Maryja Matka w tajemnicy Kościoła

W ekonomii łaski, aktualizowanej działaniem Ducha Świętego, istnieje pewne podobieństwo między momentem Wcielenia się Słowa i narodzeniem Kościoła. Osobą jednoczącą oba te momenty jest Maryja. Maryja w Nazarecie i Maryja w Wieczerniku w Jerozolimie.

W obu momentach Jej obecność była bardzo dyskretna, ale istotna, wskazująca na życie “zrodzone z Ducha”. Jest tą, która jest obecna w tajemnicy Chrystusa jako Matka, staje się – z woli Syna i z dzieła Ducha Świętego – obecna w tajemnicy Kościoła.

Jan Paweł II

teksty pochodzą z książki: “Z Maryją na co dzień – Rozważania na wszystkie dni roku”
(C) Copyright: Wydawnictwo SALWATOR,   Kraków 2000
www.salwator.com

Copyright © by L’Osservatore Romano (5/2007) and Polish Bishops Conference

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/audiencje/ag_31012007.html#

Sylas (znany też jako Sylwan), współpracownik św. Pawła, biskup Koryntu – Anna Kamińska

Postać Sylasa po raz pierwszy pojawia się na kartach Dziejów Apostolskich podczas tak zwanego Soboru Jerozolimskiego. Paweł z Barnabą po swojej pierwszej podróży misyjnej przybyli z Antiochii do Jerozolimy, aby starsi i Apostołowie rozstrzygnęli spór w sprawie pogan. Niektórzy bowiem uważali, że pogan należy najpierw poddać obrzezaniu i przyjąć do Synagogi, a potem dopiero udzielać im chrztu. A przyjęcie do Synagogi wiązało się z obowiązkiem przestrzegania szczegółowych przepisów Prawa. Owocem obrad było ustalenie, że „nie należy nakładać ciężarów na pogan, nawracających się do Boga, lecz napisać im, aby się wstrzymali od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od tego, co uduszone, i od krwi” (Dz 15, 19-20).

Były to cztery starotestamentalne przepisy o rytualnej czystości, które dotyczyły także cudzoziemców. Postanowiono też „wybrać ludzi przodujących wśród braci: Judę, zwanego Barsabas, i Sylasa i wysłać do Antiochii razem z Barnabą i Pawłem” (Dz 15, 22), jako doręczycieli uchwał Soboru Jerozolimskiego, braci cieszących się szacunkiem i zaufaniem wspólnoty jerozolimskiej.Warto ten dekret Apostołów przytoczyć w całości, ponieważ mówi on wiele o początkach kształtującego się Kościoła: „Apostołowie i starsi bracia przesyłają pozdrowienie braciom pogańskiego pochodzenia w Antiochii, w Syrii i w Cylicji.

Ponieważ dowiedzieliśmy się, że niektórzy bez naszego upoważnienia wyszli od nas i zaniepokoili was naukami, siejąc zamęt w waszych duszach, postanowiliśmy jednomyślnie wybrać mężów i wysłać razem z naszymi drogimi: Barnabą i Pawłem, którzy dla imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa poświęcili swe życie. Wysyłamy więc Judę i Sylasa, którzy powtórzą wam ustnie to samo. Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, nie nakładać na was żadnego ciężaru oprócz tego, co konieczne Powstrzymajcie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu. Dobrze uczynicie, jeżeli powstrzymacie się od tego. Bywajcie zdrowi!” (Dz 15, 23-29).

Antiochia

Zabrawszy pismo, Paweł i Barnaba w towarzystwie Judy i Sylasa wyruszyli do Antiochii. Zwięzły styl Dziejów Apostolskich nie oddaje trudów i niebezpieczeństw takiej podróży. Warto sobie uświadomić, że Antiochię od Jerozolimy dzieliła odległość 500 km. Było to duże i ludne miasto, położone w żyznej dolinie nad rzeką Orontes, na skrzyżowaniu szlaków handlowych wiodących z północy na południe i ze wschodu na zachód. Założył je w 300 roku przed Chrystusem Seleukos I Nikator, po zwycięstwie odniesionym nad sukcesorami Aleksandra Wielkiego. Nadał miastu nazwę na cześć swego ojca, Antiocha. W 46 roku przed Chrystusem Antiochia została zajęta przez Rzymian i stała się stolicą rzymskiej prowincji Syria. Była trzecim co do wielkości i znaczenia miastem cesarstwa (po Rzymie i Aleksandrii).

Jej bogactwo i kosmopolityczny charakter przyciągały wielu cudzoziemców. Mieszały się tu wpływy kultury hellenistycznej, rzymskiej, syryjskiej i perskiej. Pojawiali się kupcy z Indii i Chin. W Antiochii zamieszkiwała duża diaspora żydowska, w której oparcie znajdowali przybysze z Jerozolimy. List od Apostołów i starszych odczytany wobec zgromadzenia został przyjęty z radością. Wysłannicy przez jakiś czas pozostali w Antiochii. „Juda i Sylas, którzy byli również prorokami, w częstych przemówieniach zachęcali i umacniali braci.” (Dz 15, 32). Nie tylko potrafili więc dobrze przemawiać, ale mieli również dar prorokowania. A tacy ludzie cieszyli się wielkim szacunkiem i poważaniem, także wśród pogan. Dzięki temu ich świadectwo miało większą moc.

Podróż misyjna

Paweł postanowił wyruszyć w kolejną podróż misyjną, aby sprawdzić, jak się mają bracia w miastach, w których wcześniej głosił słowo Pańskie. Barnaba chciał zabrać ze sobą Marka, lecz Paweł się sprzeciwił, gdyż Marek poprzednio opuścił ich w Pamfil ii. „Doszło do ostrego starcia, tak że się rozdzielili: Barnaba zabrał Marka i popłynął na Cypr, a Paweł dobrał sobie za towarzysza Sylasa i wyszedł polecony przez braci łasce Pana” (Dz 15, 39-40). Misjonarze wyruszali po dwóch nie tylko ze względu na bezpieczeństwo i ygodę. W tradycji żydowskiej wartość miało’ świadectwo przynajmniej dwóch osób. Paweł z Sylasem przemierzyli wspólnie Syrię, Cylicję, Frygię i Galację, Myzję i Troadę. Przepłynęli do Macedonii, zawijając po drodze na Samotrakę. Na ich trasie znalazły się miasta: Tars, Derbe, Listra, Troada, Neapolis, Filippi, Amfipolis, Apolonia, Tesalonika i Berea. W Listrze dołączył do nich Tymoteusz, „syn Żydówki, która przyjęła wiarę, i ojca Greka” (Dz 16, 1), o którym bracia dawali dobre świadectwo. Przypuszcza się, że od Troady towarzyszył im także Łukasz.

W Macedonii misjonarze wytrwale głosili słowo Boże, doświadczając przy tym różnych przeciwności. W Filippi, po uwolnieniu opętanej kobiety od złego ducha, schwytani przez podburzony tłum, zostali publicznie ubiczowani i wtrąceni do więzienia. Strażnik umieścił ich w wewnętrznym lochu i dla większej pewności założył na nogi dyby. „O północy Paweł i Sylas modlili się, śpiewając hymny Bogu. A więźniowie im się przysłuchiwali. Nagle powstało silne trzęsienie ziemi, tak że zachwiały się fundamenty więzienia. Natychmiast otwarły się wszystkie drzwi i ze wszystkich opadły kajdany” (Dz 16, 25-26). Pod wpływem tego wydarzenia pilnujący ich strażnik nawrócił się i przyjął naukę oraz chrzest wraz z całym swoim domem.

Gdy rano urzędnicy miejscy przyszli z poleceniem, aby zwolniono więźniów, Paweł poskarżył się, że jako obywatele rzymscy zostali bezprawnie poddani karze chłosty (stąd dowiadujemy się, że Sylas również posiadał rzymskie obywatelstwo). Wywołało to dużą konsternację. Pretorzy osobiście „przyszli, przeprosili ich i wyprowadziwszy prosili, aby opuścili miasto.” (Dz 16, 39). Misjonarze przybyli do Tesaloniki, gdzie nauczali przez trzy szabaty w synagodze. Jednak niezadowolona część Żydów podburzyła tłum i oskarżyła ich przed Rzymianami. Ucierpiał na tym Jazon, u którego mieszkali, ponieważ Żydzi, nie mogąc znaleźć gości, wywlekli go z domu i postawili przed politarchami. Misjonarze zaś zostali nocą wysłani do leżącej na uboczu Berei. Lecz i tu wkrótce dotarli Żydzi z Tesaloniki, poszukując Pawła. Wobec tego postanowiono, że Apostoł niezwłocznie podąży w stronę morza, a Sylas z Tymoteuszem zostaną, aby umacniać miejscową wspólnotę.

Po pewnym czasie przyszła wiadomość, że Paweł oczekuje ich w Atenach. Jednak spotkali go dopiero w Koryncie u Akwili i Pryscylli, z którymi wspólnie mieszkał i pracował, wyrabiając namioty. „Kiedy Sylas i Tymoteusz przyszli z Macedonii, Paweł oddał się wyłącznie nauczaniu i udowadniał Żydom, że Jezus jest Mesjaszem.” (Dz 18, 5). Jednak ci odrzucili jego naukę. Zwrócił się więc do pogan i głosząc im słowo Pańskie, pozostał w Koryncie przez półtora roku. Dziejach Apostolskich nie znajdujemy dalszych wzmianek na temat Sylasa. Nie wiemy, czy towarzyszył on Pawłowi w dalszej drodze do Efezu, Jerozolimy i Antiochii, czy też pozostał w Grecji. Późniejsza tradycja przypisuje mu biskupstwo Koryntu.

Sylas w śeietle listów apostolskich

W Listach Apostolskich Paweł i Piotr konsekwentnie nazywsfą Sylasa Sylwanem. Nie ma wątpliwości, że chodzi o jedną i tę samą osobę. Pierwsza forma imienia, której używał Łukasz w Dziejach Apostolskich, była być może zdrobnieniem od imienia Sylwan lub też imię Sylwan było łacińską wersją greckiego imienia Sylas. Nie jest to jednoznacznie wyjaśnione. Sylwan, obok Pawła i Tymoteusza, występuje w adresach Pierwszego i Drugiego Listu do Tesaloniczan: „Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie. Łaska wam i pokój!” (1 Tes 1,1); „Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu naszym i Panu Jezusie Chrystusie. Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i Pana Jezusa Chrystusa!” (2 Tes 1, 1-2).

Listy te pisane były prawdopodobnie z Koryntu, gdy trzej misjonarze przebywali jeszcze razem. W różnych źródłach są one datowane na 50, 51 lub 52 rok po Chrystusie. Z Pierwszego Listu Piotra wynika natomiast, że Sylwan przebywał w Rzymie i był redaktorem tegoż listu Piotra: , Krótko, jak mi się wydaje, wam napisałem przy pomocy Sylwana, wiernego brata, upominając i stwierdzając, że taka jest prawdziwa łaska Boża, w której trwacie.” (1 P 5,12). List ten, pisany literacką greką, skierowany był do wspólnot w Azji Mniejszej. Powstał prawdopodobnie pomiędzy 63 a 64 rokiem po Chrystusie, gdy Apostoł przebywał w Rzymie.

Piotr wymienia w liście także Marka, co świadczy o nieustannych wzajemnych kontaktach między nimi. Choć skąpość narracji Dziejów Apostolskich i Listów nie pozwala na głębsze poznanie myśli i motywacji naszych bohaterów, jedno jest pewne – przez wszystkie lata wspomagali się wzajemnie, kontaktowali się ze sobą, nie ustawali w wędrówkach i posłudze głoszenia Dobrej Nowiny. Jest to godne najwyższego podziwu i szacunku. Sylwan prawdopodobnie najwięcej czasu spędził w Grecji, kładąc tam podwaliny Kościoła. W niektórych źródłach, oprócz wcześniej wspomnianego biskupstwa Koryntu, przypisuje mu się także biskupstwo Tesaloniki – stolicy ówczesnej Macedonii.

http://www.kapky.eu/pl/teksty/postacie-biblijne/sylas-znany-tez-jako-sylwan-wspolpracownik-sw-pawla-biskup-koryntu-anna-kaminska/

**********

Święty Ewagriusz z Pontu

Ewagriusz pochodził z Ibora, w Poncie. Urodził się około 345 r. Bazyli z Cezarei uczynił zeń lektora. Po śmierci biskupa (379) Ewagriusz związał się ze św. Grzegorzem z Nazjanzu. Grzegorz udzielił mu diakonatu i silnie wpłynął na jego wyrobienie i koncepcje. Gdy w 381 r. Grzegorz zrezygnował ze stolicy patriarszej, Ewagriusz przebywał w Konstantynopolu. Wkrótce potem porzucił zapowiadającą się świetnie karierę, bo – jak mówiono – zadurzył się w żonie jakiegoś dostojnika. W ten sposób zainicjował pierwszy etap swego zwrotu ku życiu ascetycznemu.
Przebywał następnie w Jerozolimie, gdzie przyjęli go Melania Starsza i Rufin. Ten ostatni zasugerował mu życie zakonne wśród mnichów Egiptu. Ewagriusz udał się tam około 383 r. i pozostał do śmierci. Dwa lata spędził na pustyni Nitrii, potem przez czternaście lat żył w pustynnych okolicach nazywanych Cellulae. Kontaktował się z Makariuszami, przy czym Makariusza Egipcjanina odwiedzał na pustyni Sketis. Oddawał się najsurowszym wyrzeczeniom, a na skromny pokarm zarabiał przepisywaniem rękopisów.
Patriarcha Aleksandrii Teofil chciał mu udzielić sakry biskupiej, ale Ewagriusz uchylił się od przyjęcia tej godności. Wyczerpany surową pokutą, zmarł tuż po Epifanii 399 r., mając 54 lata. Jego uczeń, Palladiusz, uwiecznił go w swej Historia Lausiaca. Nieco wiadomości o nim podali także historycy bizantyjscy: Sokrates i Sozomenos. Oni też niejedno przekazali o bogatej twórczości Ewagriusza, która zachowała się tylko częściowo. Obszerniejszymi dziełami były: Practicos, Gnosticos, Kephalia gnostica i Antirrheticus. Autor, zawsze posądzany o orygenizm, był w nich nieraz dwuznaczny, balansował nawet na granicach ortodoksji lub zbliżał się ku niektórym formom gnozy. Przede wszystkim pozostawił jednak wielkie i bardzo cenne świadectwo duchowości ojców pustyni i ogromnie zaważył przez to na dalszym rozwoju chrześcijańskiej ascezy. Do historii przeszedł jako wybitny pisarz ascetyczny. Wielu nie pamiętało zupełnie o zarzutach orygenizmu, stawianych mu przez współczesnych, i o oficjalnych dezaprobatach na synodach i na V soborze powszechnym (553). Był dla nich wielkim ascetą i niczym więcej.
Mimo że nie wspominano go w synaksariach, umieszczano go pomiędzy świętymi w zbiorach hagiograficznych. Na Wschodzie zapewniano mu nawet miejsce we wspomnieniach liturgicznych. W Magnum Legendarium Austriacum widniał pod dniem 13 lipca, natomiast Ormianie wymieniali go w dniu 11 lutego.

http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/07-13e.php3

Ewagriusz z Pontu – Pouczenie

Wśród wielu pism Ewagriusza z Pontu – mnicha który poprzez swoje pisma wpłynął znacząco na rozwój teologii monastycznej znajduje się niewielkie pismo adresowane do współbraci, a które jak myślę, nadal pomimo upływu wieków pozwala nam zapoznać się z tym co można nazwać ascezą myśli. Coś, co także i dla współczesnych warte jest poznania.

POUCZENIE  – PARAENETICUS

     Wiesz bracie, że gdy ktoś pragnie wyruszyć w daleką podróż, najpierw ją bada, a następnie dobiera sobie takich towarzyszy podróży, o których wie, że chce wyruszyć w ich towarzystwie, aby kiedyś nie ponieść od nich szkody, zostając [sam] na drodze. Podobnie tez ktoś, kto uznał za właściwe zabrać się do realizacji planu sprawiedliwości co do samego siebie, niech uważa i niech wybierze odpowiedni dla siebie sposób życia, stosownie do własnych sił. Należy raczej tak wybierać, żeby zaczynać ostrożnie a kończyć z mocą, żeby posuwać się naprzód od rzeczy drobnych aż po wielkie, oraz nie porzucać uprzednio wybranego, właściwego sposobu życia w czasie pomiędzy jego początkiem i końcem, a także, by trudu nie czynić daremnym przez podtrzymywanie zażyłości ze względu na ludzi. Jeśli bowiem ci, co podróżują, już pierwszego dnia przyśpieszą marsz i utrudzą samych siebie, przez wiele dni są słabi i zaprzestają podróży. Jeśli zaś zaczynają idąc powoli, żeby przyzwyczaić się do marszu, pod koniec, nawet jeśliby szli długo, nie słabną. Tak samo ilekroć ktoś zapragnie poświęcić się trudom około cnoty, niech ćwiczy siebie samego powoli, aż dojdzie do doskonałości.

Pierwsi spośród naszych ojców podjęli liczne trudy, a ich sposoby postępowania róźniły się między sobą tak, że mogli spróbować się we wszystkim. Ty jednak nie dręcz się licznymi spośród trudów wprowadzając zamieszanie, lecz staraj się gorliwie, żeby twój sposób postępowania pozostawał w ukryciu. Zatem stosownie do własnej słabości wybierz sobie jedną drogę, idź nią, a będziesz żył. Bo litościwy Pan przyjmuje cię nie przez wzgląd na twoje trudy, lecz, jak ofiarę ubogich, że względu na postanowienie twej woli.

     Jeśliby pojawiła się u ciebie myśl, by dodać sobie trudów, nie czyń tego pośpiesznie, ale okaż cierpliwość. Jeśliby ta myśl trwała w tobie i przynaglała cię do pomnożenia sobie trudów, wyjaw ją starszemu, ponieważ przynosi to korzyść, i wykonaj to, co ci zaleci, gdyż jest to rzecz Boża. Jeśliby ci się to przydarzyło raz i drugi, nie myśl jeszcze, że jest to sprawa szatana, starającego się podstępnie cię omotać. Ponieważ tak powiedziano ojcom o wszystkich rodzajach myśli, to samo więc odnosi się także do tych myśli, my zaś nie posiedliśmy jeszcze ich umiejętności rozróżniania duchów. 

     Trzeba, żeby zamierzający przyjąć ten sposób życia był przebiegły i zarazem szczery, mądry i głupi, chytry i nie ociężały, pierwszy w tym, co szlachetne, ostatni w tym, co złe. Bądźmy mądrzy, abyśmy strzegli naszego sposobu postępowania, a wtedy nie oszukają nas złe duchy. Bądźmy wolni od wszelkiego zła, abyśmy nie żywili żadnej złej myśli o naszych towarzyszach, i nie pamiętali o krzywdach wyrządzonych przez bliźniego. Łagodność postaw ponad wszystkim, ona bowiem jest dowodem i stanowi podstawę wszystkich twych dobrych dzieł. Pokłon twój niech będzie pełen uniżenia, a mowa twa niech będzie pokorna, byś stał się miły Bogu i ludziom, a Duch Boga w tobie zamieszka; On sam w swej miłości przyjdzie i u ciebie uczyni [sobie] mieszkanie, zamieszka u ciebie i rozłoży się obozem, ujrzysz Go własnymi oczyma, o ile tylko twe serce będzie czyste; On zasieje w tobie dobre nasienie poznania Jego dzieł i zachwytu nad Jego wspaniałością, jeśli przejmiesz się troską o usunięcie z twej duszy materii pożądliwości, cierni i ostów złych obyczajów.

     Zatroskany o swą duszę i nawracający się grzesznik, podobny jest do naczynia pełnego nieczystości i zabrudzonego, które się obmywa, a ono po wyczyszczeniu jaśnieje. Podobny jest również do węgla czarnego i nie dającego ciepła, który – po zetknięciu z ogniem – obdarzony zostaje zdolnością świecenia i [daje] wielkie ciepło. Podobny jest on również do naczyń ze złota i srebra, przeżartych rdzą i wyczyszczonych, do ciała, w które tchnieto ducha, do umarłego, który został wskrzeszony, do tego, który zaginął i odnalazł się, do owcy zbłąkanej, którą na powrót się przyprowadza [do zagrody], do chorego, który odzyskuje zdrowie, do ubogiego, który zyskuje bogactwo, do uciśnionego, który doznaje radości, do głodnego, który doznaje nasycenia, do królewskiego obrazu, który jest odnawiany, do opuszczonego domu, w którym król, po wstapieniu doń, decyduje się zamieszkać i go odnawia.

     Miluj zatem nawrócenie i poddaj kark swój pod jego jarzmo, pojednaj sie ze swym Panem odwracając się od złych czynów, ku czynom szlachetnym. Natychmiast okaż gotowość pojednania, póki jest czas, póki masz władzę nad swą duszą, spraw żebyś posiadł siłę, a po tym wszystkim myśl o sobie jako o słudze gnuśnym, jako że nie możesz oddać tyle, ile jesteś winien. Mów do duszy swojej: jestem najemnikiem, czemu więc ociągam sie z wykonaniem mej pracy? Otrzymałem wezwanie, czemu więc lekam sie przebywać wśród towarzyszy? Obarczony jestem znacznym długiem, kiedyż go spłacę? Droga moja jest długa, jakie zaopatrzenie jest mi niezbędne i kiedy przejdę ją do końca? Pan mój posłał po mnie i wezwał mnie, kiedyż wyjdę mu na spotkanie? Trzeba mi biec, czemu więc dźwigam ciężar ziemskich spraw, szamocząc się w więzach miłości tego świata? Moi towarzysze czuwają, a ja śpię, moi towarzysze walczą, a ja ulegam w walce, moi towarzysze płaczą, a ja drwiąco się śmieję, moi towarzysze cierpią ucisk, a ja się raduję, moi towarzysze zachowują milczenie, a ja głupstwa gadam, moi towarzysze zajmują się Panem, Jego królestwem i chwałą, a ja zajmuję się tym, co przed chwilą wyznałem, ponieważ od nich odszedłem.

     Gdy zapragniesz powstać nocą, a ciało twe będzie ociężałe, rozważaj wszystkie wymienione rzeczy, rozpłomień swe serce [myśląc], jak tamci stają na nogi, jak się pochylają, jak padają na kolana, jak płaczą, jak wołają wśród jęków, jak wzdychają z powodu uciążliwości ciała, jkak upojeni są miłością, zapominając o swej naturze, jak śpiewają Panu psalmy w swych sercach, a wtedy ich ćwiczenie tobie napełni światłem wszelki trud i pracę, ty zaś gorliwie oddawać się będziesz modlitwie wśród łez. I znowu przypomnij sobie, jak tamci są czujni wśród swych zajęć, jak wyruszają w drogę, uprawiają ziemię, pracują jako rzemieślnicy, jako pasterze, dozorcy i sprawujący opiekę nad trzosem. I jeśli tamci wszelki ten trud podejmują z powodu rzeczy przemijających, o ileż wiekszym dłuźnikiem jestem ja wobec mojego Pana?

     Stając do modlitwy nie zaczynaj opieszale, abyś całej modlitwy nie sprawował bez skupienia, leniwie i niezdecydowanie, leczy gdy staniesz [do modlitwy], połóż na sobie pieczęć krzyża, zbierz swe myśli, wytęż pamięć, okaż gotowość, zwróć wzrok ku temu, do którego się modlisz, i zacznij w ten sposób: na początku modlitwy przymuś swą duszę do wylewania łez i doznawania smutku, aby modlitwa twoja w całości stała się pożyteczna. Gdy myśli nie stanowią dla ciebie przeszkody, nie trzeba przerywać każdej modlitwy zanoszonej na siedząco, gdy zaś zamieszanie wywołane przez myśli znów wystąpi przeciw tobie, pomnóż modlitwy i łzy zamiast [śpiewu] psalmów. Wszystko, co mogłoby cię kusić, odrzuć już to przy pomocy słów przeciwstawiających się [pokusie], już to przez cokolwiek innego. Zrozum, co do ciebie mówię. Jeśliby zaś innym razem przyszło ci na myśl jakieś pożyteczne ćwiczenie , wykona je w miejsce psalmów i nie odrzucaj łaski Boga, ale okaż [Mu] swą uległość. Modlitwa, w której nie ma myśli o Bogu i ogladu umysłowego, jest  cierpieniem dla ciała.Nie ciesz się z dużej ilości psalmów, lecz okryj zasłoną swe serce;  lepsze jest jedno słowo wypowiedziane z zaangażowaniem niż tysiące słów wypowiedzianych obojętnie. W czasie modlitwy bądź bez zarzutu, szczery jak dziecko, pełen gotowości, skoro masz ujrzeć na własne oczy chwałę Boga. Oddal od siebie wszelkie wybiegi oraz złe myśli i stań się jak niemowlę odstawione od piersi w ramionach matki. Błogosławiony będziesz, jeśli w czasie modlitwy, wzmoże się wojna [prowadzona] przeciw tobie. Wypowiadaj swe słowa, zastosuj słowa przeciwstawiające się [pokusie], odwołaj się do własnego osądu, odpowiadaj swemu przeciwnikowi z oburzeniem, póki nie zostanie zwyciężony, aż twój Pan, widząc twą trzeźwość, uczyni słusznym twój osą., wyda wyrok na tego, który cię nienawidzi, tak że ów już się nie znajdzie i [Pan] wzmocni twą słabość. Gdyby do walki z tobą przystąpiło pragnienie zbytku, proś Pana o oddalenie go, a jeśli znowu myśli nieczyste wystąpią przeciw tobie, nie upadaj na duchu; nie poddawaj się im, ale nie przyjmuj ich, dając im miejsce w swym umyśle, a natychmiast cofną się i uciekną jak podróżny, który przybywa, żeby spędzić noc, i rano wyrusza. Strzeż się, aby w czasie modlitwy twój umysł nie błąkał się wśród błahych myśli i żebyś zamiast nastawienia pojednawczego nie wzbudził gniewu u sędziego, którego znieważasz. Czyż wobec sędziów odczuwa się strach, a względem Boga lekceważenie? Taki ktoś nie zauważa, gdzie staje, ani nie rozumie, co mówi. Czyż za takiego nie uznaje się tego, kto oddaje się modlitwie, oslepiając równoczesnie umysł namiętnościami?

     Stając na nogi nie ulegaj senności. Przez wielu uznany za zmarłego, odrzuć uprzednio sprawy świata i zapomnij o wszystkim, porzucając troskę o rzeczy, które nie są blisko i nie wspomagają takiej postawy, gdyż senność nie przynosi pożytku tym, którzy takie rzeczy oglądają. Obudź swą duszę, przestępco, twój Pan namawia cię, byś nie błąkał się’ wybrani jego aniołowie otaczają cię, byś się nie trwożył, abyś nie lekceważył zbrojnych szyków złych duchów ustawionych przeciw tobie. Wiedz zatem, bracie, że jak aniołowie cieszą sie z naszego powodu i w sposób podobny do wyżej wymienionych oddają chwałę Bogu, tak złe duchy doznają udręki, widząc nas zajętych modlitwą’ ponieważ same odmówiły oddania czci [Bogu], starają sie także i nas powstrzymać od oddania chwały Bogu, gdyż dzięki niej udaremniane są ich podstępy i jest ona orężem oraz tarczą przeciw nim. Starają się nas powstrzymać od sprawowania naszych liturgii, a gdy widzą, że nie jesteśmy im posłuszni i cały czas trwamy w naszym sposobie postępowania, usiłują nas spotwarzać za pośrednictwem wprowadzających zamieszanie rozmów prowadzonych przez ludzi, jak również przez rozmowę z ludźmi, z których jedni są nam przyjaźni, inni zaś wrodzy, abyśmy zamienili umiłowanie Boga na umiłowanie ludzi i zamiast, jak nam nakazano, modlić się za naszych nieprzyjaciół, żebyśmy powiększali nienawiść do tych, którzy nas uciskają, i po to, by nasza modlitwa stała się przyczyną gniewu.

     Wzmocnij więc czujność w swej duszy wobec zasadzek przeciwników i strzeż duszy przed gotowymi wyrządzić zło im tylko właściwe, przed tymi, którzy zostali oszukani i sami oszukują. Zacznij zatem ufnie i szybko kroczyć drogą modlitwy, a wyruszysz do miejsca pokoju, trzymając się z dala od miejsca strachu. Gdy zaś twój umysł będzie trzeźwy i osiągnie zrozumienie, dar twej modlitwy zostanie przyjęty jak dar Abla, twój przeciwnik zostanie zawstydzony, a ty sam w czasie swej modlitwy staniesz się postrachem dla złych duchów i słowa ust twoich znajdą uznanie u Boga.

    Tekst pochodzi z: Ewagriusz z Pontu – Pisma ascetyczne, tom 2: seria: Źródła monastyczne r. 36, wyd. Benedyktynów, Kraków 2005, s.149-156

http://przemijapostac.blogspot.com/2013/10/ewagriusz-z-pontu-pouczenie.html

Anna Dąbrowska

nauka o ośmiu demonach według Ewagriusza z Pontu

Ewagriusz twierdził, że istotą walki ze złem jest uwolnienie się od grzechu wewnętrznego, tego i popełnionego w myśli. Dlatego celem ludzkiego życia jest apatheia, beznamiętność. Nie ma ona nic wspólnego z bezczynnością czy brakiem życiowej energii. Beznamiętność to wolność

Pokusy zmysłowe zwalczał kąpiąc się w lodowatej wodzie. Pokusę bluźnierstwa – wystawiając ciało na ukąszenia owadów. Na wzór swojego mistrza Abby Makarego z Aleksandrii przez wiele lat pościł radykalnie, posilając się jedynie wydzielonymi porcjami chleba i wody. Doprowadziło go to do tak dużych kłopotów trawiennych, że sam mistrz zalecił mu złagodzenie diety. Odtąd jadł surowe warzywa i pił wywary ziołowe. Jednocześnie nieustannie się modlił, studiował Pismo Święte i spisywał doświadczenia swoje i tych, którzy tak jak on, z miłości do Chrystusa, wybrali życie na pustyni. Tak Ewagriusz walczył z demonami, a było ich dokładnie osiem.

demon pierwszy: obżarstwo

Od tego demona nie można się wyzwolić inaczej, jak tylko przez post i wstrzemięźliwość (umiarkowanie). Dlatego mnisi podejmowali posty, aby ograniczyć do minimum działanie zewnętrznych bodźców. Podstępny demon, wykorzystując wyobraźnię, podsuwał im obrazy dawnych uczt i wzbudzał w nich różne fantazje kulinarne. W ten sposób dążył do tego, aby mnich opuścił pustynię, a jeśli nie, to chociaż złagodził praktykowane posty, co w efekcie doprowadzi go do utraty poczucia sensu przebywania w odosobnieniu. Kuszony mnich lękał się też, że z powodu surowego postu utraci zdrowie i umrze w strasznych męczarniach. Ewagriusz odkrył, że istnieje demon radykalizmu ascetycznego. Uległy mu mnich chce naśladować radykalnych mistrzów i jednocześnie, aby nie ujawnić własnej słabości, odmawia przyjęcia pomocy innych. Pogardza własnym ciałem, a przecież celem ascezy nie powinno być odrzucenie tego daru Bożego, ale oczyszczenie i scalenie w jedno z duszą. Mnich poszczący ponad miarę koncentruje się na swoim pseudodoskonaleniu i zapomina o potrzebach innych ludzi. Oprócz umiarkowania obroną była gościnność i kontrola własnej wyobraźni, tak, aby demon obżarstwa nie mógł się nią posłużyć.

demon drugi: nieczystość

Pontyjski mnich nie był zwolennikiem traktowania sfery erotycznej człowieka jako złej, tak jak robili to manichejczycy. Przestrzegał jednak mnichów, którzy dobrowolnie wybrali życie w samotności, przed uleganiem demonowi nieczystości. Demon kusząc pustelnika wykorzystywał naturalną u człowieka potrzebę bliskości i posiadania potomstwa. Myśli nieczyste rodzą się w wyobraźni najczęściej za pośrednictwem rzeczy widzialnych, dlatego pustelnicy powinni unikać niepotrzebnych spotkań z kobietami, dotykania ich i patrzenia na nie. Kuszony mnich mógł jednak kompensować brak bliskości z kobietą przez sny i wyobrażenia erotyczne. Budząc się w nocy widział wokół siebie dzikie bestie, które przemieniały się w bezwstydnie tańczące kobiety.

Ewagriusz zdawał sobie sprawę, że niemożliwe jest całkowite wyzwolenie się z naturalnych pragnień seksualnych. Dlatego podkreślał, że w walce z demonem chodzi głównie o to, aby namiętność nie przejęła kontroli nad człowiekiem. Czasami demon namawiał też mnicha do opuszczenia pustyni, ukazując wstrzemięźliwość jako bezsensowną, a Boga jako tyrana, który wymaga rzeczy ponad ludzkie siły. Ścisły post, czuwanie nocne, modlitwa oraz powściągliwość powodują, że demon, nienawidzący udręki ciała, ucieka. Pustelnik powinien też opowiadać innym o swoich upadkach, a nie szczycić się trudami ascezy.

demon trzeci: chciwość

Chciwość wraz z szukaniem próżnej chwały i obżarstwem jest przyczyną wszystkich innych namiętności. Te trzy pokusy podsuwał przecież Chrystusowi diabeł, kusząc Go na pustyni. Demonowi chciwości nie chodzi tylko o obudzenie pragnienia posiadania pieniędzy, ale przede wszystkim o to, aby człowiek chciał zdobyć władzę nad całym światem. Pieniądze są jedynie środkiem do osiągnięcia tego celu. Zdaniem Ewagriusza chciwcem nie jest ten, kto ma pieniądze, ale ten, kto nieustannie o nich myśli i ich pożąda. Można więc być chciwym będąc bogatym jak i biednym. Demon może kusić mnicha wspomnieniami o przeszłym bogactwie, z którego zrezygnował, albo o rzeczach, które mógłby mieć. Stosując tę strategię powoduje rozdwojenie pragnień – mnich na zewnątrz wyrzeka się bogactwa, ale gromadzi w sercu. Ewagriusz porównuje bogatego mnicha do psa uwiązanego na łańcuchu, który stracił wolność na rzecz zniewalającej go troski o posiadanie pełnej miski. Opanowany przez demona mnich staje się nienasyconym szaleńcem, u którego chciwość wzbudza nieustanny lęk o przyszłość, a przez to odbiera mu radość życia.

Czasami demon zmienia strategię. Mnich może pod jego wpływem zabiegać o pieniądze wśród ludzi bogatych, pod pozorem rozdania ich potem ubogim. Wtedy prawdziwym celem staje się nie pomoc potrzebującym, ale pragnienie posiadania pieniędzy choćby na chwilę, by nacieszyć nimi oczy. A przecież prawdziwy uczeń Chrystusa powinien dzielić się tym, co ma, a nie tym, co dopiero zdobędzie. Najlepszą obroną przeciwko demonowi chciwości jest ubóstwo, jałmużna, zawierzenie Bogu, a także nieużalanie się nad własną biedą i równe traktowanie biedaków i bogaczy.

demon czwarty: smutek

Symbolem smutku według Ewagriusza jest żmija. Jej jad, zgodnie z przekonaniem antycznych lekarzy, w niewielkich ilościach niszczy inne trucizny, nadmiar zaś zabija. Ewagriusz, podobnie jak św. Paweł, rozróżnia dwa rodzaje smutku. Jeden z nich pochodzi od Boga i jest konsekwencją popełnionej przez człowieka nieprawości. Wiąże się z poczuciem żalu i skruchy, co prowadzi do nawrócenia. Jego objawem są łzy, rozmyślanie o śmierci i Bożym sądzie. Drugi rodzaj smutku powstaje w sercu człowieka, kiedy rozmyśla on

o tym, co w jego życiu się nie spełniło, i powoduje powolne obumieranie duchowe. Taki człowiek, nawet jeśli będzie doświadczał jakiejś przyjemności duchowej lub cielesnej, nie będzie w stanie jej odczuć ani się nią cieszyć, bo jego dusza jest„jak wysuszona”. Najgorsze jest to, że nie może też nikogo poprosić o ratunek, ponieważ demon smutku izoluje go od innych ludzi, zamykając w niewoli własnej wyobraźni i niespełnionych pragnień. Demon chce odebrać człowiekowi radość życia, która jest darem Bożym. Atakuje najczęściej ludzi samotnych, żyjących w odosobnieniu. Mnich kuszony przez demona smutku nie cieszy się obraną drogą, unika spotkań z braćmi. Rozmyślając ciągle o przyjemnościach, pragnieniach, których nie może osiągnąć, staje się coraz bardziej sfrustrowany. Doprowadza go do gniewu, smutku a nawet szaleństwa lub samobójstwa.

Demon smutku utrudnia także oczyszczenie serca po grzechu, sprawiając, że człowiek nieustannie pamięta o złu i zamyka się na Boże miłosierdzie. Jedynymi skutecznymi środkami w walce z tym demonem są: radość, otwarcie się na innych ludzi, wytrwałość i modlitwa.

demon piąty: gniew

W sercu człowieka ulegającego demonowi gniewu rośnie nienawiść do świata, ludzi i Boga. Człowiek taki stopniowo staje się podobny do bestii. Jest krytykancki, nieufny, zawzięty, oczernia innych. Ponieważ nie może zrealizować własnej wizji świata, wpada we frustrację, a ta prowadzi go do gniewu. Nie potrafi znieść grzeszności innych, uważając jednocześnie, że sam jest niemal doskonały. Demon wykorzystuje nawet błahy pretekst, aby wywołać w sercu człowieka gniew. Czasami zwyczajne codziennie zajęcia, drobne sprawy czy wydarzenia, które potoczą się niezgodnie z zamierzeniami człowieka, mogą wzbudzić w nim gniew. Owładnięty nim nie może nawet spokojnie spać, gdyż męczą go senne koszmary, w których wspina się stromymi ścieżkami, spotyka krwiożercze i jadowite bestie, przed którymi ucieka. Mnich opanowany przez demona gniewu traci w pewnym momencie zdolność odróżniania snu od jawy, w celi widzi dym i bestie, jego organizm słabnie, umysł popada w obłęd. Demon może też wykorzystywać skrywaną w sercu urazę. Dlatego poznanie własnych myśli i lęków, miłość bliźniego, przebaczenie, wielkoduszność, cierpliwość, łagodność i wyrozumiałość dla słabości innych oraz modlitwa Psalmami pełnią kluczową rolę w walce z tym demonem.

demon szósty: acedia (lenistwo)

Ten demon atakuje mnicha najczęściej w południe. Wówczas dzień dłuży się, tak jakby miał pięćset godzin. Mnich nie może się doczekać pory posiłku, jest niespokojny i ciągle wygląda przez okno. Ogarnia go duchowe lenistwo i fizyczna ociężałość. Jest jak nierozumne zwierzę, z przodu ciągnięte przez pożądliwość, z tyłu popychane i bite przez nienawiść. Ten demon, w przeciwieństwie do innych, dotyka całej duszy człowieka i sprawia, że pożąda on tego, czego nie ma, a nienawidzi to, co ma. Duchowe zniechęcenie, znużenie, oschłość, tchórzostwo, przygnębienie, niezdolność do koncentracji, obrzydzenie, atonia (osłabienie) duszy, jej paraliż to określenia opisujące stan człowieka w acedii. Ewagriusz mówi, że żonaty mężczyzna będąc w stanie acedii zmienia żonę, ponieważ obwinia ją o swoje cierpienie. Mnich z kolei chce uciec z celi łudząc się, że w innym miejscu będzie mu lepiej. Ma subiektywne poczucie opuszczenia przez braci, mistrza duchowego, oczekuje od nich pocieszenia, a nie otrzymując go oskarża ich o obojętność i brak miłości. Nikt nie jest jednak w stanie pomóc takiemu człowiekowi, ponieważ toczy on wewnętrzną walkę, w której przeciwnikiem nie jest żona, współbracia, koledzy z pracy, ale zranione „ja”. Jedynym lekarstwem jest wówczas przetrzymanie tego stanu i staranie się o większy obiektywizm w ocenie sytuacji.

Czasami demon zmienia strategię. Człowiek wypiera gniew i złość towarzyszące poczuciu niespełnienia. Na zewnątrz jest opanowany, ale w jego sercu wszystko się „gotuje”. A to powoduje, że jego dusza staje się nieczuła, niejako obumiera. Będący w takim stanie mnich modli się, ale nie sprawia mu to radości, żałuje za grzechy, ale nie odczuwa żalu. Najlepszym lekarstwem jest wtedy prośba o dar łez. Inna strategia demona polega na tym, że pobudza człowieka do nadmiernej aktywności. Mnich wówczas chętnie posługuje wśród chorych, kieruje nim jednak miłość własna, a nie bliźniego, dla chorych jest niewyrozumiały. Także ludzie świeccy uciekają przed pustką w pracoholizm, szczycą się tym, że nigdy nie odpoczywają, mają poczucie winy, gdy nie znajdują zajęcia.

Kryterium oceny jest tutaj intencja. Jeśli ktoś szuka w podejmowanym działaniu siebie, to choćby zamęczył się ascezą albo pracą dla Boga jest to bez wartości. Ewagriusz mówi, że wszelka przesada, brak umiaru pochodzą od złego ducha. Demony bowiem powstrzymują przed czynieniem tego, co możliwe, a skłaniają do robienia rzeczy niemożliwych. Lekarstwami w walce z demonem acedii są wytrwałość w powziętych postanowieniach oraz zachowanie właściwej miary.

Autorzy średniowieczni „demonem południa” nazwali poczucie bezsensu życia i niepokoju, jakie dotyka człowieka w „południe” życia, czyli około czterdziestego roku życia. C. G Jung nazwał to doświadczenie „kryzysem wieku średniego”.

demon siódmy: próżność

Żeglarze wyrzucali w czasie burzy zbędne rzeczy po to, aby okręt miotany przez fale nie zatonął. Według Ewagriusza podobnie robią ci, którzy wybierają życie mnisze. Nie powinni jednak walczyć z namiętnościami w taki sposób, by widzieli to inni. W przeciwnym razie oddają się demonowi próżnej chwały. Są wtedy jak grzesznicy, którzy szczycąc się wyzwaniami rzuconymi Bogu, szukają podziwu ze strony innych. Przed demonem próżnej chwały ucieczka jest bardzo trudna. Każde bowiem zwycięstwo nad namiętnościami może stać się powodem próżności. Mnich „zapętla się” duchowo, ponieważ z jednej strony stara się oczyścić duszę, a z drugiej wpada w próżność i wzmacnia własne ego.

Człowiek opanowany przez tego demona ponad wszystko chce osiągnąć sukces, pragnie pierwszeństwa, nie dba o jedność z innymi braćmi czy współpracownikami. Uzależnia jakość swojego działania od pochwał. Jednocześnie sam nie potrafi chwalić innych. W ten sposób demon próżnej chwały otwiera drzwi duszy innym demonom i doprowadza ją do upadku. Czasami demon sprawia, że człowiek zabiega o towarzystwo ważnych osób lub wiąże się z różnymi znanymi instytucjami. Czuje się ważniejszy i lepszy od innych, ponieważ przebywa w elitarnych i wpływowych środowiskach. Jedynym skutecznym sposobem

walki z tym demonem jest wytrwała modlitwa, oczyszczanie motywacji podejmowanych wyrzeczeń i skromność.

demon ósmy: pycha

Demon pychy kusił mnicha zawsze jako ostatni. Najczęściej przedstawiał mu Boga jako bezsilnego, a wtedy miłość własna opanowywała wszystkie działania i myśli mnicha. Demon ukazywał też Boga jako faworyzującego jednych, a odrzucającego drugich. Podpowiadał mnichowi, że przecież bardziej niż inni zasługuje na względy Najwyższego, bo tyle wycierpiał, wybierając życie ascety. Mnich ulegając pokusie wierzył, że własnymi siłami pokonywał trudności. Ulegając pysze wracał niejako do początku swojej drogi, a nawet – jak twierdzi Ewagriusz – pogarszał swój stan, przed czym przestrzegał Chrystus (por. Mt 12,45).

Pontyjczyk nazywa pychę urojeniem, złą gorliwością, mroczną ułudą, zarozumiałością ciała. Opanowany przez nią człowiek stawia się na miejscu Boga i podkreśla swoją niezależność. Wcześniej czy później sam staje się jak demon, który go opanował. Nie przyjmuje napomnień, przypisuje sobie wszystkie zasługi, gardzi innymi. Wszystkich dookoła uważa za głupców, którzy nie dostrzegającego „wielkości”. Poucza i nie toleruje słabości innych, pogardza grzeszącymi. Lekarstwem jest pokora, posłuszeństwo Bogu, cierpliwe znoszenie przeciwności losu i zniewag. Tylko człowiek akceptujący swoją zależność od Boga i ograniczoność jest w stanie cieszyć się życiem i ma szansę zdobyć prawdziwą Bożą mądrość. Mnich powinien opłakiwać swoje grzechy, a nie cudze, pamiętać o krzywdach, jakie wyrządziły mu demony, nie chwalić się czynionym dobrem i słuchać swojego kierownika duchowego.

opr. aw/aw

Copyright © by Miesięcznik List 09/2008

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/osiem_demonow.html

www.mateusz.pl/wam/zd

LEON NIEŚCIOR OMI

Smutek w nauce Ewagriusza z Pontu

Tekst pochodzi z kwartalnika Życie Duchowe, LATO 59/2009

Istnieje u Ewagriusza ¹ – można by rzec – mniej istotne ujęcie smutku jako „przygnębienia duszy” czy jej „poruszenia” (por. O ośmiu duchach zła 11, t. 1; List do Melanii 41, t. 2) ². Wokół tych nazw nasz autor nie tworzy rozbudowanych teorii, natomiast jedno określenie wiąże się głębiej z całym jego, zresztą greckim, systemem myślenia. Smutek u Ewagriusza to „namiętność” (pathos), z pełną wieloznacznością tego słowa. Stanowi i chorobę moralną, wadę, i dotyczy sfery organicznej, osłabiając ciało, i niesie ze sobą cierpienie, jest również dla człowieka jakimś nieszczęściem. Ciągłe smucenie się to jeden z symptomów duchowej choroby (por. O ośmiu duchach zła 12, t. 1). Sprzeciwia się cnocie radości (por. O wadach, które przeciwne są cnotom 1, t. 1). „Smutek zdarza się jako choroba duszy i ciała, bierze duszę w niewolę, ciało zaś osłabia” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2). Chodzi, naturalnie, o jakiś przewlekły stan przygnębienia, stałą skłonność i trwałą postawę „czarnowidzenia”. Na zjawisko przychodzących doznań smutku, które ogarniają człowieka, skłaniając go do pesymistycznych rozmyślań, Ewagriusz ma inne słowo – ”myśli” (logismoi). Jeśli na trwałe zamieszkają w człowieku, stają się namiętnościami. Jest ich w Ewagriuszowym katalogu osiem: obżarstwo, nieczystość, chciwość, smutek, gniew, acedia, próżna chwała, pycha (por. O praktyce ascetycznej 6, t. 1).

Na uproszczonej liście owych wad, które pod nazwą „siedmiu grzechów głównych” utrwalił Grzegorz Wielki, zamiast smutku mamy zazdrość, zamiast acedii – lenistwo w służbie Bożej, a próżna chwała zostaje połączona z pychą. Dokonano zawężenia: do grzechów głównych zaliczono smutek z powodu pomyślności czy jakiegoś dobra będącego udziałem bliźniego. Taki smutek szczególnie obciąża smucącego się; jest stanem działającym na szkodę drugiego. Być może dlatego tylko ten rodzaj smutku zakwalifikowano do głównych przewinień moralnych. Nie wdając się w dyskusję z dokonaną przez tradycję kwalifikacją moralną smutku, uznać trzeba zasługę Ewagriusza, że powiązał smutek ze sferą sumienia. Nie jest on na ogół sprawą czysto psychiczną, ale często także moralną. W tym sensie nie znajdziemy na niego skutecznego lekarstwa wyłącznie w diagnozie psychologicznej.

Przyczyny smutku

Ewagriusz zna, oczywiście, rozróżnienie pomiędzy biblijnym smutkiem, który jest z Boga (2 Kor 7, 10), a smutkiem zawinionym, a więc w jakimś sensie – przeciwko Bogu, a na pewno zawsze – przeciwko człowiekowi. Ten pierwszy każe się smucić grzechem, myśleć o śmierci i sądzie oraz nie dopuszczać radości sprzecznych z wolą Bożą. Staje się mimowolnie, gdy człowiek na przykład boleje nad popełnioną nieprawością, „sprawcą dobrej pokuty” (O różnych rodzajach złych myśli 12, t. 1). Drugi rodzaj smutku bierze się natomiast „z nieprawości: nawiedza serce, nie ujawniając przyczyny smutku” albo „wciska się do serca i rodzi się z przyczyn nadzwyczajnych” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2). Ewagriusz mówi zagadkowo. Może chodzi o to, że kiedy grzeszymy, z czasem ogarnia nas przygnębienie, a im mniej przyznajemy się do grzechu i godzimy się na niego, tym większa zostaje gorycz i nieświadomość co do jej przyczyny? Niekiedy przychodzą bezpośrednie podszepty zła, którym daliśmy przystęp przez własny upadek. I chociaż wiemy, że te myśli nie są nasze, że przychodzą z zewnątrz i kuszą nas, to jednak na skutek jakiegoś zniewolenia złem nie jesteśmy w stanie się im oprzeć… Tak czy owak, grzech zbiera pokłosie smutku, nieraz tragiczne.

Co do przyczyn, to spotykamy u naszego mnicha werbalne rozróżnienie pomiędzy zewnętrzną i wewnętrzną przyczyną smutku (por. List do Melanii 42, t. 2). Do jakiegoś stopnia pewnego rodzaju smutki są niezależne od naszej woli, przynajmniej na pierwszym etapie. Przychodzą mimowolnie i ich przyczyna może być zupełnie zewnętrzna. Fakt ich powstania nie musi zależeć od nas. Natomiast od nas zależy, czy przy nich będziemy trwali, czy takie chwilowe zmartwienie nie przerodzi się w trwały stan, który Ewagriusz nazywa „namiętnością smutku” (O praktyce ascetycznej 6, t. 1). Smutek jest wprost nieodłącznym towarzyszem doznanego niepowodzenia czy jakiegoś trudnego położenia (por. O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1). Jego powodem są często różne doświadczenia losowe. Niekiedy jego przyczyną staje się bliźni: konflikty z innymi, krytyka ze strony innych, ich wady. Znamienne, że tego rodzaju zmartwieniami Ewagriusz niewiele się zajmuje. Jakże często temat godzenia się z przykrym losem podejmowała filozofia grecka, choćby w wydaniu stoickim. I Pismo Święte ma wiele do powiedzenia. Tymczasem pustelnicze środowisko, do którego pontyjski mnich adresuje znaczną część swoich pism, potrzebuje porad dotyczących innej sytuacji. Świeckim przypada w udziale walczyć w świecie rzeczy, a mnichom – ze swoimi myślami (por. O praktyce ascetycznej 48, t. 1). Dlatego głównym obiektem zainteresowań Ewagriusza staje się smutek biorący się z myśli, smutek mający wewnętrzną przyczynę.

Na pograniczu czynników zewnętrznych i wewnętrznych stoją podszepty demoniczne, nakłaniające do przygnębienia. Mamy do czynienia z anachoretami, w środowisku których żywa była świadomość potrzeby walki ze złymi duchami. Dla pustelników nie były one abstrakcyjnymi tworami, ale postaciami, które w nocy rzucały na ścianę cienie i błyskawice, inspirowały nocne widzenia wywołujące lęk albo odrazę, przerażały groźbami, wrzaskiem, ukazywaniem się w postaci czarnoskórych ludzi czy dzikich zwierząt, dotykały i nękały ciało niczym skorpiony, rozpalały skórę, pozostawiając na niej ślady, wywoływały chorobę, groziły mieczem i śmiercią. Demony, za pomocą myśli czy nawet bez nich, manipulowały wnętrzem ascety, jego psychiką, groziły utratą rozumu, pokazywały dawne grzechy, podsuwały smutek przeciwny Bogu. Zamknięci w swoich celach pustelnicy bali się diabelskich ataków, własnej bezradności, życia w ciągłym lęku. Podstawowym narzędziem demonicznego działania było podsuwanie pokus. Te próby napełniały zmartwieniem kuszonego. Może tylko on sam jest tak doświadczany… (por. O sporze z myślami II 64, t. 2). Czyż nie wykracza to ponad ludzkie siły?! Ciągle nękają, nie ma nadziei na zwycięstwo… (por. O sporze z myślami II 31, t. 2). Może przyjdą jeszcze dotkliwsze pokusy… Próby nasilały się przez zewnętrzne utrapienia, które stawały się jakby przyczółkiem złego ducha (por. Traktat dla Eulogiusza mnicha 6, t. 2).

Wymownym i dokładnym świadectwem tych lęków przed demonami jest czwarta księga pisma Ewagriusza O sporze z myślami, skąd czerpiemy powyższy ich opis. Znamienne, że w księdze tej, poświęconej zwalczaniu smutku, autor niemal wyłącznie zajmuje się pustelniczym lękiem przed demonami. Ów lęk zdaje się uznawać za podstawowy powód smutku anachorety.

Przejdźmy do innych przyczyn smutku. Rzecz jasna, granica pozostaje płynna pomiędzy smutkiem płynącym z zewnątrz i wewnątrz. Mnich z Pontu podaje przykłady różnych sugestii, którym anachoreta ulega. Wprawdzie podsuwa je pewien realny stan rzeczy, ale dochodzi do zniekształcenia jego odbioru, jakiejś myślowej nim manipulacji, autosugestii dyktowanej określonym zwątpieniem – niekiedy również z inspiracji demonicznych. Na skutek tego mnich wyolbrzymia trudności i cierpienia na drodze ascezy, przepowiada własny upadek, wyobraża sobie trudności, w jakich znajduje się jego rodzina, starość i chorobę swoich rodziców, czuje się wyobcowany z rodzinnych więzi (por. O sporze z myślami IV 42, 50, 60, t. 2).

Dochodzimy tu do podstawowego pytania. Skąd ostatecznie bierze się zniekształcający rzeczywistość smutek? Ewagriusz, korzystając z platońskiego podziału duszy, dostrzega w niej część rozumną i nierozumną, dzieląc tę drugą na pożądliwą i popędliwą. Złe myśli dotyczące obżarstwa, nieczystości, chciwości i gniewu „przydarzają się nam jako zwierzętom”, a więc powstają w nas bardziej na podłożu fizjologicznym, w sferze nierozumnej, natomiast myśli smutku, próżnej chwały i pychy przydarzają się nam „jako ludziom” (Rozważania 40, t. 2). Można rzec, sięgają głębiej, samego ludzkiego „ja”. Innymi słowy, jeśli pierwsze wynikają bardziej z niższej warstwy naszego człowieczeństwa, którą nazwijmy sferą wolitywno-zmysłową, to drugie – z wyższej, wolitywno-rozumowej.

Nie jest zatem słuszne, by smutek wiązać z jedną z dwóch wyżej wymienionych „niższych” części duszy, z pożądliwą czy popędliwą. O ile pewne namiętności spośród ośmiu wyróżnianych przez naszego autora dadzą się tak powiązać, to smutek – nie. Jak zobaczymy, może być pochodną każdej namiętności. Pożądliwość i popędliwość zdaje się w sposób pośredni wpływać na smutek, a ostateczną instancją jego generowania jest wola i rozum. Ewagriusza, gdy podaje powyższą genezę, nie interesują jednorazowe, przelotne myśli, ale raczej te, które stanowią syndrom istniejących namiętności, pojawiają się znacznie częściej i agresywniej oraz kształtują określoną postawę.

Smutek owocem namietności

Rozpatrując smutek jako moralną wadę, możemy stwierdzić, że powstaje on na skutek wadliwego korzystania z siły woli i światła rozumu. Ponieważ nasza wola i rozum ulegają często zachwianiu, ich właściwe użycie jest niemożliwe bez wsparcia łaski. Smutek jest wynikiem pewnego zaniechania w użytkowaniu władzy wolitywnej i rozumowej, uzupełnionej mocą i światłem Bożym. W związku z tym przyczyna smutku leży w pewnym zwątpieniu zarówno we własne siły, jak i w pomoc Bożą. Na przykład w kontekście demonicznych pokus jego przyczyną będzie przekonanie, że Bóg nie interesuje się naszymi utrapieniami, nie wysłuchuje naszych modlitw, że nas opuścił i nie posyła nam do pomocy swoich aniołów (por. O sporze z myślami IV 1, 2, 4, 9, 10; VI 3, 9, t. 2).

Także i inne namiętności, również te bardziej uwarunkowane fizjologicznie, są skutkiem niedostatecznego używania przez człowieka swoich najwyższych władz duchowych. Co wyróżnia smutek w stosunku do pozostałych namiętności? Przede wszystkim sytuacja, w jakiej powstaje. „Przygnębieniu ulega ten, komu zabrano przedmiot jego żądz” (List 8, 1, t. 1). „Niezaspokojone pożądliwości rodzą smutki” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2). „Smutek bowiem bierze się z pozbawienia przyjemności, czy to obecnych, czy oczekiwanych” (O praktyce ascetycznej 19, t. 1). Rodzi go na przykład „niedopełnienie zemsty” czy „niezaspokojenie cielesnego pożądania” (O ośmiu duchach zła 11, t. 1). Niezawodnie dopadnie nas demon smutku, jeśli skupiamy się na zdobywaniu dobrego jedzenia, bogactwa i sławy, a osiągnięcie ich się nie udaje albo po jakimś czasie zdobycz tracimy. Ewagriusz przestrzega: „Pożądając bogactw, będziesz zatroskany o wiele spraw, a miłując [je] będziesz gorzko płakał” (Do mnichów mieszkających we wspólnotach 57, t. 1). Podobnie ulegnie smutkowi ten, kto namiętnie poszukiwał chwały, a jej nie znalazł (por. Do mnichów mieszkających we wspólnotach 61, t. 1). Dopada nas w największej słabości, w tym, ku czemu się najbardziej skłaniamy (por. O praktyce ascetycznej 19, t. 1), a czego nie osiągamy.

Ponieważ smutek powstaje z niezaspokojenia namiętności, ostatecznie jego przyczyną staje się namiętność. „Kto jest spętany przez smutek, tego [wpierw] zwyciężyły [inne] namiętności” (O ośmiu duchach zła 11, t. 1). Powstaje na przykład na skutek wspominania nieodpłaconych krzywd (por. O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1), a więc z gniewu (por. O ośmiu duchach zła 11, t. 1). Mnich, który pod wpływem gniewu wypędził brata ze wspólnej celi, może już nigdy nie uwolnić się od demona smutku i będzie doznawał stałej przeszkody na modlitwie (por. O praktyce ascetycznej 25, t. 1). Rodzi go też próżność (por. O ośmiu duchach zła 12, t. 1; O praktyce ascetycznej 13, t. 1). Przekładając na język biblijny i teologiczny, uleganie namiętnościom bierze się z miłości świata. Paradoksalnie, właśnie miłość świata prowadzi do smutku (por. O ośmiu duchach zła 12, t. 1), chociaż wydaje się nieść ze sobą fascynację życiem.

Smutek jest więc frustracją wynikłą z niezaspokojonego pragnienia, potrzeby, z nieosiągnięcia celu swoich dążeń czy utraty tego, co już się posiadało. Stanowi pewien bunt, ale wymierzony przeciwko samemu sobie. W tym sensie depresja, jako jego następstwo, staje się formą autoagresji. Jak już wspomnieliśmy, Ewagriusz ocenia smutek jednoznacznie negatywnie jako wadę, rozszerzając jego ocenę z porządku psychicznego na moralny. Zatem wspomniana frustracja stanowi symptom czegoś głębszego niż tylko chwilowy zawód i rozczarowanie. Pewne przywiązanie, upodobanie w czymś uformowało się w strukturalną postawę pesymizmu i utraty ducha. Oprócz czynnika moralnego, namiętności, którym ulegliśmy, na ukształtowanie się wady smutku ma wpływ sytuacja zewnętrzna. Ów smutek wzbudza permanentna niemożność spełnienia swoich predylekcji, jakaś trwała sytuacja, w której zostajemy pozbawieni przedmiotu swego przywiązania i upodobania. W tym sensie „przychodzi z braku zniszczalnej przyjemności” ³. Człowiek jest zatem permanentnie kuszony do takiego smutku. Wtedy dopiero, jak się wydaje, smutek może nabrać cech stałej postawy i staje się smutkiem – jak nieraz mówimy – ”egzystencjalnym”.

Skutki smutku

Spełnia destrukcyjną rolę, zarówno względem duszy, jak i ciała. Szkodzi duchowi, zżera wnętrze człowieka, rani jego duszę, przynosi strapienie, spędza sen z powiek, jest „robakiem toczącym ciało”. Potrafi długi czas trapić człowieka, pozbawiając go radości i odwagi (por. O ośmiu duchach zła 11, 12, t. 1). „Miły dla wszystkich ludzi jest wschód słońca, ale dusza smutna nawet i tym się nie cieszy” (por. O ośmiu duchach zła 12, t. 1). O ile każda namiętność przynosi jakąś radość, to smutek – odwrotnie: udrękę (por. Rozważania 51, t. 2). Tutaj objawia się jego szczególna irracjonalność. Człowiek traci nawet złudną radość; tym bardziej działa na własną niekorzyść.

Moralny wymiar smutku objawia się najbardziej w tym, że ogranicza on rozum i wolę. Uderza w najgłębsze jestestwo człowieka. Zniewala wolę i zaciemnia rozum. Te duchowe władze, będąc jego przyczyną, pierwsze doznają jego skutków. Człowiek staje się więźniem smutku (por. O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1), podobnie jak pożądania czy gniewu (por. Rozważania 60, t. 2). Umysł na jego skutek doznaje mroku (por. O praktyce ascetycznej 24, t. 1). Tego rodzaju ciemność Ewagriusz nazywa „mroczną chmurą o wyraźnym kształcie” (O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1). Wyraziste rysy smutku biorą się być może według Ewagriusza z tego, że na ogół łatwo jest stwierdzić sam fakt jego występowania czy też ustalić jego przyczynę. Wspomniana ciemność przejawia się nie tylko na poziomie naturalnym, jak każdy afekt zaburzający myślenie, ale i na poziomie nadprzyrodzonym, utrudniając kontemplację. „Mrok osłabia aktywność oczu, a smutek zaciemnia kontemplujący umysł. Głębin wody nie przeniknie promień słońca, a wypełnionego smutkiem serca nie rozjaśni kontemplacja światła. Żółtaczka odbiera zmysł smaku, a smutek odbiera wrażliwość duszy” (O ośmiu duchach zła 12, t. 1). Takie przygnębienie staje się przeszkodą w modlitwie (por. O praktyce ascetycznej 25, t. 1). Nie jest ono po myśli Boga, ponieważ utrudnia obcowanie z Nim.

Jeśli smutek paraliżuje wolę i zaciemnia umysł, to przede wszystkim dlatego, że jest namiętnością. A skoro jest namiętnością, czyli moralną chorobą, to może stać się przyczyną innych chorobliwych namiętności. Pokrewną namiętnością, do której prowadzi bezpośrednio, jest stan acedii, czyli stałego zniechęcenia i oziębłości (por. O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1). Jego skutkiem może być także gniew (por. Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2), a nawet chciwość, gdy mnich na przykład buntuje się przeciwko ubóstwu (por. O sporze z myślami III 33, t. 2), czy obżarstwo (por. List 16, 2, t. 1).

Ewagriusz zwraca uwagę na zewnętrzne konsekwencje trwającego przygnębienia. To często ucieczka z miejsca, w którym doznaje się smutku, czy – w skrajnym przypadku – ”ucieczka z ciała”, czyli samobójstwo. Ponieważ smutek, podobnie jak gniew, dotyka sfery popędliwej w człowieku, ta sama popędliwość skłania go następnie do zaniechania wytrwałości i opuszczenia swego dotychczasowego miejsca. W tym sensie smutek staje się „zwiastunem wygnania” (O wadach, które przeciwne są cnotom 3, t. 1). Nie tyle w znaczeniu, że to inni nas wypędzają, ale że sami odchodzimy pod wpływem wewnętrznej presji czy afektu. Szukanie życia odosobnionego może wynikać z frustracji związanej z doświadczeniami we wspólnocie: z gniewu, pychy czy smutku. Dochodzi do machinacji myśli, które mogą nadszarpnąć zdrowie psychiczne. Wyjście z takiego stanu staje się trudne. Często dopiero pomoc świątobliwych mistrzów, modlitwa i łzy umożliwiają powrót do wcześniejszej równowagi (por. O różnych rodzajach złych myśli 22-23, t. 1).

Wieża niedostępna dla demona smutku

Ewagriusz często mówi o potrzebie czuwania nad swoimi myślami, odsuwania złych myśli, w tym również tych przygnębiających. Według jego nauki, nie należy poddawać się pesymizmowi. Jednak takiej rady byłby w stanie udzielić każdy. Mistrz życia duchowego musi sięgać do przyczyny smutku i wskazać konkretne sposoby jej usunięcia. Jak wiemy, jego przyczyną jest często jakaś namiętność, nieuporządkowane przywiązanie do czegoś lub kogoś. „Niemożliwe jest, abyśmy odparli tego wroga, gdy jesteśmy namiętnie przywiązani do czegoś na tej ziemi” (O praktyce ascetycznej 19, t. 1). Zatem najbardziej skutecznym lekarstwem na smutek, który powstaje z powodu niemożliwości zaspokojenia swojej namiętności, jest wyzbycie się takiego rodzaju nieuporządkowania. Najlepiej nie dopuścić do zaistnienia namiętności. W języku ascetycznym Ewagriusza brzmi to bardziej radykalnie: ucieczka od wszystkich światowych przyjemności i stan beznamiętności.

Starożytna apatheia – wolność od namiętności – nie pokrywa się z tym, co dziś rozumiemy przez słowo „apatia”. Nie oznacza wyparcia uczuć, ale takie kierowanie nimi, by nie doprowadziły do moralnego schorzenia w postaci pathos, czyli głębokiego i nieuporządkowanego afektu. Synonimem apathei jest czystość serca. Ewagriusz mówi: „Smutek nie dosięgnie serca czystego, bowiem ono odepchnęło od siebie daleko zgubne pragnienia” ⁴. Wolność od namiętności czyni z nas wieżę „niedostępną dla demona smutku” (O praktyce ascetycznej 19, t. 1). „Nie złamie smutek, gdy nie ma innych namiętności, jak również więzy, gdy nie ma tych, którzy wiążą. […] Kto pokonał pożądanie, pokonał namiętności; nie będzie opanowany przez smutek” (O ośmiu duchach zła 11, t. 1). „Niechęć do przyjemności ucisza smutek tego świata” (Pouczenie dla mnichów 5, t. 2). Na przykład wolny od chciwości nie „zasmuci się gorzko”, gdy utraci pieniądze (por. O ośmiu duchach zła 12, t. 1). „Wstrzemięźliwy nie zasmuci się z powodu braku pokarmu ani powściągliwy, jeśli nie osiągnie zbytecznej przyjemności, ani łagodny, jeśli wymknęła się sposobność do zemsty, ani pokorny, pozbawiony ludzkiej czci, ani też niechciwy pieniędzy, gdy poniósł straty”
(O ośmiu duchach zła 11, t. 1).

Postulat odrzucenia przyjemności i różnych uroków tego świata brzmi trochę obco współczesnemu człowiekowi, dla którego przyjemność nabiera wymiaru kultowego. Uwarunkowania monastyczne, a także filozoficzne, determinujące sposób myślenia i wyrażania się teologa IV wieku, były jakby odwrotnością tego, co dzisiaj wpływa na mentalność czytelnika jego pism. Jednak w istocie swej chodzi o prawdę ewangeliczną. Czystość serca pozwala przezwyciężyć smutek tego świata. Po spotkaniu z Jezusem bogaty młodzieniec odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości (Mt 19, 22). Im bardziej wolne i czyste jest serce ludzkie, tym łatwiej przyjmie jakąś ziemską utratę czy zdobędzie się na akt dobrowolnej rezygnacji, a więc tym bardziej odporne staje się na smutek. Walka ze smutkiem otwiera przed nami bogatą myśl naszego pisarza na temat życia duchowego w ogólności.

Czystość serca zakłada nie tylko wolność od namiętności. Wykorzenienie jednej prowadzi do powstania innej, jeśli zło nie zostanie zastąpione dobrem. Ewagriusz proponuje zastąpić, dla uniknięcia frustracji, stoicką postawę wyzbycia się wszelkich pragnień chrześcijańską postawą pragnienia rzeczy zgodnych z wolą Boga ⁵. Niezbędne staje się praktykowanie właściwych dyspozycji moralnych. Listę cnót leczących z przygnębienia podaje Ewagriusz głównie w Traktacie dla Eulogiusza mnicha. Podkreśla, że to miłość przepędza smutek. „Kto zdobył cnotę miłości, w niewoli trzyma złe namiętności” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 10, t. 2). Ona bowiem nie szuka swego, więc nie zamyka człowieka w boleści nad własną utratą. Cnotą występującą bezpośrednio przeciwko smutkowi, a związaną z miłością, jest radość. „Jeśli chcesz zwyciężyć smutek i gniew, weź w ramiona wielkoduszność miłości, zdobądź dla siebie radość płynącą z prawości” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2). „Jeśli więc zdobędziemy wśród trudów radość pełną pokoju, [to] przy jej pomocy odpędzimy przychodzące na nas rzeczy przykre, trwając w dziękczynieniu, i nie wpuścimy ryczącego demona smutku, który zwłaszcza w utrapieniach tworzy jakby przyczółek i atakuje duszę…”. Ona smutek „jakby zatapia w morzu” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 6, t. 2).

Jak widzimy, radość taka wiąże się z postawą dziękczynienia. „W chwilach utrapień czyń dzięki, tym bardziej że dzięki nim lepiej uświadamiasz sobie łaskę Bożej pomocy. W ten sposób bowiem, dopóki czyniąc dzięki będziesz otrząsał się ze spadających na ciebie utrapień, dopóty nie zaciemnisz mocno jaśniejącego piękna wytrwałości” (Traktat dla Eulogiusza mnicha 8, t. 2). Obok wdzięczności Ewagriusz postuluje również wytrwałość. Zły duch wyszukuje słabej strony człowieka i uderza w to miejsce, które nie zostało zabezpieczone praktyką cierpliwości (por. Traktat dla Eulogiusza mnicha 8, t. 2). Ze względu na wytrwałość pustelnik nie opuszcza swej celi i w czasie smutku nie skłania się ku podszeptom zniechęcenia (por. Do mnichów mieszkających we wspólnotach 55, t. 1). Stosuje wypróbowaną zasadę, by nie podejmować ważnych decyzji w afekcie.

Boża terapia

Doskonałość chrześcijańska zakorzeniona jest w Bogu: wszelkie cnoty w Nim znajdują swoje źródło i On pozostaje największą pomocą w wykorzenianiu zła smutku. To wydaje się głównym przesłaniem Ewagriusza w terapii smutku, choć tak często o tym nie mówi: Jeśli chcesz przezwyciężyć smutek, wejdź w głęboką relację z Bogiem. Każda z powyższych cnót służy ostatecznie ugruntowaniu związku z Nim: „Kto kocha Pana, będzie wolny od smutku, bowiem doskonała miłość usuwa lęk” (O ośmiu duchach zła 12, t. 1; por. 1 J 4, 18). Chrystus jest tym, który jako Zbawiciel daje zwycięstwo nad demonem smutku (por. O sporze z myślami IV, zakończenie, t. 2). Modlitwa stanowi skuteczne lekarstwo przeciwko przygnębieniu (por. O modlitwie 16, t. 1). Łzy wylane przed Panem okazują się mocniejsze od niejednego smutku i acedii (por. Napomnienie dla dziewicy 39, t. 1).

Ewagriusz nie poprzestał na ogólnym wskazaniu roli modlitwy w leczeniu naszych duchowych stanów. W traktacie O sporze z myślami (Antirrheticus) zgromadził kilkaset cytatów biblijnych pomocnych w zwalczaniu ośmiu głównych myśli i namiętności. Czwarty rozdział poświęcony został smutkowi. Zamieszcza w nim siedemdziesiąt sześć różnych sytuacji – niektóre się powtarzają – skłaniających anachoretę do smutku i wytacza przeciwko nim biblijne słowa. Stosuje antirrhesis – metodę sporu z pesymistycznymi myślami, zbijając je natchnionymi wypowiedziami. Tak postępował Chrystus, kuszony na pustyni, który potrójną pokusę szatana odparł słowem Bożym.

Niekiedy, zamiast słów, owocne okazują się same prawdy wynikające z biblijnych wersetów, uprzytamniane w momencie przygnębienia. Ewagriusz wyznaje, że po śmierci św. Grzegorza z Nazjanzu stawiał przed oczyma duchowe prawdy, na przykład, że drogi mu przyjaciel żyje teraz w otoczeniu aniołów i jest szczęśliwszy. W ten sposób doznawał pocieszenia (por. List 57, 5, t. 1). Pochmurna myśl, rozbita wewnętrzną analizą, wspomożoną światłem Bożym, rozpływa się w nicość. Powody strapień współczesnego czytelnika mogą być inne i zapewne w jego przygnębieniu inne słowa Biblii bardziej by do niego przemawiały. Niemniej sama idea posłużenia się Pismem Świętym, a także niektóre przypadki jej egzemplifikacji w walce ze smutkiem stanowią cenny wkład Ewagriusza w religijną terapię tego stanu.

Sięgając do pomocy Bożej, dostępnej nam między innymi przez słowo Boże, w terapii smutku Ewagriusz nie rezygnuje z pomocy ludzkiej. Już wcześniej wspomnieliśmy, że niekiedy pośrednictwo świętych mężów i ich błagalna modlitwa pozostają jedynym środkiem, który może wytrącić bliźniego z zaawansowanej depresji duchowej. „Głębia przyzywa głębię”. Głębia smutku skłania do wejścia w głębię prawdziwej mądrości, podsuwanej nam nieraz przez innych ⁶. Pociecha i współczucie brata przynosi korzyść nie tylko smucącemu się, ale i jemu samemu, który gromadzi sobie „skarb wielki w niebie” (Do mnichów mieszkających we wspólnotach 87, t. 1). Często przygnębienie występuje pomiędzy gniewającymi się na siebie, więc ten, kto dąży do przebaczenia i podaje rękę do zgody, odpędza co najmniej od siebie gorzki smutek (por. Traktat dla Eulogiusza mnicha 7, t. 2).

Nie było w czasach Ewagriusza dostępu do psychoterapii par excellence. Zaznaczając rolę bliźniego w leczeniu smutku innych, mnich z Pontu – jak się wydaje – nie odrzuciłby takiej pomocy. Rady, których udzielał stoicyzm, mają wiele wspólnego z dzisiejszą psychologią. Nasz autor dość chętnie korzystając z filozofii, w tym także stoickiej, nie pogardziłby i psychologią, która o wiele później wyodrębniła się w osobną dziedzinę. Odrzuciłby ją jednak stanowczo, gdyby miała stanowić jakąś alternatywę dla teologii.

Leon Nieścior OMI (ur. 1962), wykładowca teologii patrystycznej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Ostatnio opublikował: Nil z Ancyry. Pisma ascetyczne.

¹ Por. L. Misiarczyk, Smutek i gniew w nauce duchowej Ewagriusza z Pontu, „Studia Płockie”, 30/2002, s. 83-96; L. Misiarczyk, Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu, Kraków 2007.
² Cytaty z pism Ewagriusza z Pontu podajemy za: Ewagriusz z Pontu, Pisma ascetyczne, t. 1, Kraków 2007; Ewagriusz z Pontu, Pisma ascetyczne, t. 2, Kraków 2005. W nawiasie podajemy tytuł dzieła, numer fragmentu i tom Pism ascetycznych, z którego cytat pochodzi.
³ Ewagriusz z Pontu, Scholia in Proverbia 25, „Sources Chrétiennes”, t. 340, Paris 1987.
⁴ Tamże, 26, 23.
⁵ Por. L. Misiarczyk, Smutek i gniew w nauce duchowej Ewagriusza z Pontu, dz. cyt., s. 90.
⁶ Ewagriusz z Pontu, Scholia in Psalmos 41, 8, [w:] Analecta Sacra III, Frascati 1883, s. 37.

Tekst pochodzi z kwartalnika Życie Duchowe, LATO 59/2009

http://mateusz.pl/wam/zd/59-01.htm

ks. Leszek Misiarczyk
Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu

pdf: http://www.teologiapolityczna.pl/assets/stories/okladki_ksiazek/ewagriusz.pdf

Psalmy w metodzie antyrretycznej Ewagriusza z Pontu
Ewagriusz z Pontu – (345–399) – mnich pontyjski, teolog, mistyk.Jeden z Ojców Pustyni.

[Ojcowie Pustyni  – to pierwsi mnisi chrześcijańscy, którzy od końca III wieku prowadzili życie samotne albo w niewielkich zgromadzeniach na pustyniach egipskich, a następnie w Syrii i Palestynie].

[21]. Przypowieść o badaniu myśli.

Bądź “odźwiernym” swego serca i nie wpuszczaj żadnej myśli bez pytania. Pytaj każdą jedną myśl i mów do niej: Jesteś jedną z naszych, czy od naszego wroga? – A jesli należy do domu napełni cię pokojem. Jeśli natomiast pochodzi od wroga, wprawi cię w zamieszanie przez gniew lub poruszy przez żądzę. [Listy11].

Dzieło Ewagriusza z Pontu  Antirrheticus  wymienia się coraz częściej w badaniach nad starochrześcijańską duchowością w kontekście ascezy myśli, nie mniej jednak dopiero niedawno pojawiły się pierwsze publikacje na temat „metody” antyrretycznej, którą Ewagriusz proponuje w walce ze złymi myślami. W czasach rozwijającej się psychoterapii antirrhesis wzbudza zainteresowanie nie tylko teologów. Czy jednak można tę praktykę sprowadzić do ascetycznej techniki pracy nad myślami, czy jest po prostu formą modlitwy? Nie ulega wątpliwości, że kluczowe znaczenie odgrywa w niej Słowo Boże.

Antirrhesis została już przedstawiona w kilku publikacjach . Jej celem jest nie dopuścić do tego, by ludzkim umysłem zawładnęły niewłaściwe myśli.

W dziele Antirrheticus autor zestawia w ośmiu rozdziałach 498 tekstów biblijnych, którymi asceta ma posługiwać się przeciwko złym sugestiom pochodzącym z własnej natury człowieka czy – najczęściej, jak sądzi Ewagriusz – od demonów. Kolejne rozdziały poświęcone są ośmiu głównym namiętnościom, którymi są: obżarstwo, nieczystość, chciwość, smutek, gniew, acedia, próżność i pycha.

Główne założenia antirrhesis wyłożył autor w prologu do wspomnianego dzieła. Bronią Pisma Świętego przeciwko złym podszeptom posłużył się sam Jezus podczas kuszenia na pustyni (por. Mt 4, 1-11). Tak powinien postępować każdy chrześcijanin. Najbogatszym źródłem słów zbijających szatańskie myśli są słowa Psalmów, które z natchnienia Ducha Świętego spisał Dawid między innymi dla walki ze złymi duchami. Słowo antirrhesis wy-stępuje jeden raz w Septuagincie, w Księdze Koheleta (8, 11), gdzie autor wyjaśnia, iż zło pojawia się dlatego, że człowiek nie stawia jemu sprzeciwu (w myśli). Praktykę słow-nego zaprzeczania stosował Mojżesz, Hiob, a upowszechnili ją doświadczeni mężowie pustyni, jak Antoni Pustelnik, Makary Wielki, Makary Aleksandryjski czy Jan z Likopolis (Antirr. IV 23. 45. 47; II 36). Niektórych z nich Ewagriusz poznał osobiście w środowisku egipskim.

Ważne znaczenie odgrywa stanowczość i szybkość, z jaką odsunie się daną myśl. Im wcześniej się ją odeprze, tym łatwiej odejdzie. Ponieważ nie zawsze przyjdzie do głowy odpowiednie słowo, więc tym pożyteczniejsze pozostaje zebranie tekstów odpowiednich do odparcia pokus. Walka jest warta swojej ceny. Dąży się do tego, by osiągnąć czystość, odwracając się nie tylko od grzechu uczynkiem, ale i myślą. W istocie chodzi o odpór dawany złym myślom poprzez zaprzeczanie im, spór z nimi, polemikę.

Antirrhesis polega na zdemaskowaniu fałszywej sugestii i odrzuceniu jej. Opiera się na podstawowym prawie zmienności ludzkiej psychiki. Ponieważ człowiek z natury nie potrafi trwać przy jednej myśli, więc tym bardziej powinien odwracać uwagę od złych podszeptów. Nie jest rzeczą możliwą niczego złego nie pomyśleć, ale można wystrzegać się trwania przy złej myśli. W ten sposób ustrzeże się przed grzechem myślą. W tym sensie opisywana metoda ma charakter profilaktyczny. W istocie nie polega na walce z samym grzechem, ale na walce o jego uniknięcie. Wejście w spór z myślami angażuje całą sferę duchową człowieka, wolitywną, racjonalną i emocjonalną. Asceta nie uciekając kurczowo i lękliwie przed jakąś myślą, wypiera ją integralnie ze wszystkich sfer swojego „ja”. Mówiąc językiem psychologii, zapobiega, by myśl wyparta powierzchownie ze świadomości nie zadomowiła się w podświadomości.

Autor pisma Antirrheticus jest świadom ograniczeń właściwych takim środkom. Antirrhesis stanowi jeden z możli-wych sposobów oporu wobec misterium iniquitatis, które tak zdumiewająco łatwo znajduje przystęp do człowieka.

Spośród wspomnianych miejsc biblijnych sto dwa, a więc prawie jedna piąta, pochodzi z Księgi Psalmów, w tym najwięcej, dwadzieścia dwa, autor zamieścił w rozdziale czwartym, skierowanym przeciwko wadzie smutku. Przyjrzyjmy się praktycznej aplikacji metody antyrretycznej w oparciu o Psalmy na podstawie wybranych „słów zaprzeczających”.

Autor często stosuje metodę kontrastu, czyli prostego zaprzeczania. Rodzącemu się złemu uczuciu, wyobrażeniu czy myśli należy przeciwstawić doznania przeciwne czy też zwrócić uwagę ku czemuś innemu, co podsuwa Psalm.

Na gorycz, która ogarnia z powodu niedostatku, odpowiada się aktem ufności: Pan mym pasterzem, nie braknie mi niczego (I 11; Ps 22/23, 1) .

Wobec zachłanności, która pod pretekstem gościnnego usposobienia każe gromadzić w celi żywność ponad rzeczywistą potrzebę, wzbudza myśl: Byłem młodzieńcem, a oto się zestarzałem, lecz nie widziałem prawego w opuszczeniu (I 12; Ps 36/37, 25).

Doznając troski o pokarm i ubranie, należy przypomnieć o swoich grzechach (I 13; Ps 37/38, 19) bądź też wzbudzić ufność wobec Boga: Zrzuć swą troskę na Pana, a On cię nakarmi (I 16; Ps 54/55, 23).

Niekiedy treść proponowanego Psalmu nie podaje racji, dla których odrzuca się kuszącą myśl.

Gdy przychodzą wątpliwości co do sensu nocnych czuwań, trzeba powtarzać z determinacją: Czuwałem i stałem się jak samotny wróbel na dachu (I 17; Ps 101/102, 8).

Podobną determinację w poście mają wyrażać słowa innego Psalmu (I 18; Ps 108/109, 24).

Lęk przed utratą zdrowia z powodu postu można uciszać słowami: Nie umrę, ale żył będę (I 19; Ps 117/118, 17).

Czasami zaleca się zwykłą skargę do Boga, jak na przykład w obliczu nasilających się nieczystych wyobrażeń: Panie, jak liczni są ci, co mnie trapią (II 21; Ps 3, 2n.), czy też gniew przeciwko takim przedstawieniom (II 22; Ps 4, 5), albo proste zawołanie: Odstąpcie ode mnie wszyscy czyniący nieprawość (II 24; Ps 6, 9; II 33; Ps 128/129, 5).

W niektórych przypadkach podejmuje się walkę z samym demonem, który stoi za pokusą, widząc już jego klęskę: Miecze nieprzyjacielskie ustały na zawsze, a miasta zburzyłeś (II 24; Ps 9A/9, 7n.; por. II 25; Ps 12/13, 4), lub też: Przeto zniszczy cię Bóg na zawsze (II 32; Ps 51/52, 7).

We wrażeniu przewagi nieczystych myśli nad mocą przykazań Bożych: Zetrę ich jak proch na wietrze (II 26; Ps 17/18, 43), albo: Jeszcze chwila, a nie będzie grzesznika (II 31; Ps 36/37, 10).

Kto folguje sobie w pokucie z powodu udręki myśli nieczystych, może przypomnieć zdecydowanie Dawida: A ja, kiedy mi dokuczali, wkładałem włosiennicę (II 30; Ps 34/35, 13).

Myśli przypominające z żalem własną rezygnację z ojcowizny odpierają słowa: Pan jest moim losem dziedzicznym i kielichem moim (III 16; Ps 15/16, 5), z kolei żal, że rodzina o nas nie pamięta i nie wspiera materialnie, wolno usunąć cytatem: Ponieważ mój ojciec i matka mnie opuścili, ale Pan uznał mnie za swego (III 17; Ps 26/27, 10).

Uczucie zazdrości rodzeństwu z powodu ich bogactwa i sławy leczy werset: Dusza moja będzie się chlubiła w Panu (III 18; Ps 33/34, 3).

Nostalgii za idealizowanym we wspomnieniach domem rodzinnym i przeciwstawianym ubóstwu mniszej celi stawia opór biblijna myśl: Lepszy bowiem dzień jeden w Twoich przybytkach, niż tysiące! (III 23; Ps 83/84, 11).

Pożądaniu pieniędzy a powątpiewaniu w dobrodziejstwo łaski sprzeciwia się treść Psalmu: Bo miłosierdzie i prawdę umiłował Pan, Bóg udzieli łaski i chwa-ły (III 24; Ps 83/84, 12).

Zagnieżdżającemu się pragnieniu bogactw należy przeciwstawić słowa: Nakłoń me serce do Twoich świadectw, a nie do chciwości! (III 25; Ps 118/119, 36).

Lęk przed długotrwałą biedą uśmierzają słowa: Człowiek podobny jest do marności, dni jego jak cień mijają (III 27; Ps 143/144, 4).

W rozdziale czwartym poświęconym myślom smutku dominuje tematyka walki z demonami, przeciwko którym autor zwraca licznie występujące w Psalmach słowa sporu z wrogami (IV 28-49).

Na przykład smutek – z podszeptu diabelskiego – z powodu zatroskania o sędziwych i chorych rodziców, którymi nikt się nie zajmuje, może rozproszyć werset sprzeciwu: Słowa jego były łagodniejsze od oliwy, lecz są one strzałami (IV 42; Ps 54/55, 22).

Z kolei gniew przeciwko braciom, połączony z fałszywymi ich podejrzeniami, wolno leczyć słowami: Zaprzestań gniewu i porzuć oburzenie (V 10; Ps 36/37, 8).

Tak samo powinno się zwalczać chęć oczerniania braci pod wpływem tej namiętności: Zasiadłeś, by znieważać brata (V 11; Ps 49/50, 20).

Zakłamanie, w którym zachwala ktoś łagodność, a sam ulega gniewowi, wyraża inny Psalm: Jakże możemy śpiewać pieśń Pańską w obcej ziemi? (V 13; Ps 136/137, 4).

W stanie oschłości duchowej, którą Ewagriusz nazywa acedią, poleca proste wołanie do Pana: Wejrzyj na uniżenie moje i niedolę, odpuść wszystkie moje grzechy! (VI 11; Ps 24/25, 18), albo: Czemu smucisz się, duszo moja? (VI 20; Ps 41/42, 6).

Gdy acedia unicestwia wszelką nadzieję, przydają się słowa: Ja wierzę, iż dobra Pańskie będę oglądał w krainie żyjących (VI 12; Ps 26/27, 13; por. VI 14; Ps 36/37, 3). W takim uprzykrzeniu łatwo zapomina się o chwale Bożej, więc należy zachęcać się słowami: W każdym czasie będę błogosławił Pana, w ustach moich zawsze Jego chwała (VI 13; Ps 33/34).

Gdy kusi myśl tęsknoty za innym miejscem, z nadzieją że będzie tam lepsze życie: Wyczekuj Pana i strzeż dróg Jego, a wywyższy cię, byś odziedziczył ziemię (VI 15; Ps 36/37, 34).

W zwątpieniu, iż przez cierpliwość dostąpi się miłosierdzia Bożego: Z tęsknotą czekałem na Pana, a On zwrócił na mnie uwagę (VI 18; Ps 39/40, 2).

Obudzić łzy skruchy w stanie oschłości pomagają słowa Dawida: Łzy moje są dla mnie chlebem we dnie i w nocy (VI 19; Ps 41/42, 4).

Przeciwko zniechęceniu, które przychodzi na wieść o sławie i władzy, której dostąpił ktoś w rodzinie: Błogosławione imię Jego chwały (VI 23; Ps 71/72, 19).

Wobec pokusy poszukiwania w oschłości pociechy u innych: W dniu mego ucisku szukałem Boga; (…) odmawiała pociechy dusza moja (VI 24; Ps 76/77, 3n.).

Na myśl o długich jeszcze latach życia, pełnych uciążliwości: Człowiek – jak trawa dni jego (VI 25; Ps 102/103, 15).

W pokusie opuszczenia celi z powodu jej rzekomego zawilgocenia i zagrożenia dla zdrowia: To mój spoczynek na wieki wieków, tam zamieszkam, bo tego zapragnąłem! (VI 26; Ps 132/133, 14).

Z kolei na próżną myśl o przełożeństwie zaleca się stanowczość: Odstąpcie ode mnie, złoczyńcy, a rozważał będę przykazania Pańskie (VII 10; Ps 118/119, 115).

Przeciwko myśli pychy, która odrzuca pomoc Bożą, natomiast zwycięstwo przypisuje własnym siłom, zwraca się Psalm: Bo ja nie zaufam mojemu łukowi (VIII 25; Ps 43/44, 7). Podobnie z samozadowolenia z powodu apostolskich dokonań leczą słowa: Jeżeli Pan nie zbudował domu, na próżno się trudzili jego budowniczowie (VIII 30; Ps 126/127, 1).

W powyższej praktyce posługiwania się Pismem na pierwszy plan wysuwa się mechanizm – nazwijmy – pewnej sublimacji religijnej, na którą zdobywa się asceta doświadczany różnymi myślami. Staje on w obecności Bożej.

Aspiracje materialne zostają odsunięte na drugi plan przez zaufanie Panu i oczekiwanie na Jego miłosierdzie; stan uprzykrzenia przezwycięża się wielkodusznym wielbieniem Pana; myśli o zmianie miejsca przechodzą w „wyczekiwanie Pana”; uczucie opuszczenia przez najbliższych zostaje zastąpione świadomością wiernej obecności Boga; zapatrzenie się w siebie ustępuje „chlubie w Panu” i świadomości, że bez Niego nic nie jest możliwe.

Niekiedy owa sublimacja polega na zobaczeniu obecnych doświadczeń w perspektywie eschatologicznej. Lęk na myśl o skróceniu dni przez surowe życie może zostać wyparty przez uświadomienie sobie ogólnej kruchości tego życia. Obawa o rzekome straty na zdrowiu spowodowane przez post uchodzi w blasku prawdy o życiu wiecznym. W niektórych przypadkach owo religijne ukierunkowanie stanowi po prostu mechanizm pewnej ucieczki. Wobec natręctwa osłabiających podszeptów uciekam się do Pana, Jego obecności. W nim znajduję obrońcę przed inwazją fałszu.

Często Ewagriusz proponuje słowo zaprzeczające, które podważa wiarygodność pojawiającej się złej myśli, ale jak widzimy, metoda antirrhesis nie sprowadza się do tego. Dużo uwagi autor poświęca religijnym racjom, dla których mamy odrzucać podszepty.

Innymi słowy bardziej interesuje go prawda, do której mamy się zwracać, aniżeli nieprawda, od której się odwracamy. Nie chodzi przy tym o prawdę abstrakcyjną, ale tę, którą poznajemy przed Bogiem Osobą.

Ewagriusz i inni Ojcowie pustyni byli świadomi, że najważniejsza w tej praktyce jest rozmowa z Bogiem.

Zajmując się samym sporem z myślami i utarczką z przeciwnikiem możemy oddalić się od obecności Bożej. Bez jej szukania nie odeprze się wroga jednym słowem, choćby było natchnione .
W takiej ucieczce sam człowiek nie pozostaje bierny. Istnieje wymiar antropologiczny tego rodzaju praktyki. W świetle Słowa Bożego mnich dokonuje rozeznania myśli, rozpoznaje ich podstęp oraz źródło, a przez to i własne zakłamanie.

Antirrhesis jest jakąś formą samopoznania i samokrytycyzmu. Pismo Antirreticus dostarczyłoby bogatego materiału dla psychologii samotności, a w związku z tym – i ludzkiej natury.

Ewagriusz jest bardziej realistyczny i nastawiony duszpastersko, aniżeli ktoś spodziewałby się po Ojcu pustyni . Obok umysłu angażuje się wola. Niekiedy biblijne cytaty w ustach mnicha stają się wyrazem determinacji, usilnej mobilizacji do zamierzonych pozytywnych działań. Wolitywnemu aktowi towarzyszy doznanie emocjonalne – jeśli trzeba, nawet gniewu, aby przepędzić złudne wyobrażenia. Cza-sami warto z kolei zgodzić się na własną słabość i zapłakać nad swoją kruchością i bezradno-ścią wobec natręctwa myśli. Tak czy inaczej, pozostaje ufna ucieczka do Pana.
Antirrhesis jest więc modlitewną praktyką, która posługując się mocą Słowa Bożego usiłuje rozpraszać rozterki człowieka zmagającego się ze swymi myślami. Ze słusznością wolno powiedzieć, że pismo, które ją opisuje, stanowi „practical, even a therapeutic applica-tion of Scriptural knowledge” , ale sama metoda w istocie polega na krótkiej i żarliwej modlitwie niszczącej przyziemne myśli .

Można by zarzucać Ewagriuszowi zbyt dużą dowolność w wyborze tekstów i nadawanie im egzystencjalnych znaczeń daleko odbiegających od intencji natchnionego autora. Spotykamy tu jednak praktykę modlitewną, pobożnościową. Czy Pismo Święte ma służyć jedynie do urzędowej egzegezy? Czy jego sens nie jest zbyt przebogaty, by nie mogło ono przenikać nasze najbardziej skryte myśli? Należałoby się strzec przed instrumentalnym traktowaniem Słowa Bożego, nawet w praktyce modlitwy. Ogromne jednak zapotrzebowanie dzisiaj na taką duchowość, która pomaga zintegrować człowieczeń-stwo, również w wymiarze psychicznym, zachęca do poszukiwania w Piśmie Świętym lekarstwa na psychiczne rany.

Jeśli ustrzeżemy się przed pokusą przedmiotowego traktowania słów Objawienia i w rozterkach będziemy szukać obecności Bożej, to Ojcowie pustyni mogą stać się naszymi nauczycielami.

Duchowość pustelnicza nie we wszystkim nadaje się do naśladowania. Ostrość i radykalizm, który z niej przebija, jednak tylko pozornie alienuje. W gruncie rzeczy mamy tu do czynienia z ewangelicznym zapałem, który zło i dobro nazywa po imieniu, a mnich jeśli ma się pomylić, to woli pomylić się na korzyść dobra. Przypisać demonowi jakąś złą myśl, która de facto może pochodzić z naszej natury, nie jest wielką stratą dla postępu – a na pewno o wiele mniejszą, aniżeli usprawiedliwiać i rozgrzeszać wszystkie własne myśli zaprawione egocentryzmem.

Zusammenfassung
Im Artikel befasst sich der Autor mit der Methode antirrhesis von Evagrios Pontikos. Der Ponter Mönch (+ 399), der als „porte-parole” des asketichen millieu auf der egyptischen Wüste gilt, hat in seiner Schrift Atirrheticus eine Strategie des gegen böse Gedanken gerrich-teten Kampfes ausgearbeitet. Von etwa 500 biblischen Zitaten, die Evagrios für diesen Zweck verwendet, über Hundert  kommt aus dem Psalmenbuch. Im Artikel werden die grundsätz-lichen Elemente der antirrhesis dargestellt, mit zahlreichen Beispielen aus Psalmenbuch illu-striert. Schliesslich wird eine Überlegung über den Sinn dieser asketischen Übung unternom-men.
dr hab. Leon Nieścior OMI
WT UAM w Poznaniu
Obra

http://www.stanislaw-bm.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=76:psalmy-w-metodzie-antyrretycznej-ewagriusza-z-pontu&catid=41:nasze-artykuy&Itemid=61

Józef Augustyn SJ
O uporządkowaniu naszych uczuć
według Ewagriusza z Pontu
Odwołując się do rozważań Ewagriusza z Pontu “o ośmiu duchach zła”, ojciec Józef Augustyn SJ proponuje nam skupienie rekolekcyjne o warunkach i metodach pracy nad światem naszych uczuć. Wszystkie nasze uczucia, także te “najgorsze” – jak podkreśla Autor – winny stawać się dla nas okazją do powierzania naszego życia Bogu. Im trudniejsze bywają nasze stany uczuciowe, tym bardziej możemy przecież liczyć na miłosierdzie i łaskę Boga. Celem pracy nad światem naszych uczuć jest upodobnienie się do Jezusa Chrystusa zgodnie z tym, co mówi św. Paweł: “Miejcie te same uczucia, co Jezus Chrystus”.

*********

Błogosławiony
Marian od Jezusa Euse Hoyos, prezbiter
Marian urodził się 14 października 1845 r. w Yarumal w Kolumbii. Był najstarszy z siedmiorga rodzeństwa. Rodzice, głęboko wierzący rolnicy, sami uczyli dzieci pisać i czytać. W wieku 16 lat Marian zdecydował, że chce zostać kapłanem. Rodzice oddali go więc pod opiekę wuja, proboszcza w Girardota, a następnie w San Pedro. 3 lutego 1869 r. Marian wstąpił do seminarium w Medellín. 14 lipca 1872 r. otrzymał święcenia kapłańskie.
Swoją działalność duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w parafii swego wuja w San Pedro. Po jego śmierci został przeniesiony w 1876 r. do rodzinnego Yarumal, a następnie w 1878 r. do Angostury. Po śmierci tamtejszego proboszcza w 1882 r. został mianowany jego następcą.
Pracował w ciężkich warunkach, spowodowanych trwającą wojną domową. Mimo niechęci władz do Kościoła, wyrażającej się m.in. poprzez prześladowanie osób duchownych, dzięki staraniom ks. Mariana ukończono budowę świątyni, dzwonnicy i plebanii, powstał również cmentarz i kaplica pod wezwaniem Matki Bożej z Góry Karmel i św. Franciszka.
Jako proboszcz, dzięki swoim doświadczeniom w pracy na roli, potrafił docierać do serc wiernych, przemawiając do nich językiem prostym, choć pełnym chrześcijańskiej mądrości. Troszczył się szczególnie o najbiedniejszych i chorych, których odwiedzał o każdej porze dnia i nocy. Pilnował religijnego wychowania dzieci i młodzieży. W swojej parafii zapoczątkował działalność wielu stowarzyszeń religijnych, rozwinął tradycję odmawiania modlitwy różańcowej w rodzinach oraz nabożeństwo do Najświętszego Serca Jezusowego.
W czerwcu 1926 r. poważnie zachorował i 13 lipca tego samego roku zmarł w Angosturze, mając 80 lat. Został pochowany w kaplicy wybudowanej dzięki jego wysiłkom. Został beatyfikowany jako pierwszy rodowity Kolumbijczyk przez papieża św. Jana Pawła II podczas Mszy sprawowanej 9 kwietnia 2000 r. na placu św. Piotra w Watykanie. W homilii papież-Polak mówił m.in.: “Ks. Marian Jezus Euse Hoyos, Kolumbijczyk, który dzisiaj wyniesiony zostaje do chwały ołtarzy, wiernie naśladował Jezusa Chrystusa przez ofiarne sprawowanie posługi kapłańskiej. (…) Niech jego świetlane świadectwo miłości, wyrozumiałości, służby, solidarności i przebaczenia będzie wzorem dla Kolumbii i niech skutecznie wspomaga ten umiłowany kraj w dalszej pracy na rzecz pokoju i całkowitego pojednania”.

http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/07-13f.php3

Beatification of M. de Jesús Euse Hoyos, F. S. Seelos, A. R. Gattorno, M. E. Hesselblad, M. T. Chiramel Mankidiyan

Przed bałwochwalczym wzorcem gospodarczym, który potrzebuje składania istnień ludzkich w ofierze na ołtarzu pieniądza i zysku, przestrzegał 11 lipca Franciszek podczas spotkania z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego na Stadionie im. Leona Condou Kolegium św. Józefa w Asunción. “Na pierwszym miejscu w gospodarce, w przedsiębiorstwie w polityce stoi osoba i środowisko, w którym żyje” – podkreślił papież.

Spotkanie na stadionie miało bardzo piękną oprawę artystyczną, a zarazem wiele elementów spontanicznych zarówno w przemówieniu Ojca Świętego, jak i w reakcjach na nie ze strony słuchaczy. Już samo powitanie Dostojnego Gościa, wchodzącego do świątyni, było bardzo żywiołowe i radosne. Gdy zasiadł na przygotowanym dlań tronie, podeszły cztery ubrane na biało dziewczynki i powitały go.

Następnie oficjalnie przywitał papieża biskup polowy Paragwaju i sekretarz generalny miejscowego episkopatu bp Adalberto Martínez Flores. Poinformował on Franciszka, że na spotkanie z nim przyszli przedstawiciele ponad 2,6 tys.instytucji, stowarzyszeń, związków zawodowych, świata kultury, sportu, intelektualiści, profesorowie wyższych uczelni, organizacji pozarządowych, grup tubylczych i rolników. Mówca zwrócił uwag, że 28 lat temu, gdy do Paragwaju przybył Jan Paweł II liczba tych organizacji nie przekraczała nawet 10 proc. dzisiejszej wielkości, co świadczy o ogromnym wzroście aktywności społeczeństwa tego kraju. Stało się to możliwe “po długim okresie reżymu autorytarnego, który osłabił do skrajnych poziomów społeczną i moralną tkankę narodu” – podkreślił biskup.

Zapewnił, że Paragwaj pilnie potrzebuje umocnienia jej również po to, “aby budować i umacniać pokój społeczny”. Dodał, że ci, którzy tu przybyli, poczuwają się do odpowiedzialności w swych organizacjach za kraj i chcą być “rzecznikami i skutecznymi narzędziami kształtowania oblicza kraju”, przez umacnianie kultury spotkania i dialogu, “aby pracować na rzecz lepszego kraju, bardziej solidarnego i równego, bardziej braterskiego i bardziej otwartego na Boga, który jest ogromnie bogat w miłosierdzie”.

Z kolei rozpoczęła się część artystyczna, na którą złożyły się występy chórów i oriestry dziecięcych oraz pantomima baletowa, przedstawiająca w symbolicznej formie treści “Pieśni o stworzeniu” św. Franciszka z Asyżu. Mężczyźni tańczący byli ubrani w habity franciszkańskie, a partnerujące im kobiety również nawiązywały strojami do czasów Biedaczyny. Na zakończenie występów tancerz, grający św. Franciszka, podszedł do papieża i otrzymał od niego błogosławieństwo. Melodią wiodącą tej części była “Oda do radości Ludwiga van Beethovena.

Głos zabrał również rektor Uniwersytetu Katolickiego Paragwaju, który patronuje temu spotkaniu. Poinformował on m.in., że wśród obecnych na tym spotkaniu jest 103-letnia kobieta, założycielka jednej z organizacji obywatelskich.

Następnie sześcioro przedstawicieli niektórych środowisk zadało Ojcu Świętemu po hiszpańsku i w języku guaraní pytania dotyczące wybranych zagadnień życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego, kościelnego i innych.

Po tych wszystkich wystąpieniach głos zabrał Ojciec Święty. Na początku swego gęsto przetykanego improwizowanymi wstawkami i dodatkami z uznaniem wspomniał o obywatelskich organizacjach społeczeństwa paragwajskiego. Podkreślił, ze naród, który “nie wyraża swych trosk, naród żyjący w bezruchu biernej akceptacji, jest narodem martwym”.

“Reprezentujecie różne poglądy, sytuacje i dążenia, ale wszyscy razem tworzycie kulturę paragwajską. Wszyscy jesteście niezbędni w poszukiwaniu dobra wspólnego” – mówił dalej papież i dodał: “W obecnej sytuacji społeczności świata, w którym istnieje wiele nierówności, a coraz więcej osób jest odrzucanych, widzieć was tutaj jest podarunkiem”.

Podziękował autorom skierowanych do niego pytań, gdyż pokazują one przede wszystkim ich “zaangażowanie w niezmordowaną pracę w jedności dla dobra ojczyzny”.

Odpowiadając na pytanie młodego człowieka o to, co należy robić, aby społeczeństwo było środowiskiem braterstwa, sprawiedliwości, pokoju i godności dla wszystkich, Franciszek zaznaczył, że młodzi widzą, że szczęście i przyjemność nie są synonimami, ale że szczęście wymaga zaangażowania i oddania. – Są one bardzo ważne, aby nie iść przez życie jakby w uśpieniu – zaznaczył papież. Zwrócił uwagę, że Paragwaj ma mnóstwo młodych ludzi i to jest jego wielkim bogactwem i dlatego powinni oni przeciwstawiać się narastającej mentalności, która uważa za bezużyteczne i bezsensowne dążenie do rzeczy, które mają wartość. – Nie bójcie się rzucić wszystkiego na szalę. Nie bójcie się dać z siebie tego, co najlepsze” – zaapelował.

Wskazał na wagę świadectw osób starszych, dziadków, gdyż są oni strażnikami duchowego dziedzictwa wiary i wartości, które określają naród i oświecają jego drogę. Zachęcił do modlitwy, gdyż “Jezus, za sprawą pamięci Jego ludu, jest tajemnicą tego, by serce zawsze było radosne w poszukiwaniu braterstwa, sprawiedliwości, pokoju i godności dla wszystkich”.

Odpowiadając na pytanie o dialog jako środek do wykuwania projektu narodu, który włącza wszystkich, papież zauważył, że dialog zakłada i wymaga “kultury spotkania”. Zastrzegł, że często przeradza się ona w konflikt i jest to logiczne i spodziewane. – Nie musimy się tego obawiać lub ignorować, przeciwnie, jesteśmy wezwani, by się tego podjąć. Oznacza to, że należy przyjąć konflikt, rozwiązać go i przemienić w ogniwo nowego procesu, ponieważ jedność jest ważniejsza niż konflikt. Jest to jedność, która nie likwiduje różnic, ale przeżywa je w komunii dzięki solidarności i zrozumieniu – wyjaśnił Franciszek.

Podkreślił, że prawdziwe kultury nie są zamknięte w samych sobie, ale są powołane do spotykania się z innymi kulturami i do tworzenia czegoś nowego. – Bez tego zasadniczego założenia, bez tej podstawy braterstwa bardzo trudno będzie dojść do dialogu. Jeśli ktoś uważa, że są osoby, kultury czy sytuacje drugiej, trzeciej, czwartej kategorii, to z pewnością coś pójdzie źle, bo po prostu brakuje minimum – uznania godności drugiej osoby – zaznaczył mówca.

Odpowiadając na pytanie, jak przyjąć z radością wołanie ubogich, aby budować społeczeństwo bardziej włączające, podkreślił, że podstawa dla wspierania ubogich kryje się w sposobie, w jaki ich postrzegamy. Nie nadaje się do tego spojrzenie ideologiczne, które prowadzi do wykorzystania ich w celach osobistych lub politycznych. Wskazał na potrzebę gotowości do uczenia się od ubogich, gdyż oni mogą wiele nas nauczyć, gdy chodzi o człowieczeństwo, dobro, ofiarność.

Papież zwrócił uwagę, że kraj potrzebuje wzrostu gospodarczego, tworzenia bogactwa i tego, aby docierało ono do wszystkich obywateli, bez wykluczania kogokolwiek. Przestrzegł przed “kultem starożytnego złotego cielca”, który znalazł nową i okrutną wersję w bałwochwalstwie pieniądza i w dyktaturze ekonomii bez ludzkiej twarzy. Przypomniał, że osoby, powołane do pomagania w rozwoju gospodarczym, przedsiębiorcy, politycy, ekonomiści mają za zadanie czuwać nad tym, aby wzrost gospodarczy miał zawsze ludzkie oblicze przede wszystkim przez zapewnienie pracy. – Praca jest prawem i nadaje godność osobom – podkreślił Franciszek i prosił, by nie ulegać “bałwochwalczemu wzorcowi gospodarczemu, który potrzebuje składania istnień ludzkich w ofierze na ołtarzu pieniądza i zysku”. – Na pierwszym miejscu w gospodarce, w przedsiębiorstwie, w polityce stoi osoba i środowisko, w którym żyje – zaznaczył Ojciec Święty.

Nawiązał też do historycznego doświadczania jezuickich “Redukcji”, będących kilka wieków temu, jak to określił, “jednym z najciekawszych doświadczeń ewangelizacji i organizacji społecznej w historii”. – Ewangelia była tam duszą i życiem wspólnot, w których nie było głodu ani bezrobocia, analfabetyzmu ani ucisku. To doświadczenie historyczne uczy nas, że dziś także możliwe jest społeczeństwo bardziej ludzkie – powiedział Franciszek.

Na zakończenie, zwracając się do stowarzyszeń, zaangażowanych w budowanie Paragwaju coraz “lepszego i coraz bardziej kwitnącego”, papież powiedział: “Kochajcie swoją ojczyznę, swych współobywateli i przede wszystkim kochajcie najuboższych. W ten sposób dacie przed światem świadectwo, że inny wzorzec rozwoju jest możliwy. Jestem przekonany, że macie największą siłę, jaka istnieje: swe człowieczeństwo, swą wiarę i swą miłość”.

Ojciec Święty często odchodził od przygotowanego wcześniej tekstu i dodawał od siebie liczne wstawki, najczęściej uzupełniające bądź rozwijające wypowiedziane przedtem zagadnienia. Rozwinął m.in. sprawę korupcji, którą nazwał “gangreną narodu” i zaapelował o walkę z nią i z szantażem, który jest formą korupcji. A przed końcowym błogosławieństwem przestrzegł swych słuchaczy, zwłaszcza młodych, aby nie uważali, że jego słowa są skierowane do innych, podczas gdy w rzeczywistości każdy ma je brać do siebie.

http://www.deon.pl/religia/kosciol-i-swiat/z-zycia-kosciola/art,22740,papiez-o-balwochwalczym-wzorcu-gospodarczym.html

**********

Niech Kościół będzie domem i matką wszystkich

KAI / ak

– Oby z pomocą Maryi Kościół był domem wszystkich, domem, który umie gościć, matką dla wszystkich swych ludów – wezwał Franciszek w rozważaniach przed modlitwą Anioł Pański w wojskowej bazie lotniczej Ñu Guazú w Asunción.

 

Papież przypomniał, że Matka Boża weszła w “tkankę dziejów” wszystkich krajów Ameryki Łacińskiej i wyznał, że dobrze wie, jak bardzo kocha się papieża w Paragwaju. “Ja również noszę was w swym sercu i modlę się za was i za wasz kraj” – zapewnił Ojciec Święty.
Franciszek podkreślił, że Matka Boża, nasza Matka “zawsze była i pozostanie ze swymi dziećmi, szczególnie z tymi najmniejszymi i potrzebującymi”.

 

Papież przypomniał, że Matka Boża weszła w “tkankę dziejów” krajów Ameryki Łacińskiej i zaznaczył, że również wiara Paragwajczyków jest “nasycona miłością do Dziewicy”.

 

– Przybywajcie z ufnością do swej matki, otwierajcie przed Nią swe serca oraz powierzajcie Jej swe radości i swe smutki, swe oczekiwania i swe cierpienia. Dziewica was pociesza i czułością swej miłości rozpala w was nadzieję. Nie przestawajcie wzywać i ufać Maryi, Matce miłosierdzia dla wszystkich Jej dzieci bez różnicy – zachęcał Franciszek.

 

Papież prosił aby Maryja czuwała nad Kościołem i umacniała braterskie więzi między wszystkimi. – Oby z pomocą Maryi Kościół był domem wszystkich, domem, który umie gościć, matką dla wszystkich swych ludów – powiedział Franciszek i prosił o modlitwę za niego.

 

– Dobrze wiem, jak bardzo kocha się papieża w Paragwaju. Ja również noszę was w swym sercu i modlę się za was i za wasz kraj – zapewnił papież.

http://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,3249,niech-kosciol-bedzie-domem-i-matka-wszystkich.html

 

 

http://www.radiomaryja.pl/kosciol/aniol-panski-z-ojcem-swietym-franciszkiem-105/

*********

“Wolność trzeba umieć przyjąć i z niej korzystać”

KAI / pk

(fot. PAP/EPA/Andres Cristaldo)

Wolność jest darem Bożym, ale trzeba umieć ją otrzymać i przyjąć. Przypomniał o tym Franciszek w improwizowanym przemówieniu do młodzieży, z którą spotkał się 12 lipca późnym popołudniem czasu miejscowego na nabrzeżu Costanera w Asunción.

 

Był to ostatni punkt jego pobytu w Paragwaju i prosto z tego miejsca udał się on na stołeczne lotnisko międzynarodowe im. Silvio Pettirossiego, skąd o godz. 20.30 (1.30 czasu warszawskiego) odleciał do Rzymu.
Przybyłego na miejsce spotkania Ojca Świętego powitał w imieniu Kościoła i wszystkich zgromadzonych biskup diecezji Villarrica del Espíritu Santo – Ricardo Jorge Valenzuela Ríos, odpowiedzialny za duszpasterstwo młodzieży w episkopacie paragwajskim.

 

Zaznaczył, że zgromadzili się tu młodzi Paragwajczycy ze wszystkich części kraju, a także ich rówieśnicy z innych krajów Ameryki Łacińskiej, m.in. z Argentyny, Brazylii, Chile i Urugwaju. Przypomniał, że 27 lat temu św. Jan Paweł II również spotkał się z młodzieżą tego narodu a dziś wielu z nich “po tamtym cudownym doświadczeniu” wybrali drogę pójścia za Chrystusem w postaci różnych powołań. – Młodzież paragwajska staje dziś przed Waszą Świątobliwością, aby powiedzieć Ci, że ma umysł i serce otwarte a ich torby napełnione są nadzieją na ich ukierunkowania i na drogę, którą nam pokażesz – powiedział biskup.

 

Zapewnił, że młodzi noszą w swych sercach ogromne pragnienie walki z antywartościami, jakie rodzi społeczeństwo konsumpcyjne i wyobcowane, kultura hedonizmu, konformizmu, marginalizacji i egoizmu. Mają wysokie cele i ideały: tworzenia społeczeństwa uczciwego i solidarnego, walczącego poważnie z korupcją, bezkarnością, handlem narkotykami, brakiem bezpieczeństwa, porwanaimi i zabójstwami, nierównościami społecznymi i nowymi ideologiami relatywistycznymi.

 

Młodzi chcą bronić życia i rodziny, chcą kraju wolnego i bezpiecznego, zapewniającego wszystkim dostęp do opieki zdrowotnej, oświaty, sprawiedliwość społeczną, obronę dzieci i starców. Marzą o kraju nowoczesnym, braterskim i solidarnym – podkreślił mówca. Dodał, że są oni świadomi, iż Kościół także potrzebuje odnowy, większego udziału świeckich, większej otwartości i dynamizmu, Kościoła bez nadmiernej biurokracji, która czyni go powolnym w działaniu, chcą żywej, radosnej, entuzjastycznej i zaangażowanej wspólnoty kościelnej, “aby nieść Ewangelię Chrystusa i świadectwo wiary w ramach nowej ewangelizacji i ewangelizacji kontynentalnej” – stwierdził delegat biskupi dla duszpasterstwa młodzieży.

 

Po krótkim widowisku choreograficznym, ukazującym symbolicznie krainy, kulturę i dzisiejsze problemy kraju, głos zabrali 25-letnia dyplomowana pielęgniarka Liz Fretes i 18-letni rolnik Manuel de los Santos Aguiler. Oboje złożyli przejmujące świadectwa swych trudnych losów. Ona od 2 lat opiekuje się chorą na miażdżycę matką i również chorą babką, on natomiast, mimo bardzo młodego wieku, zdążył już doświadczyć biedy, porzucenia, wykorzystywania, bicia, zejścia na złą drogę itp. A jednak oboje są wdzięczni Bogu za to, że pozwolił im przeżyć to wszystko, co ich obecnie spotyka, wszystko to dzięki dobroci ludzi z ich parafii, którzy pokazali im Jezusa, Jego miłość i miłosierdzie.

 

Z kolei inny młody człowiek – Orlando odczytał fragment Ewangelii św. Mateusza, mówiący o ośmiu błogosławieństwach, po czym głos zabrał papież. Odłożył przygotowane wcześniej przemówienie, gdyż – jak zaznaczył nieco żartem – takie oficjalne teksty są nudne i wygłosił improwizowaną mowę-apel, w której poruszył kilka najważniejszych, jego zdaniem, wątków.

 

Powiedział że wolność jest darem Bożym, trzeba jednak umieć ją przyjąć i korzystać z niej. Należy mieć serce wolne od licznych więzów, jak wykorzystywanie, brak środków do przeżycia, uzależnienie od narkotyków czy smutek. Zauważył, że te i wiele podobnych spraw pozbawiają nas wolności, która przejawia się w wolnym sercu. Jest to takie serce, którym można powiedzieć, że myśli i czuje i może to okazać w praktyce.

 

Ojciec Święty zaprosił wszystkich zebranych do wspólnej modlitwy, aby Jezus dał im serce wolne, aby nie być niewolnikami wszystkich zasadzek świata, wygodnictwa,dobrego życia, wad, fałszywej wolności czynienia tego, “co mi się w danej chwili podoba”. – Proście o to każdego dnia – dodał papież.

 

Nawiązał następnie do obu świadectw, stawiając je jako przykłady godne naśladowania. Zwrócił uwagę, że Liza stałą się służącą swej matki i babki i czyni to z miłością. Siłę do takiego działania daje jej solidarność innych. Liz w praktyce wypełnia czwarte przykazani Boże – o czci należnej rodzicom i jest to najwyższy stopień miłości – podkreślił Franciszek.

 

Z kolei Manuel też nie miał łatwego życia: był wykorzystywany, bity i samotny, a jednak zamiast skarżyć się i użalać nad sobą, poszedł do pracy. Papież odmówił zaraz krótką modlitwę za wszystkie dzieci żyjące w trudnych warunkach, po czym ukazał swym młodym słuchaczom główne kierunki działań życiowych: wolność serca, służbę innym, solidarność, nadzieję, pracę i walkę o życie. Zauważył, że młodzi nie maja dziś łatwego życia, a rozpacz popycha wielu z nich ku przestępczości, toteż trzeba im mówić, że jesteśmy blisko nich i chcemy im z miłością pomóc.

 

Ojciec Święty zwrócił uwagę, że zarówno Liz, jak i Manuel znaleźli nadzieję i siłę w Jezusie, w Bogu. – Potrzebujemy młodych z nadzieją i siłą, nie słabych, zmęczonych i znudzonych – stwierdził mówca. Dodał, że nadzieję i siłę mają ci młodzi ludzie, którzy znają Jezusa i mają wolne serce i to jest droga, którą należy iść. Potrzebne jest poświęcenie i trzeba iść pod prąd, jak mówią o tym błogosławieństwa, będące planem Bożym wobec nas – dodał papież. Wyjaśnił, że ubodzy w duchu to ci, którzy rozumieją biednych, a zasmuceni ci, którzy stoją po stronie zasmuconych.

 

Nawiązując do swojej wcześniejszej wypowiedzi sprzed 2 lat o tym, aby młodzi robili “raban”, zaznaczył, że mają oni także pomagać przywracać porządek, aby nic nie niszczyć.

 

Na zakończenie Frnciszek modlił się do Jezusa za dziewczęta i chłopców, niewiedzących o tym, że Jezus jest ich mocą i bojących się życia, bycia szczęśliwymi i marzeń. – Jezu, naucz ich marzyć o wielkich i pięknych rzeczach, które rozszerzają serca. Daj nam siłę, serce wolne, nadzieję, miłość i naucz nas służyć – zakończył swą improwizowaną wypowiedź Ojciec Święty. Jednocześnie przekazał przygotowany tekst biskupowi Valenzueli, prosząc go o zapoznanie z treścią tego przemówienia wszystkich młodych.

 

Potem papież udzielił wszystkim zgromadzonym błogosławieństwa apostolskiego i żegnany entuzjastycznie przez modzież odjechał papamobile na lotnisko.

http://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,3250,wolnosc-trzeba-umiec-przyjac-i-z-niej-korzystac.html

 

 

http://www.radiomaryja.pl/kosciol/przemowienie-papieza-franciszka-wygloszone-podczas-spotkania-z-mlodzieza-2/

*********

Papież opuścił Paragwaj i wyruszył do Rzymu

PAP / pk

(fot. PAP/EPA/Andres C. Benitez)

Papież Franciszek zakończył 7-dniową podróż po Ameryce Południowej i w nocy z niedzieli na poniedziałek odleciał z Paragwaju do Rzymu. Jego dziewiąta zagraniczna pielgrzymka, w trakcie której odwiedził też Ekwador i Boliwię, była najdłuższą z dotychczasowych.

 

Na stołecznym lotnisku pożegnały go ustawione w szpalerze dzieci w strojach będących dokładnymi kopiami paradnych mundurów watykańskiej Gwardii Szwajcarskiej.

 

To była bardzo męcząca podróż dla 78-letniego papieża, który dobrze zniósł jej trudy: prawie codzienne loty samolotem, ponad 20 spotkań i wizyt , 5 odprawionych mszy dla setek tysięcy ludzi i 15 wygłoszonych przemówień.

 

Franciszek nie okazywał zmęczenia i – jak zauważają watykaniści – był dobrej formie, również w stolicy Boliwii La Paz, położonej na wysokości 4 tysięcy metrów nad poziomem morza.

 

Dowodem nadzwyczajnej kondycji papieża było także to, że wielokrotnie w trakcie tej podróży odkładał przygotowane wcześniej i przetłumaczone na kilka języków przemówienia i improwizował, co przychodziło mu z tym większą łatwością, że mówił w swym ojczystym języku – hiszpańskim.

 

Należy oczekiwać, że na pokładzie samolotu papież spotka się z 75 towarzyszącymi mu dziennikarzami na konferencji prasowej.

 

W kolejną podróż Franciszek uda się 19 września. Jej celem będzie Kuba i Stany Zjednoczone. Pielgrzymka ta potrwa 10 dni.

 

W listopadzie Franciszek wybierze się zaś z pierwszą pielgrzymką do Afryki.

http://www.deon.pl/religia/serwis-papieski/aktualnosci-papieskie/art,3251,papiez-opuscil-paragwaj-i-wyruszyl-do-rzymu.html

********

Ks. abp Andrzej Dzięga: Naród Polski stać na to, by powiedzieć „Nie”

TV Trwam

„Aby mówić o sobie jako o narodzie, musimy sięgnąć do kryterium duchowego. (…) Narody najbardziej rozpoznają się po tym, że są Bogu wierne, wsłuchane w głos Boga” – mówił podczas homilii w XXIV Ogólnopolską Pielgrzymkę Rodziny Radia Maryja na Jasnej Górze ks. abp Andrzej Dzięga, metropolita szczecińsko-kamieński.

W słowie skierowanym do pielgrzymów ks. abp Andrzej Dzięga zwrócił uwagę na liczne problemy społeczne z jakimi zmagają się Polacy. Metropolita szczecińsko-kamieński podkreślał, że „gdy mówimy o sobie jako o narodzie, musimy szukać naszego narodowego odniesienia do Boga”.

– W Starym Testamencie dał nam Bóg szczególny przykład życia narodowego. Wskazał jeden naród, który wybrał. Pokazał, jak go prowadzi i jak chce go prowadzić. Bóg wybiera sobie każdy naród, chce prowadzić każdy naród. Uświadamiamy sobie także, że i my jesteśmy narodem przez Pana Boga rozpoznanym, umiłowanym, wybranym. (…) Obok innych narodów, Bóg wskazał nam naszą polską drogę, nasze polskie dzieje, nasze polskie ścieżki – podkreślił ks. abp Andrzej Dzięga.

Metropolita szczecińsko-kamieński przypomniał słowa Ojca Świętego Jana Pawła II, który wskazywał, że nie sposób zrozumieć polskich dziejów bez Chrystusa. Sam Chrystus bowiem te dzieje współtworzył, przeżywał i chce je przeżywać dalej.

– Nic nie zmieniło się w sprawach duchowego rozpoznania i duchowych wyborów. Nic nie zmieniło się także w dzisiejszym czasie. Jeśli chcemy siebie jako naród rozpoznawać, musimy jako świadomy wybór i świadomą aklamację wyśpiewywać często słowa: „My chcemy Boga, bo On naszym Królem, On nasz Pan”. (…) Już za Władysława Hermana stać było nasz naród na to, by powiedzieć „nie” – sprawom niegodziwości w życiu publicznym, społecznym i gospodarczym. Wcześniej naród stanął przeciwko królowi Bolesławowi Śmiałemu i powiedział „nie”. Król jest sługą narodu, król ma słuchać narodu. Naród chce mówić także do króla, ma prawo głosu – tłumaczył, nawiązując do dziejów polskiego narodu ks. abp Andrzej Dzięga.

Hierarcha, zwracając uwagę na liczne problemy Polaków, podziękował rolnikom za wzniesione przez nich “zielone miasteczko” w Warszawie.

– Z zadziwieniem myślę o tym, co stało się z rządzącymi Polską, skoro to prosty gospodarz musi oderwać się od pługa, siewnika i trwać w Warszawie przed budynkiem rządowym, czekając miesiącami, aż ktoś zechce wysłuchać głosu prawdy, mądrej rady dla Polski. Co stało się z wami rządzący? Czemu głusi byliście tyle czasu? Kto was ogłuszył? (…) Niewiele zmieni się w Polsce, dopóki nieliczna grupa teoretyków, którym wydaje się, że wiedzą wszystko najlepiej, będzie głucha na argumenty prostego gospodarza, rzemieślnika, zwyczajnego ojca i zwyczajnej matki, zwyczajnego nauczyciela i prostych pracowników. Oni wiedzą najlepiej, co jest dobre dla Polski, co jest dobre dla rodziny, co jest dobre dla ludzi – mówił metropolita szczecińsko-kamieński.

Ks. abp Andrzej Dzięga wskazywał na poważne problemy polskich rodzin. Wśród nich wymienił podpisaną przez prezydenta konwencję ws. przeciwdziała przemocy wobec kobiet oraz niekorzystne procedury, na skutek których rodzice tracą prawo do wychowywania swoich dzieci. Za zbrodniczą uznał także przeforsowaną przez obecną koalicję rządzącą ustawę o in vitro.

– Przychodzimy dzisiaj z bólem dotyczącym ostatnich dni, niemal ostatnich godzin. Tyle głosów rozsądku wypowiedziano bowiem na temat in vitro. (…) Dlaczego głusi pozostaliście wy, którzy tę ustawę wprowadzacie do polskiego systemu prawa i do polskiego życia? Dlaczego głusi jesteście na głos rozumu, na argumenty racjonalne, kto was ogłuszył? (…) Jak można napisać w ustawie, że dziecko poczęte i żyjące jest zlepkiem komórek? To boli, dziwi i zaskakuje. (…) Gdybyście przygotowali tę ustawę – nawet niegodziwą – byłaby ona kwestią sumienia dla ludzi wiary. Wy przygotowaliście jednak ustawę zbrodniczą, bo odmawia się w niej człowieczeństwa żyjącemu i poczętemu człowiekowi. Wy przygotowaliście ją zbrodniczo, bo można ludzi bezkarnie zabijać tylko dlatego, że jakiemuś profesorowi w laboratorium dziecko się nie udało, jest chore czy źle się rozwija. To jest czysta eugenika, to jest zbrodnia – podkreślał hierarcha.

Na zakończenie metropolita szczecińsko-kamieński zwrócił się do osób, których życie poczęło się na skutek wykorzystania procedury in vitro.

– Drodzy siostry i bracia, wam chcemy powiedzieć, że  was kochamy; że was niesiemy w sercu. Jesteśmy razem z wami, bo wy nie jesteście niczemu winni. Wy jesteście darem Bożej miłości dla świata, choć ten dar został przez dorosłych wymuszony gwałtem na naturze. Odetchnijcie głębiej i swobodniej. Jesteście Bożymi dziećmi – mówił ks. abp Andrzej Dzięga.

Rodzina Radia Maryja po raz XXIV pielgrzymuje na Jasną Górę. Hasłem tegorocznego spotkania są słowa Sługi Bożego Prymasa Tysiąclecia ks. kard. Stefana Wyszyńskiego: „Po Panu Bogu najbardziej kocham Polskę”.

Homilia ks. abp. Andrzeja Dzięgi, metropolity szczecińsko-kamieńskiego

 

 

http://www.radiomaryja.pl/kosciol/ks-abp-a-dziega-narod-polski-stac-na-to-by-powiedziec-nie/

***********

J. Kaczyński: nie ma Polski bez Kościoła

TV Trwam

fot. Szymon Cieślar

„(…) nie ma Polski bez Kościoła. Nie ma Polski bez tego fundamentu, który trwa od przeszło tysiąca lat” – powiedział podczas XXIV Pielgrzymki Rodziny Radia Maryja na Jasną Górę prezes PiS Jarosław Kaczyński. ***

Najdostojniejsi Księża, Arcybiskupi, Biskupi, Ekscelencje, Ojcze Generale, Ojcze Przeorze, Ojcze Dyrektorze, Ojcze Prowincjale, Szanowni Państwo!

Cóż powiedzieć po Mszy św., na której tak wiele powiedziano. Trzeba przede wszystkim powiedzieć: dziękuję. Polska czekała na te słowa.

Chciałem szczególnie podziękować ks. abp. Andrzejowi Dziędze, metropolicie szczecińsko-kamieńskiemu za to, co tutaj powiedział. Za to, że przedstawił w sposób jednoznaczny i zdecydowany stanowisko Kościoła. Chciałbym podziękować ks. abp. Wacławowi Depo, metropolicie częstochowskiemu za to, że swoją obecnością wraz z innymi biskupami zaświadczył tę naukę, którą tutaj usłyszeliśmy.

Powtarzam: potrzebowaliśmy tego wszyscy. Potrzebowała tego Polska. Dziękuję z całego serca. Muszę podziękować też wszystkim, którzy tutaj przybyli, by modlić się za Radio Maryja, by modlić się za Polskę w imię tych słów, które wypowiedział kiedyś Prymas Tysiąclecia: ,,Po Bogu najbardziej kocham Polskę”. Polskę trzeba kochać. Trzeba kochać ją czynnie. Trzeba dla niej działać skutecznie i razem. Trzeba działać pod tą wodzą, która jest niezawodna. Padły tu słowa o Matce Boskiej, Polskiej Królowej i Hetmance. Pod Jej wodzą musimy prowadzić Polskę ku dobrej zmianie.

Chciałem powiedzieć, że ci, którzy już zdobyli urzędy, upoważniające do takiego prowadzenia, prezydent elekt oraz ci, którzy o nie zabiegają, przede wszystkim kandydatka na premiera pani Beata Szydło, to z całą pewnością nie są ludzie głusi. Nie są głusi na głos Polaków. Nie są głusi wobec tego wszystkiego, czego naucza Kościół, co jest fundamentem naszej wiary i co jest fundamentem polskości, bo nie ma w Polsce innej nauki moralnej niż ta, którą głosi Kościół. Nawet gdyby ktoś miał wątpliwości, nawet gdyby ktoś nie wierzył, ale był polskim patriotą, to musi to przyjąć. Musi przyjąć, że nie ma Polski bez Kościoła. Nie ma Polski bez tego fundamentu, który trwa od przeszło tysiąca lat. Wierze, że przejdziemy ten wiraż, o którym mówił tutaj Ojciec Prowincjał. Przejdziemy go w imię tego hasła i z tymi słowami, które ma zawsze na ustach Ojciec Dyrektor, twórca tego niezwykłego dzieła w wymiarze duchowym, w wymiarze odnoszącym się do naszego głównego przeznaczenia, jakim jest zbawienie, ale także tym tutejszym, ziemskim wymiarze Radia Maryja.

Ta Polska codzienna ma wiele wad, ale byłaby z całą pewnością dużo gorsza, gdyby nie było Radia Maryja.

Jeszcze raz dziękuję!

RIRM

 

http://www.radiomaryja.pl/multimedia/j-kaczynski-nie-ma-polski-bez-kosciola/

---

---

Aneta Pisarczyk

Walcząc o normalność

Zranienia, szczególnie te z dzieciństwa, towarzyszą każdemu z nas. Dziś na wiele z nich potrafimy spojrzeć realnie, z tzw. dorosłego punktu widzenia, ale nawet wtedy na ich wspomnienie możemy odnaleźć w sobie wówczas odczuwany wstyd, głęboko skrywaną złość lub po prostu paraliżujący lęk małego dziecka. Jako dzieci musieliśmy się im po prostu poddawać, jako dorośli możemy przejąć nad nimi kontrolę.

To, co znam, to mały kawałek wszechświata

Gdy jesteśmy dziećmi, cały nasz świat sprowadza się do matczynych i ojcowskich rąk, bicia ich serc, brzmienia głosu. Z czasem zaczyna się on rozszerzać, ale wciąż ogranicza się do najbliższej rodziny. Dom to cały świat. To, czego doświadczamy w czterech ścianach, uczy nas określonych wzorców zachowań, postawy wobec świata. Bycie w świecie wiąże się z wieloma trudnościami, przed jakimi stoi młody człowiek. Dobre zaplecze jest niezbędne, by im podołać. Gdy tego zaplecza brakuje, dziecko nie może realizować zadań adekwatnych do jego wieku. Z jednej strony brakuje mu do tego siły i odwagi, a z drugiej jego serce jest uwięzione za ścianami domu, w którym często dzieją się nieme dramaty.

Jeśli rodzice nie pełnią w wystarczająco dobry sposób swoich ról, wtedy zaczyna je wypełniać dziecko. Rodzina działa bowiem jak system i gdy jakiś element się psuje, jego funkcje przejmują inne elementy. Dziecko nie jest jednak gotowe na przejęcie funkcji osoby dorosłej: stanie się opiekunem pijanego rodzica, pocieszycielem zdradzonej matki, obrońcą bitego lub upokarzanego rodzeństwa. Dziecko nie jest gotowe do ciągłego kłamania, zatajania prawdy, tłumaczenia na różne sposoby nieobecnych na zebraniu rodziców i udawania, że u niego w domu wszystko w porządku. By podołać tym niechcianym rolom, musi nabyć określone mechanizmy zachowań, nauczyć się robienia uników, zakładać maski, wchodzić w powierzchowne relacje, ciągle tłumaczyć złe zachowania dorosłych, nieustannie poszukiwać w sobie winy i wierzyć, że jeśli będzie idealne, rodzic się zmieni. Można powiedzieć, że mechanizmy te pozwalają dziecku przetrwać, dlatego są one na pewnym etapie jego życia przystosowawcze. Dziecko wytwarza je, by poradzić sobie z tym, co dla niego za trudne.

W dalszym życiu wypracowane w nieprawidłowo funkcjonującej rodzinie mechanizmy stanowią dla danej osoby formę więzienia. Zaczyna ona popełniać wciąż te same życiowe błędy, ma trudności w nawiązaniu stałych relacji i komunikowaniu się z innymi, czuje się nieszczęśliwa i wciąż niespełniona. Ciągle siebie sprawdza, czeka na własne potknięcia, nie potrafi podjąć poważniejszych decyzji, za wszelką cenę dąży do perfekcjonizmu. Z ust osoby znaczącej spodziewa się raczej krytyki niż uznania. Boi się bliskości, odpowiedzialności, związku. Próbuje spełniać czyjeś wyobrażenia, podporządkowywać się oczekiwaniom, ukrywać swoje słabości i trudne emocje. Cierpi.

Dorosłość to odnajdywanie równowagi

Dzieciństwo każdego z nas nie było ani jedynie czarne, ani wyłącznie białe. Mało tego, w przyjaznych warunkach pewne dziecięce zranienia działały na nas hartująco, pomagając radzić sobie z reakcjami innych osób. Jeżeli były to zwykłe zranienia okresu dzieciństwa, które nie wiązały się z zaburzeniami systemu rodzinnego, to z pewnością poradzimy sobie z nimi w sposób naturalny i całkowicie wystarczający. W ocenie tego, na ile dawne zranienia wpływają negatywnie na aktualne życie osoby, należy wziąć pod uwagę dwie rzeczy: przeżywane cierpienie oraz realizację zadań życiowych, przypadających na dany etap życia. Trzeba pamiętać, że wiele osób wypiera doświadczane krzywdy, odbierając im ich siłę i znaczenie.

Nieumiejętność wejścia w trwały związek, podjęcia zobowiązań, nawiązania trwałych przyjaźni oraz zbytnia koncentracja na sobie mogą być wołaniem naszych wewnętrznych, domagających się rozwiązania konfliktów, zazwyczaj mających swój początek w okresie dzieciństwa.

Zaopiekuj się sobą sprzed lat

Jest w nas taka cząstka, która zawsze pozostanie dzieckiem. To nasze wewnętrzne dziecko domaga się zauważenia i zaopiekowania, szczególnie silnie, gdy od wielu lat żyje w poczuciu bycia gorszym, niekochanym, ze zmarnowaną przeszłością. Pozwól sobie doświadczać tego, co kiedyś nie zostało ci dane. Uzdrowienie ze zranień to zazwyczaj długa droga, nie musisz być na niej sam, ale to ty musisz zgodzić się na jej rozpoczęcie. Sam musisz dać sobie szansę na zmianę tego, co tak bardzo cię uwiera i ogranicza. Poniżej przedstawiam kilka kroków prowadzących ku uzdrowieniu.

Po pierwsze – zgoda na to, co było. Przeszłości nie da się zmienić. Trzeba zobaczyć ją w prawdzie i zaakceptować. Trzeba także zaakceptować swoich rodziców. Często wiąże się to z ujawnieniem silnie skrywanej złości – musisz dać sobie prawo złoszczenia się na swoich rodziców. I to nie tylko na pijącego ojca, ale także na bezradną mamę. Nie zawsze musisz tę złość sprzed lat wyrażać w kontakcie z nimi, ale jeżeli ona jest w tobie, to ją uwolnij, pozwól sobie na jej przeżycie, porzuć kłamliwe poczucie lojalności. Trzeba też dostrzec to, co dobre – w twoim dzieciństwie były bowiem dobre chwile.

Po drugie – trzeba się zgodzić na trud zmiany. Musisz niejako włożyć rodzicielski trud w nowe budowanie samego siebie. Zmierzenie się z tym, co było, i zaakceptowanie tego nie jest łatwe. Kolejny krok także łatwy nie jest, a jest nim przebaczenie. Przede wszystkim samemu sobie – spojrzenie na siebie z miłością, przebaczenie wszelkich niepowodzeń, upadków, braku siły, popełniania wciąż tych samych błędów. Przebaczenie tych sytuacji, w których krzywdziliśmy samych siebie lub innych. Następnie przebaczenie innym osobom ich konkretnych zachowań, słów, braku pomocy. Droga przebaczania wiedzie ku przebaczeniu samemu Bogu. Być może masz żal i złość do Niego za te wszystkie lata – wykrzycz to, powiedz, jak bardzo cię bolało to, co było, i jak nie radzisz sobie z tym, co obecnie dzieje się w twoim życiu.

Po przebyciu tych kroków prawdopodobnie pierwszy raz od dłuższego czasu odetchniesz spokojniej. To dobry znak przed kolejnym długim krokiem, jakim jest budowanie w sobie nowych doświadczeń oraz konstruktywnych sposobów zachowania się, radzenia sobie z przeżywanymi emocjami, tworzenia relacji. Potrzebne będzie wzmocnienie twojego poczucia własnej wartości i pewności siebie. Będziesz mierzył się ze swoim lękiem, ale nade wszystko doświadczysz radości z tego, co nowe. To jest etap osobistego rozwoju, budowania nowego siebie, odzyskiwania tego, co utracone.

Aneta Pisarczyk

Wstań luty-marzec 2015

fot. Photo4jenifer Fiber
Flickr (cc)

http://www.katolik.pl/walczac-o-normalnosc,24934,416,cz.html

**********

Tomasz Kot SJ

Żywe słowo porusza serce

Zapewne każdemu z nas zdarzyło się usłyszeć słowa, które go zabolały, przez które poczuł się zraniony lub obrażony. Dotkliwe mogą być same treści przekazywane przez mówiące do nas osoby, ale ranić mogą również forma ich wypowiedzi oraz użyte słowa. Wiele nieporozumień, niesnasek czy wprost konfliktów, zarówno osobistych, rodzinnych, jak i społecznych, wciąż rodzi się właśnie ze słów.

Wiele dzieje się między ludźmi z powodu słowa. Wiele dobrego, ale niestety i wiele złego. Mądrościowa tradycja w Biblii odzwierciedla chyba najbardziej zwięźle tę drugą, niebezpieczną właściwość ludzkiego języka: Uderzenie rózgi wywołuje siniec, uderzenie języka łamie kości. Wielu padło od ostrza miecza, ale nie tylu, co od języka (Syr 28, 17-18). Nikogo o tym przekonywać nie trzeba. Zapewne każdemu z nas zdarzyło się usłyszeć słowa, które go zabolały, przez które poczuł się zraniony lub obrażony. Dotkliwe mogą być same treści przekazywane przez mówiące do nas osoby, ale ranić mogą również forma ich wypowiedzi oraz użyte słowa. Wiele nieporozumień, niesnasek czy wprost konfliktów, zarówno osobistych, rodzinnych, jak i społecznych, wciąż rodzi się właśnie ze słów.

Poprawność polityczna i mowa nienawiści

Jednocześnie żyjemy w czasach, w których świadomość negatywnych konsekwencji używanego języka jest bardzo duża. Jej owoc to choćby koncepcja „poprawności politycznej” (sposobu używania języka w dyskursie publicznym, którego głównym celem jest zachowanie szacunku oraz tolerancji wobec przeciwnika w dyskusji) czy piętnowanie „mowy nienawiści” (używania języka w celu znieważenia, pomówienia lub rozbudzenia nienawiści wobec pewnej osoby czy grupy osób). Choć mogłoby się wydawać, że są to wysiłki słuszne, jednak nierzadko zdają się one paraliżować zdolność nazywania rzeczy po imieniu, sprawiając, że narzędzie komunikacji, jakim jest ludzka mowa, zamiast do porozumienia prowadzi niejednokrotnie do zafałszowania relacji i opisywanych rzeczywistości. Określenie „poprawny politycznie” w języku potocznym paradoksalnie kojarzy się z nieszczerością, grą czy rozmyciem sedna sprawy.

Zdarza się też, że brak wyrazistości naszych słów, łagodność za wszelką cenę, wyraźnie niedopasowana do sytuacji oraz bezwarunkowe unikanie konfrontacji jest motywowane religijnie. Jezus wzywa przecież swoich uczniów do naśladowania Jego łagodności: uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego serca (Mt 11, 29; właściwsze byłoby tłumaczenie „łagodny i pokornego serca”). Podobnie jedno z błogosławieństw wypowiedzianych w Kazaniu na górze dotyczy właśnie ludzi łagodnych (por. Mt 5, 5; Biblia Tysiąclecia tłumaczy błogosławieni cisi). Natomiast gniew czy wyzwiska są wyraźnie piętnowane: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka, podlega Wysokiej Radzie. A kto by mu rzekł: „Bezbożniku”, podlega karze piekła ognistego (Mt 5, 21-22).

Cytatów biblijnych nawołujących do łagodności, cierpliwości i umiarkowania w mowie można przytoczyć jeszcze więcej. Jeśli do tego dodamy różne przedstawienia plastyczne Jezusa (a także filmowe) o delikatnym spojrzeniu i łagodnym obliczu, zdecydowanie dominujące, i to od starożytności, będziemy mogli naszkicować powszechne wyobrażenie chrześcijańskiego ideału: naśladowca Jezusa powinien unikać wszelkich ostrych czy dosadnych sformułowań, używać mowy łagodnej, nieraniącej rozmówców. Lektura Ewangelii przynosi jednak zupełnie inny i zaskakujący obraz Jezusa, nie mówiąc już o pozostałych tekstach biblijnych.

Jezus nie przebiera w słowach

Najostrzejsze słowa padają pod adresem uczonych w piśmie i faryzeuszy: obłudnicy (Mt 6, 2. 5. 16; 7, 5; 15, 7; 22, 18; 23, 13. 15. 23. 25. 27. 29; Mk 7, 6; Łk 6, 42; 12, 56; 13, 15); plemię przewrotne i wiarołomne (Mt 12, 39; 16, 4); plemię żmijowe (Mt 12, 34; 23, 33); ludzie małej wiary (Mt 16, 8; 14, 31); przewodnicy ślepi (Mt 23, 16. 24); nierozumni (Łk 11, 40); wy macie diabła za ojca (J 8, 44); podobni jesteście do grobów pobielanych, które z zewnątrz wyglądają pięknie, lecz wewnątrz pełne są kości trupich i wszelkiego plugastwa (Mt 23, 27).

Dziś określilibyśmy wszystkie te sformułowania jako obraźliwe inwektywy. Burzą nam one obraz Jezusa łagodnego i nie da się zminimalizować ich ostrości, tłumacząc ich użycie inną wrażliwością ludzi dawnych czasów, którzy na co dzień z pewnością posługiwali się bardziej dosadnym językiem. Niewątpliwie zamiarem Jezusa było mocne przyłożenie swoim rozmówcom i to nie tylko przez użyte epitety. Łukasz rejestruje wypowiedź jednego z uczonych w piśmie, która nie pozostawia złudzeń, że słowa Jezusa rzeczywiście zabolały: Nauczycielu, słowami tymi także nam ubliżasz (Łk 11, 45). Jak pogodzić ten sposób mówienia, będący przeciwieństwem łagodności, z przytoczonym wcześniej przykazaniem Kazania na górze zakazującym znieważania brata?

Do listy ostrych słów, jako ilustrację postaw Jezusa, warto dodać epizod wyrzucenia przekupniów ze świątyni w Jerozolimie. Jan opisuje to zdarzenie z największą liczbą detali świadczących o gwałtowności zachowania Jezusa: Wówczas, sporządziwszy sobie bicz ze sznurów, powypędzał wszystkich ze świątyni, także baranki i woły, porozrzucał monety bankierów, a stoły powywracał (J 2, 15). Dziś, rozumiejąc może słuszne racje i motywy takiego zachowania, określilibyśmy je jednak jako emocjonalne, pełne przemocy i zapewne niestosowne. W każdym razie z pewnością czulibyśmy się niekomfortowo, będąc świadkami podobnego zajścia.

Podobnie jednak musiało być i w czasach Jezusa. Epizod ten opisali wszyscy czterej Ewangeliści (Mt 21, 12, Mk 11, 15; Łk 19, 45; J 2, 14), musiał się on zatem mocno wyryć w pamięci świadków zdarzenia, zachowując przez to trwałe miejsce w ich relacjach. Może właśnie dlatego świątynni przekupnie nie byli przez Jezusa grzecznie zaproszeni do opuszczenia zajmowanego przez nich miejsca? Czy jednak zamierzony efekt może usprawiedliwiać aż tak mocny środek perswazji?

Chcąc mimo wszystko uratować obraz Jezusa łagodnego i delikatnego, który jest o wiele łatwiejszy do przyjęcia, możemy próbować usprawiedliwić Jego słowa i zachowanie, wskazując na przysłowiową hipokryzję Jego przeciwników. Co jednak w takim razie powiedzieć o równie ostrych słowach wypowiedzianych pod adresem własnych uczniów, którzy przecież życzyli Mu dobrze i wiernie za Nim podążali? Przykładów twardej mowy nie brak także w tym wypadku. Piotr usłyszał od Jezusa: Zejdź Mi z oczu, szatanie (Mk 8, 33). Uczniów, którym trudno jest zrozumieć Jego nauczanie, Jezus wyzywa od niepojętnych (Mt 15, 16; Mk 7, 18).

http://www.katolik.pl/zywe-slowo-porusza-serce,24930,416,cz.html

***********

Ks. Mariusz Pohl

Zaczął ich rozsyłać…

Plan na szeroką skalę

Epizod z dzisiejszej Ewangelii ukazuje wyraźnie, że Jezus miał ściśle określony plan działania, który konsekwentnie realizował. Był to plan zakrojony na szeroką skalę, zarówno organizacyjną, przestrzenną jak i czasową. Plan ten dotyczył nie tylko Jezusa i Jego zadań, lecz całego Kościoła. Jest więc aktualny także i dziś. Warto się zastanowić, czy jesteśmy mu wierni, ale może najpierw, czy w ogóle plan ten znamy.

Jest to chyba kluczowe pytanie dla Kościoła, bo odpowiedź na nie określa jego misję w świecie. Bez jasno i precyzyjnie postawionego celu, będziemy tylko kluczyć po omacku i wynajdywać sobie różne zastępcze zajęcia, do niczego nie prowadzące. Kościół musi dobrze wiedzieć, czym i po co ma się zajmować, musi znać kryteria sprawdzające, czy trzyma się właściwego kierunku.

Jezusowe zasady

W pierwszym etapie realizacji plan obejmował najbliższych uczniów Jezusa. Był to dla przyszłego Kościoła taki jakby poligon doświadczalny, pierwsza praktyczna lekcja ewangelizacji, z której powinniśmy obficie czerpać najogólniejsze zasady i dostosowywać je do aktualnych warunków. Na czym te zasady polegają? Zobaczmy.

Najpierw trzeba podkreślić, że to Jezus swoim osobistym autorytetem i decyzją zgromadził i rozesłał Apostołów. W ten sposób zostaje obalone chwytliwe, lecz z gruntu fałszywe hasło: „Jezus – tak, Kościół – nie!” Jeśli Jezus tak, to i Kościół tak. Co najwyżej, można się zastanawiać, czy ja jako członek Kościoła jestem wierny posłannictwu Jezusa, czy tworzę taki Kościół, jakim chciałby go widzieć Jezus.

Po drugie,: Jezus nie wysyłał nikogo samotnie, lecz w towarzystwie. W Kościele nie ma miejsca na samotne „rajdy” i akcje w pojedynkę. Chrystus nie chce, żebyśmy się popisywali swą indywidualną sprawnością czy wykazywali swoją niezbędność i niezastąpioność. Działanie, które nie ma szans na kontynuację, dla którego nie przygotowano następców i współpracowników, jest niepełne.

Duszpasterstwo nieustające

Wynika stąd dla Kościoła pewne zadanie wypracowania takich form posługi duszpasterskiej, które umożliwiłyby przekazywanie i przejmowanie obowiązków np. przez kolejnych wikariuszy. Tej ciągłości i kontynuacji nieraz zupełnie brakuje. Przyczyna leży najczęściej w braku jakichkolwiek długofalowych planów i działań duszpasterskich w parafii. Oczywiście chodzi o plany konkretne, realizowane i zakorzenione w danym środowisku, a nie tylko o ogólnikowe stwierdzenia w rodzaju: „prowadzić ludzi do Boga”, bo to nic nie znaczy.

Realizacja ta wymaga specjalnego, trwałego podłoża, zaplecza. Jezus nakazał apostołom aby znaleźli dla siebie dom – bazę, z której podejmowaliby szczegółowe zadania misyjne. O ile wyposażenie na drogę mogłoby być dla uczniów zbędnym obciążeniem i balastem, o tyle baza w terenie jest niezbędna. Chodziło o to, by zakładać trwałe struktury, związane z życiem danej społeczności. Kościół musi być zakorzeniony w normalnym, codziennym życiu i środowisku, powinien w naturalny sposób wyrastać z możliwości lokalnych, takich, jakie one są. Dopiero potem może je przekształcać i doskonalić.

“Strząsanie prochu z nóg”

Istotna jest także wskazówka o strząsaniu prochu z nóg na świadectwo. Chrystus nie chciał, żeby Apostołowie trudzili się na próżno, żeby podejmowali działania bezowocne i skazane z góry na niepowodzenie. Jeśli ktoś słyszy jasno wyłożoną Ewangelię, a mimo to świadomie ją odrzuca, nie ma sensu narzucać mu jej siłą. To będzie tylko strata czasu i sił, które można o wiele sensowniej wykorzystać tam, gdzie ludzi są spragnieni Słowa Bożego.

To tylko kilka bardzo ogólnych wskazówek dla Kościoła. Czy realizujemy je w naszym życiu parafialnym? Warto się nad tym zastanowić, a może nawet porozmawiać ze swoim księdzem. Bo my wszyscy jesteśmy posłani, czyli odpowiedzialni za Kościół.

ks. Mariusz Pohl 

fot. Sakeeb Sabakka Sunset at White Sands National Monument
Flickr (cc)

http://www.katolik.pl/zaczal-ich-rozsylac—,24933,416,cz.html