieślników. Tylko pierwsza grupa sprawowała urzędy zakonne, przydzielano je wyłącznie braciom świeckim, nigdy kapłanom. W ciągu kolejnych dwóch stuleci zakon rozprzestrzenił się po całej Europie. Oprócz militarnej Templariusze prowadzili również działalność bankową. Nie założyli własnego państwa zakonnego choć podjęli takie próby. Zostali zlikwidowani przez króla Francji w krwawy sposób w początkach XIV stulecia. Nie mieli szczególnego znaczenia na polu szpitalnictwa.

Inne początki, właśnie ze szpitalnictwem związane miały kolejne dwa zakony. Joannici powstali z przekształcenia w zakon rycerski bractwa charytatywnego, działającego w Ziemi Świętej od połowy wieku jedenastego, a więc kilka dziesiątków lat przed początkiem wypraw krzyżowych, W Jerozolimie prowadzili klasztor Matki Bożej Łacińskiej oraz związane z nim szpital i hospicjum, czyli schronisko dla pielgrzymów i kupców. Rozwój bractwa i przyjęcie nazwy Szpital Św. Jana Jerozolimskiego nastąpiły w trakcie pierwszej krucjaty. Główną rolą zakonu była wtedy opieka nad pielgrzymami – zapewnienie im noclegu i leczenie w chorobach. Zmiana charakteru bractwa i przekształcenie go w skonsolidowany zakon rycerski nastąpiło za czasów wielkiego mistrza Gerarda de Puy (1120-1160). Od tego czasu stali się Joannici stałym konkurentem Templariuszy. Mieli własne państwa zakonne, najpierw na Rhodos, potem na Malcie. To ostatnie zlikwidował dopiero Napoleon. Zakon istnieje do dzisiaj, mając charakter wybitnie szpitalniczy. Joannici mają również nurt protestancki. Po przejściu Brandenburgii na luteranizm placówek zakonu w tym kraju nie zlikwidowano, ale nadano im laterański charakter. Joannici luterańscy, a następnie także kalwińscy, rozwinęli swoja działalność także w innych krajach Rzeszy oraz w Niderlandach i Szwecji. Również la gałąź istnieje do dziś i ma charakter szpitalniczy. Wielcy Mistrzowie protestanckiego zakonu Joannitów rekrutują się od 1813 roku z rodu Hohenzollernów.

Kolejnym zakonem w Ziemi Świętej był Zakon Montjoye. Powstał on w 1180 roku, rekrutował się głównie z rycerstwa hiszpańskiego, istniał jedynie kilka lat, nie miał większego znaczenia, a jego resztki zostały wchłonięte na początku XIII stulecia przez Kalatrawensów.

Nieporównanie większe znaczenie mieli Krzyżacy. Oni również, podobnie jak Joannici, powstali na podłożu szpitalnym. Ich założenie wiąże się ze szpitalem na okrętach w czasie oblężenia Akki w latach 1191-1193. Chorymi Niemcami zajmowali się tam członkowie bractwa, składającego się również z Niemców. Bractwo to wywodziło się z Jerozolimy, gdzie w latach 1118-1187 prowadziło hospicjum niemieckie, pozostające pod zwierzchnictwem joannitów. Joannici decydowali wtedy o przyjmowaniu członków i obejmowaniu urzędów bractwa. Pod Akką usamodzielniło się ono od Joannitów, W 1198 roku zostało przekształcone w zakon rycerski. W 1199 został on zatwierdzony przez papieża Innocentego III. Reguła Krzyżaków wzorowała się na templaryjskiej w kwestiach militarnych i duchowych oraz na joannickiej w kwestiach szpitalniczych. W organizacji zakonu istniał specjalny wysoki urząd Wielkiego Szpitalnika, odpowiedzialnego, między innymi, za kwestie charytatywne i medyczne. Również w Prusach, gdzie mieli swoje państwo, prowadzili szeroko zakrojona działalność szpitalną. W Państwie Zakonnym powstały pierwsze na tych ziemiach krzyżackie schroniska dla trędowatych i obłąkanych. Jako ciekawostkę warto przytoczyć informację, że w Malborku obok szpitala zakonnego czynny był dom publiczny. W czasie gdy działali w Prusach, wchłonęli dwa mniejsze zakony działające w rejonie nadbałtyckim – Braci Dobrzyńskich i inflanckich Kawalerów Mieczowych. Krzyżacy przetrwali sekularyzację Prus, chociaż wtedy zasadniczo stracili na znaczeniu. W tym czasie odłączyli się od nich Kawalerowie Mieczowi, a główną prowincją krzyżacką stała sie niemiecka. W wiekach kolejnych do zakonu byli przyjmowani także protestanci, do wieku XIX, kiedy to przywrócono mu czysto katolicki charakter. Krzyżacy istnieją do dzisiaj, jako zgromadzenie kleryckie o charakterze szpitalnym.

Zakon Bożogrobców, czyli Kanoników Regularnych Stróży Świętego Grobu Jerozolimskiego (Fratres Canonici Regulares Custodes Sanctissimi Sepulchri Hierosolymitani), założony został w Jerozolimie w 1099 i składał się z. dwóch grup: rycerzy i duchownych. Od 1114 roku posługiwali się Regułą Świętego Augustyna. Zatwierdzenie papieskie uzyskali od Kaliksta II, Honoriusza II i Celestyna II. Szpitalnictwo należało do ich głównych aktywności. Istnieją do dzisiaj, spośród wszystkich zakonów rycerskich są najbardziej związani z naszym krajem, Miechów był przez kilka wieków ich główna siedzibą. Mieli możliwość założenia państwa zakonnego, ale do tego nic

doszło. Zostali bowiem wymienieni, razem z Templariuszami i i Joannitami w testamencie króla Aragona Alfonsa I Wojownika. Jednak wskutek sprzeciwu możnowładców testament ten unieważniono.

Poza Ziemią Święta zakony rycerskie powstawały także w Hiszpanii i Portugalii. Najstarszymi z zakonów hiszpańskich były: Calatrava, zakon z Alcantarra i zakon Świętego Jakuba z Compostelli. Ten pierwszy był wybitnie cysterskiego pochodzenia. Jego początki biorą, się od obrony twierdzy Calatrava przez cysterskiego opata z Fitero, zapoczątkowanej w 1158 roku. Była to wiec początkowo kongregacja uzbrojonych mnichów. Zatwierdzenie papieskie przyszło od Innocentego III w 1199 roku. Powzięte zostały proby rozszerzenia działań zakonu na Ziemię Świętą i wybrzeża Bałtyku, ale zakończyły się one fiaskiem. Zakon ten w miarę upływu czasu wiązał się coraz ściślej z hiszpańską koroną, od końca średniowiecza wielkimi mistrzami byli królowie, przetrwał do dzisiaj, jako świeckie bractwo orderowe.

Inna była geneza zakonu z Alcantarra. Początkowo istniał on jako bractwo rycerskie powstałe w 1157 roku, polem przekształcone w zakon z regułą cysterską, zatwierdzony w 1177 roku przez papieża Aleksandra III. Również i ten zakon został pod koniec średniowiecza połączony z koroną hiszpańską.

Zakon Świętego Jakuba z Compostelli rozwinął się z rycerskiego bractwa pokutniczego, chroniącego pielgrzymów do tego sanktuarium w drugiej poło-wie XII wieku. Zatwierdzenie otrzymują w 1175 roku od Aleksandra III. Również i oni pod koniec XV wieku zostają połączeni z koroną. Zakony hiszpańskie nie prowadziły działalności szpitalniczej, niektóre z nich przyjmowały również żonatych, a od czasu połączenia z koroną ulegały rychłej laicyzacji.

W Portugalii oprócz autonomicznej prowincji zakonu z Compostelli istniał rodzimy zakon z Avis, podległy Kalatrawensom i przestrzegający reguły cysterskiej. Był on ściśle powiązany z portugalską koroną. W tym kraju istniał też Zakon Skrzydła Św. Michała o bardziej świeckim charakterze. Ogólnie zakony portugalskie podobne były do hiszpańskich. Do zakonów półwyspu pirenejskiego dołączyły w XIV wieku jeszcze dwie wspólnoty, powstałe po kasacie Templariuszy i skupiające dawnych członków tego zakonu. Portugalski Zakon Rycerzy Chrystusa był po prostu prowincją Templariuszy w tym kraju, która po likwidacji macierzystego zakonu usamodzielniła się i przyjęła wspomniana nazwę. Było to możliwe dzięki dobrym stosunkom portugalskich Templariuszy z koroną. Zakon został zatwierdzony przez papieża Jana XXII w 1319 roku. Jego rycerze wsławili się głownie jako żeglarze i przysporzyli swemu krajowi wiele zamorskich nabytków terytorialnych. W 1551 urząd Wielkiego Mistrza został połączony z koroną portugalską i stopniowo zakon zaczął się przekształcać w organizację honorową. W królestwie Aragonu miejscowy władca, nie chcąc przekazywać Joannitom dóbr Templariuszy, utworzył nowy zakon Rycerzy z Montesa, nadał mu regułę cysterską i uposażył wzmiankowanymi dobrami. Zakon został zatwierdzony przez Jana XXII w 1317 roku i podporządkowany Kalatrawensom. Również i te zakony nie wsławiły się na polu szpitalnictwa.

Zakony rycerskie powstawały tez nad Bałtykiem. Kawalerowie Mieczowi, zwani także Rycerzami Chrystusowymi (Fratres Militiae Christi) powstali w 1202 roku w Inflantach z inicjatywy Cystersów i biskupa ryskiego. Mieli regułę Templariuszy. Po połączeniu z Krzyżakami przyjęli ich regułę i ubiór. Bracia dobrzyńscy, czyli Pruscy Rycerze Chrystusowi (Fratres Milites Christi de Dobrin), powołani w roku 1228 przez biskupa pruskiego i Cystersów. Mieli regułę wzorowaną na Cystersach i Kawalerach Mieczowych. Zatwierdzeni przez papieża Grzegorza IX w roku powstania. Liczyli tylko 14 członków z mistrzem na czele. Zakony bałtyckie do wchłonięcia przez Krzyżaków nie prowadziły działalności szpitalniczej.

Oprócz zakonów rycerskich w sensie ścisłym, które powstawały zawsze w miejscach kontrowersji z żywiołem niechrześcijańskim, na przykład w Ziemi Świętej, czy na półwyspie Pirenejskim, istniały takie, które zachowując podobną strukturę, nie prowadziły zasadniczo walki zbrojnej. Przykładem Zakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą (Canonici Regula res Sanctissimae Crucis a Stella Rubae). Jego początki sięgają ok. 1231 roku, kiedy to w Pradze powstał szpital przy zespole klasztornym Św. Franciszka, założonym przez świętą Agnieszkę Czeską. Bracia prowadzący ten szpital pod wpływem działań papieża Grzegorza IX usamodzielniają się i w 1237 roku przyjmują regułę świętego Augustyna, W roku 1252 otrzymują stałą siedzibę na praskim Starym Mieście, gdzie wznoszą kościół, szpital i klasztor, będący głównym domem zakonu i siedzibą Mistrza Generalnego. Przyjmują też wtedy herb składający się z czerwonego krzyża i takiejże gwiazdy na czarnym polu. W wieku piętnastym zakon przekształcił się z laickiego w klerycki i od-ląd jego członkowie byli zobowiązani przyjmować przynajmniej niższe świecenia. Głównym celem zakonu zawsze była opieka nad chorymi.

Wśród zakonów rycerskich można wyraźnie wyodrębnić dwie grupy, które znacznie różniły się w wielu kwestiach, w tym także w kwestii szpitalnictwa. Jedną grupę stanowiły zakony o charakterze zbliżonym do kanoniczego, oparte zasadniczo na regule św. Augustyna lub jej modyfikacjach. Do tych zakonów należą: Joannici. Krzyżacy, Bożogrobcy, Krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą. Wszyscy oni prowadzili rozległą działalność szpitalniczą, która z czasem stała się ich działalnością podstawową. Wszystkie te zakony istnieją do dzisiaj, choć znaczna ich część przekształciła się ze zgromadzeń laickich w kleryckie. Drugą grupą są zakony powiązane z Cystersami, bądź to cysterskiej reguły mnisi-rycerze, bądź też rycerze zakonni reguły opartej na cysterskiej, dopasowanej jednak do zgromadzenia laickiego. Do tej grupy należeli templariusze i zakony iberyjskie. Żaden z nich nic rozwinął znacząco szpitalnictwa, Myślę, że w zasadniczym stopniu wpłynęła na len fakt istota cysterskiej reformy monastycyzmu. Otóż ruch ten był zasadniczo anty intelektualny. Kluniackim studiom naukowym Cystersi przeciwstawiali prace fizyczne, które miały dla nich największą wartość. W ciągu kolejnych stuleci len stan uległ gruntownej zmianie, ale w czasach, gdy Cystersi wpływali na powstawanie zakonów rycerskich, nauka nie była u nich w cenie. Również wiec sami Cystersi w porównaniu do kluniaków szpitalnictwa nie rozwinęli. nic ma sic więc co dziwię, że taki model przekazali wtórnym wobec siebie zakonom. Natomiast wspomniane wcześniej kanonicze wspólnoty, oparte na regule św, Augustyna, zawsze ceniły wysiłek intelektualny. Reguła ta zawiera wzmianki dotyczące nauki, ksiąg i opieki nad chorymi. Warto pamiętać, że na niej opierają się również Dominikanie, jeden z najbardziej uczonych zakonów. Rozwój szpitalnictwa był ściśle powiązany z rozwojem nauki, bardziej sie więc do niego przyczyniły te wspólnoty, w których była ona ceniona.

Między wiekiem XIII a XVI wskutek zmieniających się okoliczności historyczno-politycznych wszystkie zakony rycerskie zaprzestały swojej działalności militarnej, dotąd podstawowej. W Europie nowożytnej nie za bardzo było miejsce dla rycerzy zakonnych. To zaprzestanie podstawowej formy działalności było prawdziwą rewolucją w funkcjonowaniu zakonów. Omawiane dwie grupy zgromadzeń przeszły tę rewolucję w sposób zasadniczo odmienny. Zakony typu kanoniczego, jak już pisałem wyżej, wykorzystały fakt, że już wcześniej miały silnie rozwiniętą działalność szpitalniczą, uczyniły z niej swą funkcję podstawową i przetrwały do dziś, czyniąc wiele dohra. Zakony postcysterskie poszły w kierunku laicyzacji, związków z polityką, organizacji typowo rycerskich, honorowych i z czasem faktycznie przestały istnieć, trudno bowiem świeckie bractwo orderowe uważać za zakon rycerski. Nie sposób zaprzeczyć, że formacja intelektualna, wywiedziona z reguły św. Augustyna, uratowała zakony typu kanoniczego od tego rodzaju degeneracji. Ułatwiła ona w sposób zasadniczy dostosowanie do zmieniających się warunków zewnętrznych Organizacje, które do wartości intelektualnych przywiązywały daleko mniejszą wagę, nic posiadły tych zdolności przystosowawczych i nie przetrwały. Różnice w przyjętych regułach w pierwszych wiekach istnienia zakonów rycerskich były pewnie ledwo zauważalne, ale w ostatecznym rozrachunku okazały się decydujące. Ta konkluzja w żadnej mierze nie ma być krytyką cysterskiego stylu monastycyzmu – wręcz przeciwnie w moim mniemaniu stał się on jednym z filarów łacińskiej cywilizacji, jednak dla zakonów rycerskich okazał się dobry tylko do czasu. Model kanoniczy ostatecznie wykazał się większą uniwersalnością. Dzięki niemu, mamy i w dzisiejszych czasach tak barwny element życia Kościoła, jak zakony rycerskie.

Artur Rumpel svetomir.blox.pl/html

Urodziłem się w roku 1975 w Rybniku, w tym też mieście mieszkam obecnie. Mam żonę i synka. Jestem farmaceutą, antropologiem kulturowym i konserwatywnym publicystą freelancerem. Ukończyłem Śląską Akademię Medyczną (obecnie Śląski Uniwersytet Medyczny) i Uniwersytet Śląski. Z przekonań politycznych jestem konserwatywnym liberałem, a ze światopoglądu umiarkowanie tradycyjnym katolikiem.

http://www.eioba.pl/a/1lbz/transformacje-zakonow-rycerskich