W owym czasie doszła do uszu tetrarchy Heroda wieść o Jezusie. I rzekł do swych dworzan: “To Jan Chrzciciel. On powstał z martwych i dlatego moce cudotwórcze działają w nim”.

Herod bowiem kazał pochwycić Jana i związanego wrzucić do więzienia. Powodem była Herodiada, żona brata jego Filipa. Jan bowiem upominał go: “Nie wolno ci jej trzymać”. Chętnie też byłby go zgładził, bał się jednak ludu, ponieważ miano go za proroka.

Otóż kiedy obchodzono urodziny Heroda, tańczyła córka Herodiady wobec gości i spodobała się Herodowi. Zatem pod przysięgą obiecał jej dać wszystko, o cokolwiek poprosi. A ona, przedtem już podmówiona przez swą matkę, powiedziała: “Daj mi tu na misie głowę Jana Chrzciciela”. Zasmucił się król. Lecz przez wzgląd na przysięgę i na współbiesiadników kazał jej dać. Posłał więc kata i kazał ściąć Jana w więzieniu. Przyniesiono głowę jego na misie i dano dziewczęciu, a ono zaniosło ją swojej matce.

Uczniowie zaś Jana przyszli, zabrali jego ciało i pogrzebali je; potem poszli i donieśli o tym Jezusowi.

Komentarz do Ewangelii

Niestety, grzech pociąga za sobą grzech. Jeśli w porę nie zerwiemy z grzechem, on się jakby namnaża. Dobro rodzi dobro, a grzech (zło) rodzi grzech (zło). Póki nie zerwiemy z grzechem, jesteśmy jego zakładnikami. W tej historii opisującej okoliczności śmierci Jana Chrzciciela ofiarą i przegranym jest nie Jan Chrzciciel, ale Herod. To Herod poniósł porażkę – zrobił to, czego nie chciał, czego się bał. Okazał się słabym. Okazał się królem, który nie może decydować nawet sam o sobie. Do takich rzeczy prowadzi każdy grzech.

http://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/pismo-swiete-rozwazania/art,2512,ewangelia-grzech-czyni-czlowieka-slabym.html

*********

Na dobranoc i dzień dobry – Mt 14, 1-12

Mariusz Han SJ

Powodem może być wszystko…

 

Ścięcie Jana Chrzciciela
W owym czasie doszła do uszu tetrarchy Heroda wieść o Jezusie. I rzekł do swych dworzan: To Jan Chrzciciel. On powstał z martwych i dlatego moce cudotwórcze w nim działają. Herod bowiem kazał pochwycić Jana i związanego wrzucić do więzienia.

 

Powodem była Herodiada. żona brata jego, Filipa. Jan bowiem upomniał go: Nie wolno ci jej trzymać. Chętnie też byłby go zgładził, bał się jednak ludu, ponieważ miano go za proroka.

 

Otóż, kiedy obchodzono urodziny Heroda, tańczyła córka Herodiady wobec gości i spodobała się Herodowi. Zatem pod przysięgą obiecał jej dać wszystko, o cokolwiek poprosi.

 

A ona przedtem już podmówiona przez swą matkę: Daj mi – rzekła – tu na misie głowę Jana Chrzciciela! Zasmucił się król. Lecz przez wzgląd na przysięgę i na współbiesiadników kazał jej dać. Posłał więc [kata] i kazał ściąć Jana w więzieniu.

Przyniesiono głowę jego na misie i dano dziewczęciu, a ono zaniosło ją swojej matce. Uczniowie zaś Jana przyszli, zabrali jego ciało i pogrzebali je; potem poszli i donieśli o tym Jezusowi.

 

Opowiadanie pt. “Salomonowy sąd”
W 1209 roku krzyżowcy zdobyli jedno z miast, opierające się dość długo szturmom. Przed zdobywcami stanął nie lada problem: jak odróżnić heretyka od prawowiernych katolików?

 

Legat papieski, hrabia Tuluzy, podjął wówczas iście “salomonową” decyzję.  “Zabijajcie wszystkich! – zawołał.  – Pan Bóg sam się rozezna, kto jest katolikiem, a kto nie”.

 

Wymordowano wtedy ponad 20 tysięcy osób, o czym legat nie omieszkał zawiadomić swoich władz.

 

Refleksja
Powodem nienawiści drugiego może być wszystko: pieniądze, władza, zazdrość, sex, pycha, czy niezrozumienie. To one w dużej mierze niszczą to, co jest najcenniejsze: życie. Tymczasem wszystkie nasze pragnienia w byciu z innymi powinny opierać się na miłości bliźniego, na dobru i życzliwości. Tylko w ten sposób możliwy jest pokój, bo bez niego to tylko same wojny i płacz…

 

Jezus uczy nas, że w świecie są tacy, którzy zakręceni wokół rządów, pieniędzy i wszelkich oznak władzy oraz namiętności, chcą za wszelką cenę zdobyć to, co mają z góry upatrzone. Nie ma dla nich norm postępowania. Liczy się tylko chęć zaspokojenia władzy posiadania i rządzenia, które dają im iluzoryczne poczucie siły nad drugim człowiekiem. Nic bardziej błędnego, gdyż zawsze okupione jest to lękiem człowieka, aby władzy nie oddać nikomu. W ten sposób poczucie siły robi z takiego “dyktatora” tak naprawdę marionetkę, żyjącą we własnym świecie lęków, które z czasem przejmują władzę nad jego życiem i staje się on wtedy niewolnikiem samego siebie…

 

3 pytania na dobranoc i dzień dobry
1. Czy masz kogoś, kogo nienawidzisz? Dlaczego?
2. W jaki sposób możliwy jest pokój?
3. Na czym polega iluzoryczność posiadanej władzy?

 

I tak na koniec…
Żadna miłość, przyjaźń, szacunek nie jednoczy tak, jak wspólna nienawiść do czegoś (Antoni Czechow)

http://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/na-dobranoc-i-dzien-dobry/art,340,na-dobranoc-i-dzien-dobry-mt-14-1-12.html

********

Św. Alfonsa Marii Liguori

Mt 14,1-12 ściągnij plik MP3

0,15 / 11,09

Wsłuchaj się w dzisiejszą Ewangelię. Nie przechodź obok niej obojętnie, jak Herod, który nie był w stanie otworzyć swego serca na słowa Boga.

Dzisiejsze Słowo pochodzi z Ewangelii wg Świętego Mateusza
Mt 14,1-12
W owym czasie doszła do uszu tetrarchy Heroda wieść o Jezusie. I rzekł do swych dworzan: «To Jan Chrzciciel. On powstał z martwych i dlatego moce cudotwórcze działają w nim». Herod bowiem kazał pochwycić Jana i związanego wrzucić do więzienia. Powodem była Herodiada, żona brata jego Filipa. Jan bowiem upominał go: «Nie wolno ci jej trzymać». Chętnie też byłby go zgładził, bał się jednak ludu, ponieważ miano go za proroka. Otóż kiedy obchodzono urodziny Heroda, tańczyła córka Herodiady wobec gości i spodobała się Herodowi. Zatem pod przysięgą obiecał jej dać wszystko, o cokolwiek poprosi. A ona, przedtem już podmówiona przez swą matkę, powiedziała: «Daj mi tu na misie głowę Jana Chrzciciela». Zasmucił się król. Lecz przez wzgląd na przysięgę i na współbiesiadników kazał jej dać. Posłał więc kata i kazał ściąć Jana w więzieniu. Przyniesiono głowę jego na misie i dano dziewczęciu, a ono zaniosło ją swojej matce. Uczniowie zaś Jana przyszli, zabrali jego ciało i pogrzebali je; potem poszli i donieśli o tym Jezusowi.

Herod na własne uszy słyszał nauczanie Jana Chrzciciela, dotarła do niego także Dobra Nowina głoszona przez Chrystusa. Mimo że był tak blisko tej prawdy, która jest w stanie przemienić człowieka, jego serce pozostało nieczułe. Uległ własnej słabości, wygodnictwu, lękowi o dobrą opinię. Niby nic wielkiego, a przecież konsekwencją tego była czyjaś śmierć.

Znasz Chrystusa, starasz się pogłębiać swoją wiarę. Często jednak w codziennych sytuacjach i wyborach nie postępujesz według wskazań zawartych w Ewangelii. Nie podejmujesz decyzji, które wiele cię kosztują, nie wymagasz od siebie, ulegasz wygodnictwu, jesteś nieżyczliwy wobec drugiego człowieka. Uważaj, bo bardzo łatwo stać się Herodem i przegrać swoje życie.

Twoje życie jeszcze trwa. Każdego dnia toczysz walkę między dobrem a złem. Skorzystaj z tej szansy, że masz jeszcze wybór, że możesz przemienić swoje życie i pójść za Jezusem. Spróbuj, póki jest na to czas. Walcz ze wszystkich sił!

Poproś dziś Jezusa o odwagę w swych wyborach, byś nie bał się żyć według nauki zawartej w Ewangelii, nawet gdy wszyscy będą przeciwko tobie.

http://modlitwawdrodze.pl/home/

Nabożeństwo pierwszych sobót miesiąca

       W 1917 r. w Fatimie w Portugalii Matka Najświętsza objawiła się trójce dzieci: Franciszkowi, Hiacyncie i Łucji. Przychodziła przez kolejnych sześć miesięcy, od maja do października, każdego trzynastego dnia miesiąca. W sierpniu Piękna Pani pojawiła się później, gdyż trzynastego dzieci były więzione. Ukazując się po raz drugi, 13 czerwca, Matka Boża zapowiedziała, że niedługo zabierze Franciszka i Hiacyntę do nieba, a Łucję pozostawi, gdyż Jezus pragnie posłużyć się nią, aby ustanowić na świecie nabożeństwo do Jej Niepokalanego Serca. Tego dnia dzieci ujrzały Niepokalane Serce Maryi znieważane przez grzechy ludzkości, co symbolizowały otaczające Je ciernie. Maryja powiedziała też do dzieci i innych zgromadzonych:

       Chcę, żebyście codziennie odmawiali różaniec.

       Innym razem Matka Boża prosiła o ofiarowanie modlitw i cierpień w intencji grzeszników:

       Módlcie się, módlcie się dużo i dokonujcie umartwień za grzeszników, bo wiele dusz idzie do piekła, bo nikt nie chce się umartwiać za nie i za nimi wstawiać (sierpień).

       Dzieci ujrzały także przerażającą wizję piekła. Matka Boża powiedziała do nich:

       Widziałyście piekło, do którego trafiają dusze biednych grzeszników. Aby ich zbawić, Bóg chce ustanowić na świecie nabożeństwo do mego Niepokalanego Serca. Jeżeli uczynią to, co wam powiem, wiele dusz się zbawi i zazna pokoju…. Przybędę, aby zażądać poświęcenia Rosji memu Niepokalanemu Sercu i zadośćczyniącej Komunii w pierwsze soboty miesiąca. Jeżeli wysłuchają moich próśb, Rosja nawróci się i zapanuje pokój (13 lipca).

       Zgodnie z zapowiedzią Matka Boża ukazała się siostrze Łucji ponownie, już po śmierci Franciszka i Hiacynty, 10 grudnia 1925 r., w Pontevedra (Hiszpania), tym razem z Dzieciątkiem Jezus. W czasie tego objawienia po raz kolejny Maryja zwróciła uwagę na Jej Niepokalane Serce otoczone cierniami, a Jezus powiedział:

       Współczuj Sercu swojej Najświętszej Matki, które jest ukoronowane cierniami, jakie przez cały czas niewdzięczni ludzie weń wbijają, a nie ma nikogo, kto czyniłby akt zadośćuczynienia, żeby owe kolce wyrwać.

       Wtedy Matka Boża wezwała do podjęcia wynagradzającego nabożeństwa pierwszych sobót miesiąca:

       Spójrz, moja córko, na moje Serce ukoronowane cierniami, które niewdzięczni ludzie bez ustanku wbijają w Nie przez swoje bluźnierstwa i brak wdzięczności. Przynajmniej ty staraj się Mnie pocieszyć. W godzinę śmierci obiecuję przyjść na pomoc z łaskami potrzebnymi do zbawienia tym, którzy przez pięć miesięcy w pierwsze soboty odprawia spowiedź, przyjmą Komunię św., odmówią jeden różaniec i przez piętnaście minut rozmyślania nad piętnastu tajemnicami różańcowymi towarzyszyć mi będą w intencji zadośćuczynienia.

       13 września 1939 r. Nabożeństwo pierwszych sobót miesiąca uzyskało aprobatę kościelną i rozwija się na całym świecie. Przez to nabożeństwo wynagradzamy pięć różnych zniewag i bluźnierstw raniących Niepokalane Serce Maryi:

1. bluźnierstwa przeciwko Jej Niepokalanemu Poczęciu,      2. bluźnierstwa przeciw Jej Dziewictwu,      3. bluźnierstwa przeciw Jej Boskiemu Macierzyństwu i nieuznawanie w Niej Matki ludzi,      4. znieważanie czynione przez tych, którzy wpajają w serca dzieci obojętność, pogardę,          a nawet odrazę do Niepokalanej Matki,      5. obrazę czynioną przez tych, którzy znieważają Ją w Jej świętych wizerunkach. 

       Istotą tego nabożeństwa jest wynagrodzenie za grzechy popełnione przeciwko Niepokalanemu Sercu Najświętszej Maryi Panny. Obrażają one Boga i Jej Niepokalane Serce, są pogardą wobec Bożej miłości oraz powodem piekielnych mąk ludzi, za których umarł Jej Syn. Pragnie Ona ocalić jak najwięcej osób, dlatego przychodzi, aby ostrzec przed konsekwencjami grzechu, aby ocalić grzeszników od piekła, aby skłonić ich do nawrócenia. Maryja chce naszego zaangażowania w tę misję.

       Nabożeństwo pierwszych sobót miesiąca to forma pomocy grzesznikom, zaproponowana przez Maryję i Jezusa. Przez to nabożeństwo możemy przepraszać Boga i wynagradzać za grzechy obrażające Niepokalane Serce Maryi, a gdy będziemy tę modlitwę praktykować, także w naszych sercach wzrośnie miłość ku Bogu i bliźnim.

       Najświętsza Panna i Jezus ukazali się siostrze Łucji dnia 10 grudnia 1925 r., aby opisać nabożeństwo wynagradzające grzechy popełnione przeciw Niepokalanemu Sercu Maryi. W jego ramach powinniśmy:

1. w pierwsze soboty miesiąca przystąpić do spowiedzi z intencją wynagrodzenia za grzechy popełnione przeciw          Niepokalanemu Sercu Maryi. Można także skorzystać z łaski sakramentu pojednania wcześniej, byleby w tym          dniu być w stanie łaski uświęcającej, bez grzechu ciężkiego;      2. przyjąć Komunię Św. w pięć pierwszych sobót miesiąca w powyższej intencji;      3. odmówić pięć tajemnic różańcowych;      4. przez piętnaście minut rozważać tajemnice różańcowe ofiarując tę medytację w wymienionej intencji.

       Niezbędnym warunkiem dobrego odprawienia nabożeństwa jest nastawienie, z jakim te praktyki wypełniamy, co Jezus podkreślił w objawieniu 15 lutego 1926 r.:

       To jest prawda, moja córko, ze wiele dusz zaczyna, lecz mało kto kończy, i ci, którzy kończą, mają za cel otrzymać przyrzeczone łaski; Ja jednak wolę, żeby odprawiali pięć pierwszych sobót miesiąca w celu wynagrodzenia Niepokalanemu Sercu twojej Matki Niebieskiej, niż żeby odprawiać piętnaście bezdusznie i z obojętnością…

       Jezus wymienia trzy grupy osób odprawiających nabożeństwo pierwszych sobót miesiąca: tych, którzy zaczynają je odprawiać, lecz nie kończą; takich, którzy kończą, ale odprawiają je jedynie ze względu na obiecane łaski; i w końcu trzecia grupa to osoby, które czynią to przede wszystkim w celu wynagrodzenia Niepokalanemu Sercu NMP; one najbardziej podobają się Jezusowi.

       Jeśli ktoś nie będzie mógł odprawić tego nabożeństwa w sobotę, może, za zgodą kapłana, praktykować je w niedzielę po pierwszej sobocie.

       W pobożnym wzbudzaniu właściwej intencji potrzebnej do dobrego odprawienia nabożeństwa do Niepokalanego Serca Maryi pomoże nam modlitwa pozostawiona przez Piękną Panią:

       Jezu, to z miłości do Ciebie, za nawrócenie grzeszników i dla zadośćuczynienia za grzechy popełnione przeciwko Niepokalanemu Sercu Maryi (13 lipca 1917 r.).

1 sierpnia redemptoryści obchodzą uroczystość swojego Założyciela, św. Alfonsa Marii de Liguori (1696-1787), która w liturgii całego Kościoła przeżywana jest jako wspomnienie obowiązkowe. Dał on początek zgromadzeniu zakonnemu, które liczy dziś ok. 5300 członków, głoszących Ewangelię o obfitym Odkupieniu w 78 krajach świata.

Św. Alfons Maria de Liguori

Maryja nadzieją wszystkich ludzi

Maryja jest rzeczywiście naszą nadzieją. Współcześni heretycy nie mogą znieść, że czcimy Maryję i w Niej pokładamy naszą nadzieję. Mówią, że tylko Bóg jest naszą nadzieją i że On przeklina tych, którzy zaufanie pokładają w stworzeniu. “Przeklęty człowiek, który ufa w człowieku” (Jr 17,5). Maryja jest stworzeniem, tak argumentują, po czym pytają: jak stworzenie może być naszą nadzieją? Tak mówią heretycy. Tymczasem Kościół Święty chce, aby każdego dnia całe duchowieństwo, w imieniu wszystkich wiernych, głośno wzywało Maryję jako naszą nadzieję.

Doktor Anielski św. Tomasz mówi, że na dwa sposoby możemy pokładać nadzieję w osobie, jako przyczynie głównej i jako przyczynie pośredniej. Kto pragnie otrzymać łaskę od króla, ma nadzieję uzyskać ją od króla jako od suwerena i ma nadzieję otrzymać ją z rąk ministra lub innej ważnej osobistości jako pośrednika. W tym ostatnim przypadku łaska pochodzi od króla, ale została udzielona przez osobę przez niego upoważnioną. A zatem kto pragnie łaski, słusznie wzywa owego królewskiego pośrednika, który jest jego nadzieją.

Zatem Kościół ma powód, aby do Maryi zastosować słowa Księgi Eklezjastyka 24, 24 (Biblia w przekładzie ks. Jakuba Wujka SJ), którymi wzywa on Matkę świętej nadziei. Matkę, która sprawia, iż rodzi się w nas nie próżna nadzieja dóbr przemijających tego życia, ale święta nadzieja ogromnych i wiecznych dóbr życia szczęśliwego. Witaj, nadziejo mojej duszy – pozdrawiał Ją święty Efrem. Witaj bezpieczne zbawienie chrześcijan, wspomożenie grzeszników, obrono wiernych,zbawienie chrześcijan, zbawienie świata.

http://www.maryjni.pl/alfons-maria-de-liguori,294

*********

Spiritus Domini (dwóchsetna rocznica śmierci Św. Alfonsa De’ Liguori)

Watykan, 1 sierpnia 1987, w dziewiątym roku Pontyfikatu.
Jan Paweł II

http://www.apostol.pl/janpawelii/listy-apostolskie/spiritus-domini-dw%C3%B3chsetna-rocznica-%C5%9Bmierci-%C5%9Bw-alfonsa-de-liguori

*******

ŚW. ALFONS MARIA LIGUORI DOKTOR KOŚCIOŁA (*)

W STULETNIĄ ROCZNICĘ JEGO ŚMIERCI

O. ZDZISŁAW BARTKIEWICZ SI

Sto lat dobiega, jak 1 sierpnia w ubogim miasteczku włoskim Pagani de Nocera w klasztorze Redemptorystów, zakończył życie biskup-zakonnik Alfons Liguori. Tłumy pobożnych cisnące się zewsząd do zwłok jego, natarczywe prośby o udzielenie jakiejś pamiątki po zmarłym, choćby skrawka jego sukni, lud pocierający swe koronki, szkaplerze i obrazki o jego ciało, ciągłe pielgrzymki do jego grobu, modlitwy i prośby które doń zanoszono – wszystko to było hołdem, jaki składano świątobliwości jego życia, było miarą uznania jego heroicznych cnót, było wreszcie dowodem jak wielce liczono na przyczynę jego u Boga.

Ale ta cicha śmierć zamknęła żywot nie tylko świętego człowieka, ale i wielkiego szermierza w Kościele, który niemal wiek cały – bo 90 lat żyjąc, pracą go swoją i pismami zapełnił, i nie tylko wycisnął na nim piętno swego ducha, ale na całe przyszłe pokolenia wywarł wpływ potężny a zbawienny. Obok uznania współczesnych należał mu się hołd większy, szerszy i nieprzemijający. Powiedziane bowiem jest. A którzy uczeni będą, świecić będą jako światłość utwierdzenia, a którzy ku sprawiedliwości wprawują wielu, jako gwiazdy na wieki wieczne (1). Toteż niedługo miał czekać Alfons na odbiór czci od całego Kościoła. We dwadzieścia lat po jego śmierci ogłasza Namiestnik Chrystusowy Pius VII (2) heroiczność jego cnót – a w r. 1815 pozwala przystąpić do jego kanonizacji. “Jak drogocenny kamień, odzywa się Ojciec św. w tym dekrecie, zajaśniał Alfons pogardą świata, nauczaniem błądzących, założeniem Zgromadzenia Najświętszego Odkupiciela i cnotami apostolskimi”. Słuszna tedy, by go cały Kościół uczcił, “aby wszyscy żyjący poznali, że czasy wprawdzie i wieki ulegają zmianie, ale Kościół Chrystusowy nigdy się nie zmienia, nie traci na sile, że duch naszych praojców nie ginie, ani nie upada, że oblubienica Chrystusowa nigdy się nie starzeje, ale w pośrodku zmian i zepsucia świata rozkwita ciągłą i apostolską świeżością i pięknością”. A w breve (3), przez które zalicza go w grono błogosławionych, podnosi szczególnie Ojciec św. niezmordowaną usilność, z jaką się święty nasz zastawiał o chwałę Bożą i zbawienie bliźnich. “Szczególny czciciel Najświętszego Sakramentu i gorzkiej męki Zbawiciela wybiegł naprzeciw występkom, jak strzała puszczona ręką olbrzyma i rzucał się pędzon zapałem to w tę to w ową stronę, w obronie czci Bożej i zbawienia bliźnich. I by nie ustać w przedsięwzięciu, związał się ślubem, by nie stracić chwili czasu”.

A wyliczywszy liczne zasługi kończy Papież: “Choć sterany wiekiem i pracami a obłożną niemocą zdjęty, zawsze jednak będąc świeżego i silnego ducha, nie ustał o boskich rzeczach nauczać i pisać, aż jako starzec 90 letni rozstał się z tym światem”. I kiedy przystąpiono do otwarcia grobu i oglądania zwłok, odłączono trzy palce od prawej ręki i posłano je do Rzymu na wyraźny rozkaz Papieża. “Poślijcie do Rzymu te trzy palce, które tak świetnie broniły chwały Bożej, Najświętszej Panny i religii”. Grzegorz XVI, ogłaszając jego kanonizację (4) w bulli Sanctitas et doctrina, uwielbia św. Alfonsa jako pasterza, który jest odwzorem boskiego Pasterza Kościoła a to “zarówno przez świętość życia jak i doskonałość nauki”.

Cnota i świętobliwość żywota Alfonsa w tych dekretach Kościoła znalazła należne uznanie – ale nauce i pracom należało się coś więcej – czuł to cały Kościół i w roku 1867 cały niemal episkopat katolicki, obok znakomitych mężów, podał prośbę do Piusa IX żądając, by Alfonsa postawił w szeregu owych wielkich świateł i kolumn Kościoła obok Augustynów, Chryzostomów i Bernardów, jako pogromcę fałszów i herezyj, jako sól ziemi i światłość świata. Przychylając się do tej prośby, po dokładnym a ścisłym zbadaniu jego nauki, które trzy lat trwało, ogłosił go Pius IX doktorem świętego Kościoła (5), podnosząc w szczególności to, że przez swoje moralno-teologiczne dzieła pokonał ciemności, niewiarą Jansenizmu szerzone, że wyjaśnił i bronił z całą stanowczością nauki o Niepokalanym Poczęciu Boga Rodzicy i nieomylności magisterium Rzymskiego Papieża, a wreszcie że przez swoje ascetyczne dzieła pełne niebiańskiego namaszczenia, pobożność i wiarę podniósł i utrwalił.

Niepodobno w jednym, a choćby i w kilku artykułach, dać wierny obraz życia i czynów Alfonsa św., w którym by dokładnie skreśloną była jego świątobliwość i bogactwo cnót, odmalowaną cała jego działalność, jako biskupa, zakonodawcy i pisarza. Oto się nie kusimy. Jedno w nim podnieść chcemy, tj. stanowisko jego, jako pisarza katolickiego. Ale i tu niełatwe zadanie. Zaletą jego dzieł, jak to zaznacza breve Piusa IX, jest niezwykła siła, rozmaitość i namaszczenie. Na tę niezwykłą siłę składa się obok prostoty głębokość i gruntowność. Wszędzie i zawsze występuje Alfons jako gruntowny teolog. O każdym przedmiocie, który traktuje, podaje to co jest najpiękniejszego i najbardziej porywającego o nim w księgach Starego i Nowego Testamentu i Ojcach Kościoła. A choć rzecz traktuje w sposób naukowy, nie masz u niego tej nadętości uczonych, co nieraz budzi podziw dla autora, ale zarazem i zaciemnia zrozumienie rzeczy. Nieprzyjaciel wszelkiej przesady, zawsze jasno i zrozumiale się wyraża, stąd pisma jego nie potrzebują żadnych zastrzeżeń ani komentarzy. I kiedy niemal wszyscy pisarze mistycznej teologii są niezrozumiali dla ogółu, to Alfons zarówno przystępny dla wykształconych jak i dla prostaczków.

A przy tym cóż to za mnogość tych pism i dzieł Alfonsa. Zbiorowe wydanie wynosi czterdzieści kilka tomów. A jakaż rozmaitość przedmiotów, o których pisał. Są dzieła dogmatyczne, filozoficzne, moralne i ascetyczne. Prowadził długą polemikę z Jansenistami, występował przeciw Febronianom, broniąc praw Stolicy św. i dogmatu nieomylności Rzymskiego Papieża, pisał przeciwko Helwecjuszowi, materialistom i wszystkim nowatorom XVIII-go wieku. W pismach swych wykłada najwyższe tajemnice wiary. Cały szereg dzieł i rozpraw moralnych obejmuje wszystkie prawa życia chrześcijańskiego i możliwe wypadki kazuistyki. Dziełka Alfonsa ascetyczne do wszystkich stanów, potrzeb ludzkich i stopni życia doskonałego są zastosowane.

A we wszystkich czuć nastrój wyższy, Boży. Alfons nie pisze sucho i zimno, ale słowo jego, choć martwe przekonywa, zagrzewa, porywa. Nauczając czytelnika umie go zająć przedmiotem, przemawia do jego rozumu, oświeca go, ale zarazem i na serce działa. Uczucia, które go napełniały w ekstazach przed krucyfiksem, Najświętszym Sakramentem i obrazem Najświętszej Panny, płyną spod jego pióra z tym samym zapałem, łatwością i pełnią. Nie tylko pokazuje drogę, ale czytelnika za rękę prowadzi po drodze uświętobliwienia. Widać w nim, jak powiada Rohrbacher, zawsze apostolskiego misjonarza, który aż do 90 roku życia potajemnie i otwarcie, na kazalnicy i w konfesjonale, na misjach i ćwiczeniach duchownych, w ludnych miastach jak i ustronnych chatkach niestrudzenie nad zbawieniem bliźnich pracuje, dzień i noc rozważając czego Bóg i Kościół się domagają od pasterza.

Najpiękniejszą atoli kartę jego życia tworzy walka z Jansenistami. Wyparcie rygoryzmu z teologii moralnej, i wskazanie zasad rozumnych, a w duchu Bożym, wszystkim kierownikom sumień ludzkich, jest bezsprzecznie największą zasługą Alfonsa. Takiego męża wymagało ówczesne położenie Kościoła. W osiemnastym wieku ustały wprawdzie, krwawe walki, które wstrząsały Europą w XVI i XVII stuleciu, ale duch protestantyzmu, który je wywołał, pokutował w katolickim społeczeństwie, dawał znaki życia, odradzał się na nowo. Nic w tym nowego nie było, bo zawsze tak bywało w Kościele św., że ilekroć wyroki Stolicy świętej lub Soboru pogromiły jakąś herezję i jej wyznawców, zwolenników wykluczyły z Kościoła, duch fałszu na razie chował zawstydzoną głowę, ale nie dawał za wygraną, i nie ustępował, ale po jakimś czasie wskrzeszał tę samą herezję pod złagodzoną ale subtelniejszą formą, póki go nowe wyroki nie napiętnowały, jako ducha ciemności. Potępiony błąd i nauka Pelagiusza przez Stolicę św. wraca w Kościele zmodyfikowana jako Semipelagianizm. Wyklęty na efeskim koncylium Nestorianizm odżył na nowo pod postacią monotelizmu i adoptionizmu. Tak było i w osiemnastym wieku. Protestantyzm porażony i wyrzucony został z Kościoła ze swymi adherentami przez Sobór Trydencki, ale duch jego miał jeszcze długo pozostać i niepokoić Kościół, wprawdzie nie otwarcie, ale skrycie. Owszem nigdy może pod tak ułudną i ponętną nie wystąpił postacią duch fałszu jak wówczas.

Tą kameleonową postacią protestantyzmu w XVIII wieku był właśnie Jansenizm, czyli nauka, którą biskup z Ypern Korneliusz Janseniusz osnuł na pismach św. Augustyna. Powodem do tego była nienawiść ku Jezuitom, którzy mu odmówili przyjęcia do zakonu. Przystał do zwolenników Bajusa, z których jeden Jakub Jansen, wyzyskując jego żal ku zakonowi, podniecił bardziej jego niechęć, przedstawiając mu Jezuitów jako wrogów nauki św. Augustyna o łasce i dlatego radził mu, że najlepiej pomści się na nich, gdy poświęciwszy się zbadaniu tejże nauki, wznowi ją w Kościele. Owocem dwudziestoletnich badań było dzieło Augustinus sive doctrina S. Augustini. System swój Janseniusz na tych głównie oparł zasadach: sprawiedliwość jest dziełem łaski, która ze strony Boga jest tak wolnym darem, że nie jest udziałem ani wszystkich ludzi ani każdego czasu, a przy tym do tego stopnia wysłużyć jej sobie nie można, że nawet krew Chrystusowa nie mogła nam jej wyjednać. Kiedy łaską daną zostanie człowiekowi, która go pobudza do zbawiennego czynu, człowiek nie jest w stanie jej odrzucić i działa pod jej wpływem nie zmuszony wprawdzie, ale zawsze przynaglony oną słodyczą duchowną, która z niej płynie przygłuszając wszelką ziemską uciechę. Łaską wsparty człowiek pełni przykazania Boże, bez niej niezdolen nic dobrego uczynić i są chwile, w których i dla sprawiedliwego niemożliwym jest wykonanie przykazań Bożych. Łaska zawsze działa z nieprzepartą siłą i zawsze wychodzi zwycięsko. Wyrażenie, że Bóg chce, aby wszyscy byli zbawieni, rozumie się nie o wszystkich jednostkach, ale o wszystkich społecznościach, o zbiorowych masach żydów, pogan, niewolników, wolnych, dorosłych, dzieci itp., ze wszystkich tych klas niektórzy będą zbawieni, a mianowicie przeznaczeni, tylko za tych Chrystus umarł.

Co do Kościoła, ten jest wprawdzie najwyższą powagą dla Janseniusza, jego sakramenty źródłami łask, ale w dziedzinie moralności wymaga on większej surowości i ścisłości, ogranicza przyjmowanie komunii św., a wreszcie każe odmawiać rozgrzeszenia każdemu, co czyni pokutę z bojaźni kar piekielnych. Pozornie Jansenizm domagał się naprawy obyczajów, wskrzeszał i promował pierwotną świętość życia w Kościele, ale w gruncie rzeczy krył fałsz tylko i obłudę. Wobec takiego pojęcia łaski i stosunku jej do woli człowieka, gdzież wolność i poczytalność czynów ludzkich? Słodycz duchowa płynąca z łaski lub przeciwna jej zmysłowa rozkosz, to dwa motory, którym wola oprzeć się nie jest w stanie, i tylko przewaga jednego lub drugiego czynnika decyduje i skłania człowieka do czynu moralnego lub występnego. Czymże się różni takie pojęcie wolności od nauki Lutra: De servo arbitrio. Grunt w obu ten sam, tylko frazesy inne. Jansenizm w tej mierze nie był jak tylko echem wiernym protestantyzmu.

I w istocie pod przewodnictwem St. Cyrana i Antoniego Arnaulda najbardziej Janseniuszowi oddanych uczniów, wytworzyła się u nich największa obłuda, która rozpoczęła się we Francji a z czasem poczęła ogarniać sąsiednie kraje Holandię i Belgię. Wyroki Kościoła niewiele pomagały, Jansenizm obchodził je przez sztuczne dystynkcje i usuwał się spod jego władzy. A choć zewnętrznie postępował, jakby mu zależało coś na związku z Kościołem, to w rzeczy samej uważał Stolicę św. za zupełnie niekompetentną w kwestiach dogmatycznych.

Pod tą kłamliwą a zwodniczą maską świętości, Jansenizm nie tylko obałamucił wiele rodzin katolickich, ale zaraził wielką część duchowieństwa francuskiego nawet z najwyższej kościelnej hierarchii i przedarł się nawet do teologii tak dogmatycznej, jak i moralnej do tego stopnia, że surowość jansenistowska stała się zwyczajem, prawem, “modą”, jak to nieraz św. Alfons w swych pismach uważa.

W teologii moralnej najniebezpieczniejszą była ta zaraza. Ta bowiem surowość jansenistowska grała rolę gorliwca o chwałę Bożą, przedstawiała się jako środek prowadzący najpewniej do doskonałości i zbawienia dusz. Na dwa wrogie obozy podzielili się moraliści. Z jednej strony rygoryzm lub trochę umiarkowańsi probabilioryści o różnych odcieniach. Ci przesiąknięci Jansenizmem, stali przeważnie za prawem, nawet w przypadku wątpliwym, czy istnieje i czy obowiązuje człowieka; utrudniali przystępowanie do św. sakramentów; nie udzielali rozgrzeszenia jak tylko po długiej i ciężkiej pokucie, i wprowadzali do religii naszej zimny i sztywny formalizm protestantyzmem tchnący. Z drugiej strony stali probabiliści, których zasadą było łagodniejsze postępowanie i w razie wątpliwym istnienia prawa obrona wolności człowieka, jeśli tylko znajdą się racje po temu. Ale i w tym obozie nie brakło różności zdań i przekonań i stopniowania graniczącego z laksyzmem.

Nie myślimy tu rozbierać pojedynczych zasad obu stron. Rzeczy to subtelne, nie przystępne dla ogółu, należące do wykładów uniwersyteckich, a bodaj czy dla wszystkich teologów dosyć jasne. Ale mimo to, cała ta kwestia była najwyższej doniosłości i niezmiernego wpływu na uobyczajenie ludzi. Chodziło tu o kierownictwo dusz, których rygoryzm mógł zniechęcić do praktyk religijnych i odstręczyć zupełnie od życia duchownego. Ale niemniejsze niebezpieczeństwo groziło, ze zbytniej pobłażliwości i wytyczenia nadto obszernych granic wolności, obawa była słuszna, że nastąpi rozluźnienie sumień i sprowadzi z czasem zupełną samowolę i rozpasanie obyczajów.

Na jednej i drugiej stronie nie brakło ludzi dobrej wiary, co z całym przekonaniem o słuszności swej sprawy bronili swych zasad. Ale przy polemice, mieszała się jak zwykle i namiętność u wielu, która jednych i drugich zaślepiała i nie dozwalała ocenić nieraz słusznych zarzutów strony przeciwnej. Oto co pisze św. Alfons w tej mierze: “Ci przeciwnicy probabilistów sądzą, że zastawiają się o chwałę Bożą i nie chcą tego spostrzec, że bronią swoich zdań i swojej powagi i o to walcząc pomiatają probabilistami, jakby nikt nie mógł być świętym, kto się ich surowości nie ima i nie dręczy dusz aż do rozpaczy, albo przynajmniej do umęczenia” (6). Walka na pióra nie wolniała, ale stawała się coraz bardziej zaciętą – a tymczasem ginęły dusze krwią Chrystusową odkupione!

Wśród tego ścierania się dwóch przeciwnych prądów, w tej niepewności rozlicznych zdań, opinij i zasad, od umiarkowanych aż do najskrajniejszych, występuje Alfons na arenę bojową, jako mąż opatrznościowy. Bóg, który swą obecność przyrzekł Kościołowi, ale który zarazem ludźmi przez ludzi kieruje, obrał go sobie za narzędzie do pouczenia świata. Rolą Alfonsowi od Boga przeznaczoną było usunąć wątpliwości, rozjaśnić kwestie zawiłe, i wskazać wszystkim drogę pewną. Alfons zrozumiał swoje posłannictwo i dokonał go w zupełności. Sam Alfons nie w uczuciu pychy, która mu była obcą, ale poczuciu spełnionego zadania wyrzekł w starości: “Wszystkie książki, którem powinien był napisać, pokończyłem” (7). Przez te dzieła swoje stał się on, jak mówi dekret jego wyniesienia na doktorat Kościoła “pochodnią na świeczniku postawioną. On to bowiem przez uczone dzieła, a zwłaszcza przez traktaty teologiczno-moralne rozproszył i odegnał ciemności błędów przez niedowiarków i jansenistów szerzone. Nadto wyjaśnił on ciemne i rozwiązał wątpliwe kwestie, gdyż wśród zawiłych kwestyj tak rygorystycznych jak i wolniejszych teologów pewną utorował drogę, którą mogą bez szwanku postępować kierownicy duchowni wyznawców Chrystusowych” (8). Rola i zasługa Alfonsa w teologii moralnej jest podobna jak św. Tomasza w dogmatycznej. Nieomylny w swych wyrokach Kościół przyznaje jego nauce, że jej bezpiecznie zaufać można, że jego system to tuta via, którą kroczyć można inoffenso pede!

Zadanie jakie miał Alfons do spełnienia, wymagało wielkiej świątobliwości, roztropności i rozumu bystrego. Wstępując w szranki, chcąc bój opanować i zwycięsko go zakończyć, trzeba było zrozumieć taktykę przeciwników, dostrzec ich słabych stron, stanowczo i wytrwale działać. Jego umysł nie był średniej miary, któremu by mogło zaimponować lada nazwisko głośniejsze, lub dowód subtelnie przeprowadzony. Umiał się on wznieść ponad poziom namiętności, sympatyj, względów ludzkich, sądów, zapatrywań i opinij cudzych. Kwestie, które miał rozstrzygnąć, wchodziły w zakres praw, pierwotny jego zawód jako adwokata, znajomość jurydyki, której się z całą miłością oddawał za młodu, miały mu ułatwić to zadanie. Ale zanim dla siebie i dla innych utorował pewną drogę, musiał sam wiele walk wnętrznych przejść, mnogie lata pracy naukowej i rozważaniu poświęcić.

Ciekawy to ze wszech miar ten proces, jaki się w duszy jego toczył, zanim się przechylił do probabilizmu. Autorem pierwszego dzieła teologicznego, jakie się do jego rąk dostało, był Franciszek Genet zwolennik surowości. Alfons przestudiowawszy je, przez czas dłuższy, jak sam wyznał, podzielał te zapatrywania. Ale dalsze rozczytywanie się w dziełach przeciwnej strony, argumenty jasne, jakimi się posługiwali, znacznie większa liczba przeciwników, a nade wszystko praktyka misyjna, zachwiały go w przekonaniach. Walka w duszy Alfonsa powstała. Delikatne jego sumienie, najżywsze pragnienie, by w najmniejszej rzeczy woli Bożej nie gwałcono, skłaniały go raczej do surowszego obozu, którego szkodliwość atoli coraz mu była widoczniejsza, z drugiej strony wybryki w obozie probabilistów, laksyzm u nich się pojawiający, zniechęcały go do probabilizmu, w którym coraz jaśniej poznawał, że jedynie prawdę znaleźć można.

Alfons nie działał dorywczo, ale porównywał oba systemy, ważył dowody, zastanawiał się przede wszystkim nad ich zastosowaniem i doniosłością w ratowaniu dusz. Jedno i drugie stronnictwo miało w swym łonie powagi naukowe, wydawało dzieła, rozprawy. Alfons mimo nawału prac misyjnych wszystko to czytał, egzaminował, i zaczął się skłaniać do probabilizmu. Przełom w duszy Alfonsa dokonał się, a jakkolwiek zdecydował się, wątpliwości nie ustały i stanowisko, jakie zajął, napawało go wnętrzną trwogą. Tu się najlepiej uwidocznia opatrznościowe posłannictwo Alfonsa. Stanowisko moralisty potrzebuje pewnej szerokości umysłu, wolności ducha i zrozumienia natury ludzkiej w jej obecnym stanie upadku, gdyż nie wszystko da się ścisłą dialektyką z etycznych prawideł wyprowadzić i udowodnić, jako nakazane kodeksem naturalnym lub pozytywnym. Obok tego postępowanie Boga względem ludzi acz sprawiedliwe, to jednak litości pełne i nader przewłoczne. Chrystus Pan chciał, by w Kościele Jego kwitł ten sam duch łagodności i miłości cierpliwej nawet dla upadłych, którego On dawał wzór najświetniejszy przez całe swe życie, aż do ostatniego tchu swego na krzyżu.

Temu wręcz przeciwny był rygoryzm i pokrewne mu kierunki zwiące się tutioryzmem i probabilioryzmem, słowem cała “moda” jansenistowska. Pogromcą ich a łagodności apostołem miał być Alfons. Ale, aby nie przypuszczano kiedyś, że nauka ta była u niego wypływem przestronnego sumienia, dopuścił Pan Bóg, że właśnie ten sam Alfons z natury pochopnym był do surowości, sam przez czas dłuższy należał do przeciwnego obozu, względem siebie był mężem najwyższej abnegacji i nader pokutniczego życia i tylko wśród walki wnętrznej skłaniał się do probabilizmu.

Najlepiej stan jego duszy odkryła choroba, w którą popadł w r. 1756 w Nocerze. Było to około Wielkanocy, w tydzień wielki niemoc wzmogła się do tyla, że śmiercią grozić poczęła, do której się Alfons spokojnie i ochotnie gotował. “O jak pięknie, powtarzał do braci swych, umierać we wielkim tygodniu. Niczego się nie lękam, jedno mnie tylko zatrważa, żem poszedł za probabilizmem”. I niepokój jego na tę myśl wzrastał coraz bardziej, tak, że się raz po raz odzywał: “Umierałbym z największą bojaźnią z powodu probabilizmu”. Ale to była ostatnia pokusa, dopust Boży, chwilowe zaciemnienie wielkiego umysłu. Pocieszony i uspokojony od spowiednika, powróciwszy do zdrowia nie cofnął się z raz obranego stanowiska. Jasność sprawy, siła argumentów, przekonały go, że surowość dobra dla siebie, a łagodność dla innych.

Kiedy wydawał pierwsze swoje dzieło moralne, które osnuł na książce Busenbauma T. J., widocznie już wtedy odstąpił od pierwotnych przekonań. Druga jego “Rozprawa scholastyczno-moralna dla umiarkowanego użytku opinii probabilistycznej w starciu się z probabiliorystyczną” była już rękawicą rzuconą dawnemu obozowi, a następne stanowczą obroną łagodniejszego postępowania. Korzyść, jaką odniósł z wnętrznej walki, była ta, że się nie rzucił bezwzględnie w objęcia probabilizmu, ale zaczął budować “swój system”, który za daleko idącemu probabilizmowi przeciwstawiał.

Zrazu wprawdzie nauka jego głównie była zwróconą przeciw rygoryzmowi, o ile jednak w początkach zmiany swoich przekonań łagodne postępowanie surowemu przeciwstawiał, o tyle później łącząc jedno z drugim, ujął w swym systemie tak łagodność, że widną w niej była dbałość o chwałę Bożą, obok wyrozumiałości roztropnej a koniecznej dla słabości ludzkiej. Była to pośrednia droga, jego system – tuta via!

Jak zaś w zdaniach swoich nie kierował się i nie wiązał względami przyjaźni, szacunku najlepiej pokazał stosunek z Jezuitami. Nadeń nie miało Towarzystwo Jezusowe serdeczniejszego zwolennika i wielbiciela. Losy zakonu tego obchodziły go nade wszystko. Kiedy mu doniósł O. Matteis o wypędzeniu Jezuitów z Portugalii, odpisał mu Alfons: “W ciągłym smutku zostaję z powodu wiadomości, jakiem otrzymał z Portugalii. Niektórzy bardzo się cieszyli z tego co się stało, alem ja nie inaczej przyjął wieść o tym ciosie, jak gdyby on w moje Zgromadzenie ugodził”. Bystrym okiem dojrzał, że prześladowanie, które się podniosło przeciw Towarzystwu, miało na oku głównie porażkę Kościoła. “Janseniści, odezwał się jednego razu, i wszyscy nowatorzy chcą Jezuitów ze świata wypędzić, aby Kościół obronnego taranu pozbawić. Bo jak braknie Jezuitów, nie łatwo się ktoś znajdzie, co by ich fałszom czoło stawiał. Jezuici mają śmiałe pióra i poczytują sobie za zaszczyt pokonanie takich wrogów. Jak Jezuici upadną, wtedy popadnie Papież i Kościół we większe jeszcze kłopoty”. Wiele podobnych świadectw z jego listów można by przytoczyć, które pokazywały, jak przywiązanym, pełnym uwielbienia był dla Towarzystwa. A jednak przyjaźń ta bynajmniej nie wpływała na jego zdania naukowe. Z listu jego, który pisał do Remondiniego w roku 1761 najlepiej się to pokazuje: “Co się tyczy niektórych zasad, o których mi piszesz, wiedz, że niektórzy probabiliści uważają mnie za rygorystę, ponieważ w istocie nie wszystkie ich zapatrywania pochwalam, i niektóre opinie jezuickiej szkoły odrzuciłem”.

Stanowcze wystąpienie Alfonsa, który zyskał sobie już imię i powagę w świecie, nie mogło się obejść bez napaści. Alfons był na to przygotowany. “Kto o moralności pisze, mówi w liście do Remondiniego, choćby usiłował jak najbardziej znaleźć średnią drogę, musi mieć przeciwników”. Wiedział, że się posypią pociski, może nie przeczuwał, że będą tak ostre, w każdym razie nie miał ustąpić, bo czuł, że prawda po jego stronie. Niedługo czekał na zaczepkę.

Po ukazaniu się niebawem jego większego dzieła moralnego, jakiś zwolennik jansenistowski pod przybranym nazwiskiem Lamindo Pritanio redivivo wystąpił przeciw dziełu Alfonsa, ganiąc obrane stanowisko. Przeciwnik tak był przekonany o swej słuszności, że w gniewie swym nie uważał na granice przyzwoitości, ale odezwał się do Alfonsa. “Na mocy prawa, jakie posiadasz będąc przełożonym, absolutnie i na zawsze rozkaż swoim, by tę twoją teologię wyrzucili ze serca, z rąk a nawet ze swej celi”.

Z większą daleko gwałtownością uderzył nań, kiedy Alfons był już biskupem, znakomity i uczony teolog O. Wincenty Patucci dominikanin. Przedmiotem zaczepki była rozprawa z 1762 r., w której Alfons broni zasad łagodności przeciw rygoryzmowi, z należnym jednak ograniczeniem probabilizmu. W liście, który wedle wyznania samego Alfonsa był “mieszaniną pochwał, rad, napomnień, wyrzutów i gróźb” objawia Patucci najprzód swoje zdziwienie, jak się może pogodzić tak świątobliwe życie, jakie biskup św. Agaty prowadzi, z tak zgubną nauką, wzywa go, by szedł za zdrową nauką Ewangelii i Ojców Kościoła, a porzucił probabilizm. Dowodzi mu, że zasady probabiliorystów są pewniejsze, lepiej udowodnione, przyjęte ogólnie od biskupów, spowiedników i uczonych. Wmawia w końcu w niego, że on nie z przekonania, ale tylko z przychylności dla jezuitów idzie za probabilizmem, ale niech się namyśli, że kiedyś za swój system probabilistyczny zda surowy rachunek w godzinę śmierci.

Ze zwykłą pokorą ale i stanowczością odpisał Alfons, nawiązując do zdziwienia, jakie budziło w Pattuccim życie świątobliwe z niezdrową nauką: “Ja, odpowiada, czuję, że się przeciwnie dzieje. Mam to przekonanie, że życie moje nie jest ani dobre, ani przykładne, ale pełne grzechów. Przeciwnie zaś co do swego systemu twierdzę, że mój system probabilistyczny zupełnie jest dobry i pewny”. A zbijając poszczególnie zarzuty Patuccego, kończy odpowiedzią na groźby: że jego system, zdaje mu się “tak prawdziwy, że nie ma się czego lękać z tego powodu na sądzie Bożym, że owszem miałby daleko więcej przyczyn lękać się potępienia, gdyby wbrew swemu sumieniu przyjął system współczesnych probabiliorystów” (9).

Ledwo się w druku ukazała odpowiedź Alfonsa, aż w trop za nią Patucci wydał rozprawę pt. La causa del probabilismo… w której z taką zaciekłością przeciw świętemu wystąpił, że użył w końcu wyrazów, które w najwyższym stopniu uwłaczały powadze tak wysoko szanowanego biskupa. “Zadziwia, wyrzekł Alfons, kto sposób pisania tego zakonnika rozważy, jak on raz szydzi, to znowu poucza, to lży, a odpowiada zawsze z powagą mistrza a pogardą przeciwnika. Mój Boże, cóż to za sposób pisania, jeśli się przeciwnika stara pokonać przez szyderstwo i zniewagi!”. Na odpowiedź spokojną a gruntowną Alfonsa nie pozostał dłużnym Pattucci, a kiedy Alfons nową odpowiedź gotował, zwolennicy Patuccego niebo i ziemię poruszali, żeby książka Alfonsa nie uzyskała królewskiego placetum. “Do czegośmy doszli, skarżył się Alfons w liście do swego nakładcy, że mi nie dadzą się nawet bronić. O. Patucci może przeciw mnie pisać, może obrzucać zniewagami, a ja nie mam swoich zasad bronić”.

Lecz nie tylko przeciwnicy Alfonsa powstawali przeciw niemu, ale nawet przyjaźni mu. I tak w liście do jednego z przyjaciół w Neapolu pisze Alfons o O. Calderera oratorianinie, z którym w wielkiej przyjaźni zostawał: “Opowiem ci coś pociesznego. Słyszałem, że mój O. Calderera opłakuje mnie w Neapolu jako zgubionego, że nie trzymam się surowych zasad. Biedny stary, lamentuje O. Calderera, będzie potępiony za swój system. Prawda biedny jestem dla swoich grzechów, ale dla swego systemu z pewnością nie będę potępiony, bo go uważam za pewny i w swojej diecezji odmawiam jurysdykcji każdemu kapłanowi, co się rygoryzmem kieruje, który uważam za bezwzględnie fałszywy i za przeciwny zbawieniu biednych dusz” (10). Że nie był to upór płynący z przeświadczenia o swoich zdolnościach, albo wstręt przed rzekomym upokorzeniem z wyznania swego błędu, najlepiej przekonywa Elenchus 99 quaestionum reformatarum, który jeszcze w r. 1748 dołączył do swego dziełka Prattica del Confessore. Było to odwołanie i sprostowanie wielu zdań, które utrzymywał w pierwszym wydaniu swej teologii. Przyjaciołom jego nie podobało się to bardzo, wyrzucali mu to zanadto szczere wyznanie, mówiąc że mógł to w sposób nie tak w oczy bijący uczynić, że mu to ujmie wziętości i powagi. Na te i tym podobne uwagi, “niech sobie o mnie mówią, co się komu podoba, mawiał Alfons, przecież nie szukam swojej chwały, ale zbawienia dusz i chwały Bożej”. W głośnym sporze z Patuccim, który się przez cztery lata ciągnął, na ostatnią jego replikę nie dał odpowiedzi, “całą, pisze do Remondiniego, przeczytałem, ale to czcza tylko gadanina. Biedny Pattuci, jak mi donoszą, czuje się pokonanym i dlatego, nie mając zniskąd ratunku, czepia się frazesów. Moje dzieło, o ile mi się zdaje, odbiera uznanie od uczonych. Zresztą mnie na niczym nie zależy, ale jedynie i wyłącznie na tym, aby prawda na jaw wyszła”.

Do tej duszy Bogu jedynie i dobru bliźnich oddanej, inna pobudka nie miała przystępu, jak tylko to czynić i tego nauczać, co cześć Bożą pomnożyć, a ludzi lepiej poratować może. Zrozumiał, że Chrystus Pan pragnie, by Kościół szedł Jego torem i nie nakładał jarzma praw tam, gdzie go Bóg nie nałożył. “Jak to, pyta w jednym z listów Alfons, czyż nauka Chrystusowa żąda, aby wszyscy ludzie byli obowiązani trzymać się zdań ściśle moralnie pewniejszych. Gdzie i w jakiej ewangelii uczył tego Chrystus. Jakiż to obłęd do dziś dnia wielu usidlił? Przystępując do partii rygorystów, sądzą, że okazują gorliwość o chwałę Bożą, ale nie pamiętają, że jak Bóg z jednej strony chce, aby nakazane rzeczy były jak najdokładniej spełnione, tak przeciwnie nie chce i zakazuje, aby do rzeczy nie ujętych ściśle prawem, pod grzechem ludzi zobowiązywano”.

W tym to przeświadczeniu o słuszności swej sprawy stał Alfons na stanowisku probabilistycznym. Cieszyły go pochwały, jakie odbierał od uczonych. I tak z radością donosił swemu nakładcy: “Jezuici publicznie pochwalili moje dzieło”. Cenił zwłaszcza zdanie O. Zaccarii T. J. jako uczonego teologa, któremu manuskrypty do druku przeznaczone kazał posyłać do przeczytania, chciwie dopytując Remondiniego, jakie ma zdanie O. Zaccaria, a kiedy tenże wyraził mu listownie swoje zadowolenie, wyznaje się Alfons uszczęśliwionym i zaszczyconym jego listem. Więcej jeszcze sprawiały mu pociechy uznania jego dziełom udzielane po kilkakroć przez papieży. Ale ta radość, jaką z powodu podobnych pochwał okazywał, nie płynęła z próżności, ale cieszyła go o tyle, o ile czuł się przez to bardziej zapewnionym, że istotnie prawdę odnalazł.

Zdrowa a jasna nauka Alfonsa, wytrwała obrona łagodniejszego systemu, odniosły wreszcie pożądany skutek. Jeszcze za życia doczekał się dziewięciu wydań swej teologii moralnej. Z radością patrzał święty na tryumf prawdy nad długo rozpanoszonym fałszem. “W Neapolu, pisze w jednym z swych listów Alfons, żadne dzieło moralne nie ma takiego pokupu jak moje, choć nullus propheta est acceptus in sua patria“. Po innych krajach, jak mu donoszono, zarówno brała górę jego nauka nad modą jansenistowską.

W sam czas zakończyła się walka. Nastawały złe czasy dla Kościoła. Posiew Voltaire’a, D’Alemberta, Diderota i innych encyklopedystów wschodził w Europie bujnym plonem, a celem jego było: wyrugowanie Boga z powierzchni ziemi, otrząśnienie społeczeństwa z krępujących go więzów wszelkiej zwierzchności, wyzwolenie człowieka spod odwiecznych praw etycznych, jednym słowem skruszenie tronów i ołtarzy. Trzeba było unitis viribus zwrócić ostrze nauki, i całą gorliwość przeciw nowej hydrze godzącej na podwaliny Kościoła i społeczeństwa.

X. Zdzisław Bartkiewicz

–––––––––––

Artykuł z czasopisma “Przegląd Powszechny”, Rok czwarty. – Tom XV (lipiec, sierpień, wrzesień 1887), Kraków 1887, ss. 181-195.

(Pisownię i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono).

Przypisy:

(1) Daniel XII, 3.

(2) 7 maja 1807 r.

(3) 6 września 1816 r.

(4) 8 maja 1839 r.

(5) 11 marca 1871 r.

(6) P. Karl Dilgskronn, Leben des h. Al. Liguori. Regensburg 1887. II. Band. S. 180.

(7) Vie de S. Alphonse de Liguori par le P. Henri Saintrain, pag. 272.

(8) Decretum urbis et orbis d. 11 Mart. 1871 r.

(9) Risposta apologetica ad una lettera d’un religioso, circa l’uso dell’opinione egualmente probabile.

(10) Dilgskronn, Leben des h. A. Liguori. II. B. S. 180.

—————————————————————————————————————–

(*) “Św. Alfons (Alphonsus) Liguori, Wyznawca, Doktor Kościoła; – święto 2 sierpnia.

Urodzony r. 1696, syn znakomitej rodziny neapolitańskiej, początkowo adwokat, został jednak r. 1726 kapłanem. Po sześciu latach założył zgromadzenie zakonne «Najświętszego Odkupiciela» (redemptorystów), głównie w celu prowadzenia misyj wśród ludu wiejskiego. Przy organizowaniu zakonu spotykały Alfonsa najniezasłużeńsze napaści. Oskarżenia przed Piusem VI doprowadziły nawet czasowo do usunięcia go od kierownictwa zgromadzeniem. Mianowany biskupem św. Agaty de’Goti r. 1762, zarządzał diecezją z wielką roztropnością aż do r. 1775, kiedy dla słabego zdrowia zniewolony był zrezygnować z biskupstwa. Wolniejszy od zajęć obowiązkowych, tym gorliwiej pracował piórem, wydając prace z dziedziny ascetyki, a przede wszystkim wielką teologię moralną, dzieło, które mu zjednało wiekopomną sławę. W ostatnich miesiącach życia nawiedził go Bóg cierpieniami moralnymi, pełnymi udręczeń ducha; dopiero krótko przed śmiercią uzyskał zupełny spokój wewnętrzny. Um. 1. 8. 1787 w klasztorze redemptorystów w Pagani pod Nocerą. Beatyfikowany r. 1816, kanonizowany r. 1839, ogłoszony Doktorem Kościoła r. 1871″. – Biskup Karol Radoński, Święci i Błogosławieni Kościoła Katolickiego. Encyklopedia Hagiograficzna. Warszawa – Poznań – Lublin [1947], s. 17. (Przyp. red. Ultra montes).

—————————————————————————————————————–
© Ultra montes (www.ultramontes.pl)
Kraków 2007

http://www.ultramontes.pl/liguori_doktor_kosciola.htm

*********

Święty Etelwold, biskup

Etelwold urodził się około 912 roku w Winchesterze. Około 938 r. razem ze św. Dunstanem został wyświęcony na kapłana. Towarzyszył mu w Glastonbury, gdzie Dunstan przywracał życie zakonne. Potem objął wyludnione opactwo w Abingdon (Berkshire).
W roku 963 Etelwold został biskupem Winchesteru, gdzie wkrótce zastąpił przy katedrze żonatych duchownych mnichami z Abingdon. Rok później zreformował opactwo w Milton i w New Minster w Winchesterze. W roku 966 odnowił Peterbourgh, a w cztery lata później klasztor na Ely zamienił na opactwo męskie. Potem przyszła kolej na Thorney. Sam w Glastonbury i w Abingdon pracował fizycznie w ogrodzie, w kuchni i przy murarce. Zajęcia tego rodzaju kontynuował w Winchesterze. Zainicjował tam także nowy styl w przyozdabianiu rękopisów oraz przepisywanie tropów i innych zapisów muzycznych. Zawdzięczamy mu też tłumaczenie Reguły benedyktyńskiej.
W roku 970 na synodzie zredagował Regularis concordia, kodeks dla około trzydziestu klasztorów, które istniały w okręgu Wessex i w Mercji. Pomagali mu w tym mnisi z Gandawy i z Fleury. W roku 980 konsekrował katedrę w swym biskupim mieście. Jego wkład w dzieło odnowy kościelnej w Anglii był ogromny.
Zmarł 1 sierpnia 984 r. Kult, który go bezzwłocznie otoczył, podtrzymywały klasztory, tak wiele mu zawdzięczające.

http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/08-01b.php3

*********

Aleksy urodził się 17 lipca 1895 r. w Przygodzicach Wielkich w dekanacie Ostrowa Wielkopolskiego na ziemi kaliskiej, ówcześnie w zaborze niemieckim. Po pewnym czasie rodzina przeprowadziła się do Ostrowa; tam w czasie I wojny światowej zmarła matka Aleksego.
W 1914 r. Aleksy zdał maturę w gimnazjum w Ostrowie, znanym w czasach zaborów jako kuźnia polskich kadr i ośrodek walki z germanizacją. Wstąpił do seminarium; był zdolnym studentem i władze kościelne sprawiły, że wiedzę teologiczną pogłębiał także na uczelniach niemieckich w Münster i we Fryzyndze.
Święcenia kapłańskie przyjął w 1919 r. Pracował jako wikariusz w Wągrowcu (lata 1919-1920), w Słupach (od 1920 r.), Trzemesznie i Gnieźnie. Nie zaprzestawał douczania się – studiował filozofię i pedagogikę na Uniwersytecie Poznańskim. Przez pewien czas pracował jako prefekt seminarium w Gnieźnie. Był również prefektem gimnazjum w Szamotułach i Rogoźnie, gdzie zyskał opinię wybitnego nauczyciela i opiekuna młodzieży. Tę umiejętność pracy z dziećmi i młodzieżą wykorzystywał dalej, szczególnie od roku 1931, gdy został powołany na probostwo w Siedleminie pod Jarocinem.
Wybuch II wojny światowej spowodował, że na krótko opuścił swoją parafię. Po dwóch tygodniach wrócił i podczas Mszy św., ze łzami w oczach, prosił parafian o przebaczenie i zapewniał, że ich już nigdy nie opuści. Słowa dotrzymał. Miał możliwość wyjazdu do swojego brata mieszkającego w Niemczech, ale nie skorzystał z tej szansy. Gestapo przyszło po niego 6 października 1941 r., podczas gdy sprawował Mszę św. pogrzebową. Aleksy nie przerwał Mszy św. Niemcy poczekali i zatrzymali go po zakończeniu pogrzebu, nie pozwalając mu już wejść na plebanię.
Z grupą księży, aresztowanych w innych parafiach, został umieszczony w osławionym Forcie VII – obozie koncentracyjnym Posen (w Poznaniu). Zabrano mu tam ciepłe okrycie. 30 października 1941 r. całą grupę przewieziono do obozu koncentracyjnego w Dachau. Ks. Aleksy został numerem obozowym 28086.
Zachowały się jego listy obozowe wyrażające ufność w wolę Bożą i świadomość cierpienia z Chrystusem oraz konieczność cierpliwego znoszenia cierpień dla Niego. Katorżnicze życie obozowe, praca ponad siły i głód szybko wyniszczały. Aleksy przetrwał 9 miesięcy. 25 lipca 1942 r. przeniesiono go do rewiru dla chorych. Dostał krwawej biegunki i 1 sierpnia 1942 r. odszedł do Pana.
Beatyfikował go św. Jan Paweł II w dniu 13 czerwca 1999 r. podczas Mszy sprawowanej w Warszawie w gronie 108 polskich męczenników II wojny światowej.

STAROŚĆ W BIBLII

Około 150 duchownych wzięło udział w Powstaniu Warszawskim jako kapelani poszczególnych oddziałów i szpitali polowych. Wykazali się ogromnym bohaterstwem i poświęceniem. Nie przeżyło około 50 z nich: zginęli podczas ostrzałów i bombardowań, a niektórzy zostali bestialsko zabici przez Niemców ponosząc śmierć męczeńską.

Kapelani stanowili integralną część struktury organizacyjnej Armii Krajowej. W każdym okręgu AK był ksiądz odpowiedzialny za zapewnienie opieki duchowej żołnierzom. Dzięki temu w 1944 roku niemal każdy oddział partyzancki miał swojego kapelana. Na czele tego duszpasterstwa stał ks. płk. Tadeusz Jachimowski, ps. “Budwicz”, który zginął 7 sierpnia podczas Powstania Warszawskiego, jego zastępcą był ks. płk. Jerzy Sienkiewicz, ps. “Gruzenda”. Odpowiedzialnym za organizację kapelanów podczas Powstania był ks. ppłk. Stefan Kowalczyk, ps. “Biblia”, który już w trakcie walk przydzielał do oddziałów ich opiekunów duchowych. Po kapitulacji wraz z żołnierzami poszedł do niewoli. Najbardziej znanymi kapelanami Powstania byli: ks. Zygmunt Trószyński, ps. “Alkazar”, o. Józef Warszawski SJ, ps. “Ojciec Paweł”, ks. mjr Władysław Zbłowski SAC, ps. “Struś” czy o. Tomasz Rostworowski SJ, ps. “Ojciec Tomasz”.

Kapelani powstańczej Warszawy

Powstanie Warszawskie było wielkim zrywem ludności stolicy, który miał przynieść wolność miastu i pomóc w wyzwoleniu całego kraju spod okupacji. Niestety, dwumiesięczne walki zakończyły się przegraną, która wśród wielu powstańców zrodziła kompleks klęski. Do dziś Powstanie Warszawskie pozostaje jednak w pamięci Polaków jako wydarzenie wyjątkowe, które przyczyniło się do uzyskania pełnej wolności w 1989 roku.

Wśród żołnierzy nie zabrakło także księży, którzy w oddziałach powstańczej Warszawy byli kapelanami towarzyszącymi im aż do końca walki. Część duchowych pełniła ofiarnie swoją posługę wśród ludności cywilnej, a zwłaszcza w rozrzuconych po mieście szpitalach polowych. Według późniejszych szacunków w Powstaniu wzięło udział około 150 księży, którzy pełnili funkcję kapelanów, blisko pięćdziesięciu z nich zginęło w trakcie walk.

Między godziną “W” a kapitulacją

Kapelani wojskowi stanowili integralną część struktury Armii Krajowej. Każdy Okręg AK miał kapelana, który odpowiadał za zorganizowanie opieki duchowej dla poszczególnych jednostek. W 1944 r. prawie każdy oddział partyzancki AK miał swojego kapelana. Kapelanem naczelnym AK był ks. płk. Tadeusz Jachimowski, członek Komendy Głównej. W Warszawie funkcję dziekana okręgu pełnił ks. ppłk. Stefan Kowalczyk, ps. “Biblia”, któremu podlegali kapelani poszczególnych obwodów miasta. I tak kapelanem obwodu I -Śródmieście był o. Jan Wojciechowski SJ, ps. “Korab”, kapelanem na Woli był odważny pallotyn – ks. mjr Władysław Zbłowski, ps. “Struś”, a na Żoliborzu proboszcz na Marymoncie ks. Zygmunt Trószyński, ps. “Alkazar”. Na Ochocie żołnierzami obwodu opiekował się znany logik, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego ks. Jan Salamucha.

1 sierpnia o godz. 11.00 na odprawę u ppłk. “Biblii”, która odbywała się przy ul. Długiej w byłym budynku Kurii Polowej, przybyło zaledwie czternastu duchownych. Pozostali albo nie otrzymali informacji o spotkaniu, albo nie zdołali dotrzeć na czas. Sytuacja na odprawie znalazła swoje odzwierciedlenie już po godzinie “W”. Część oddziałów nie miała swojego kapelana, jak np. słynny batalion “Zośka”, którego kapelanem został 4 sierpnia, trochę przypadkowo, słynny “Ojciec Paweł”, czyli o. Józef Warszawski SJ. Niektórzy księża dołączyli do wyznaczonych im oddziałów z opóźnieniem, a niektórzy zgłaszali się ochotniczo już w trakcie walk i otrzymywali przydział do jednostek od ks. “Biblii”. Duża część duchownych nie pełniła formalnie funkcji kapelanów, natomiast opiekowali się oni ludnością cywilną i rannymi w szpitalach polowych. Po kapitulacji opuścili miasto wraz z jego mieszkańcami udając się do obozów przejściowych w podwarszawskich miejscowościach. Niektórzy, jak dziekan okręgu Warszawa czy o. Warszawski poszli do niewoli wraz ze swoimi żołnierzami.

Śmierć kapelana naczelnego

Ks. płk. Tadeusz Jachimowski, ps. “Budwicz” w chwili wybuchu Powstania znajdował się w mieszkaniu na ul. Elektoralnej. Nie uczestniczył w przedpołudniowej odprawie u ks. “Biblii”, zresztą jego miejsce było przy Komendzie Głównej, skąd czekał na polecenia. Przez pierwsze dni kontakt z dowództwem był bardzo sporadyczny. Komenda Główna w tym czasie była odcięta od pozostałych oddziałów i po kilku dniach musiała się ewakuować z Woli na Stare Miasto. Czekając na rozkazy, które nie nadchodziły, ks. “Budwicz” urządził prowizoryczną kaplicę w domu przy Elektoralnej, gdzie okoliczni mieszkańcy zbierali się na modlitwie. Kapelan naczelny nie marnował czasu spowiadając tych, którzy do niego przychodzili, udzielając ostatniego namaszczenia i umacniając na duchu ludność cywilną. 7 sierpnia, gdy Niemcy zajęli już całą Wolę, ks. Jachimowski otrzymał polecenie, by opuścić swoje dotychczasowe miejsce postoju i dołączyć do oddziałów powstańczych koncentrujących się wokół gmachów Sądów Grodzkich na Lesznie. Zwlekał jednak, spowiadając ludzi. Akurat udzielał rozgrzeszenia, gdy do zaimprowizowanej kaplicy wtargnęli niemieccy żołnierze. Jeden z nich wycelował w niego karabin, gdy sekretarka kapelana “Mira” zaczęła błagać innego żołnierza, obserwującego scenę ze współczuciem, aby ocalił księdza. Przekonywała go, że to kapłan, który ma ze sobą Najświętszy Sakrament. Żołnierz, widocznie katolik, powiedział coś do kolegi trzymającego wycelowany karabin, podszedł do “Budwicza” i sprawdził, czy rzeczywiście ma ze sobą Najświętszy Sakrament. Następnie kazał, aby kapelan dołączył do grupy cywili, którzy zostali pognani przez miasto. W drodze ks. Jachimowskiemu udało się zostawić w Najświętszy Sakrament w kościele św. Andrzeja na Chłodnej. Kilka godzin później Niemcy dołączyli go do grupy mężczyzn pędzonych na rampę kolejową na Woli. Na noc grupa Polaków została zamknięta w kościele św. Wojciecha. Rano, gdy Niemcy prowadzili ich do transportów, jeden z konwojentów zobaczywszy w grupie księdza wyciągnął go z szeregów i zabił strzałem z pistoletu.

Opiekę duszpasterską nad powstańczą Warszawą organizował ks. “Biblia”, pełniąc de facto obowiązki kapelana naczelnego AK. Po kapitulacji, gdy ks. ppłk. Kowalczyk poszedł do niewoli wraz z innymi żołnierzami Powstania, kapelanem naczelnym został ks. płk. Jerzy Sienkiewicz, ps. “Gruzenda”, pełniący wcześniej funkcję zastępcy kapelana naczelnego.

Karabin i stuła

Sekretarz kapelana naczelnego AK ks. Antoni Czajkowski, ps. “Badur” w godzinie “W” spowiadał młode sanitariuszki z Wyższej Szkoły Pielęgniarek. Miał przydział do oddziałów koncentrujących się w gmachu Sądów Grodzkich na Lesznie. Po wyspowiadaniu dziewcząt udał się w kierunku wyznaczonych jednostek. Po drodze, w Alejach Jerozolimskich, zatrzymali go jednak akowcy ppor. Bolesława Niewiarowskiego, ps. “Lek”. Kiedy zobaczyli, że mają przed sobą księdza, poprosili, aby został ich kapelanem. Zaczęli rozmawiać, a jeden z młodych żołnierzy – ps. “Rola” – pochwalił się swoim pistoletem. Broń okazała się niezabezpieczona i wypaliła. Powstaniec ciężko ranny upadł na ziemię w kałuży krwi. Wypadek tak wstrząsnął ks. “Badurem”, że postanowił zostać z oddziałem “Leka” i zastąpić tragicznie postrzelonego powstańca. Poprosił dowódcę o przyjęcie do jednostki i przyjął pseudonim żołnierski “Rola II” dla upamiętnienia postrzelonego chłopca. Ks. Czajkowski brał udział w zdobyciu kolejnych kamienic w Alejach Jerozolimskich i silnie bronionego gmachu Zarządu Wodociągów i Kanalizacji na placu Starynkiewicza. W walkach wyróżniał się odwagą i pomysłowością. Ranny w jednej z akcji ppor. “Lek” mianował go swoim zastępcą. Po dwóch tygodniach Powstania, gdy do oddziału zgłaszali się nowi ochotnicy, ks. “Badur” postanowił powrócić do swoich pierwotnych zadań, nadal bowiem odczuwalny był brak kapelanów. Po zgłoszeniu się do ks. płk. “Biblii”, ks. Czajkowski otrzymał przydział jako kapelan Zgrupowania “Chrobry II”, a więc oddziałów, z którymi walczył do tej pory. Towarzyszył im, aż do kapitulacji.

Wśród żołnierzy

W wyjątkowo trudnej sytuacji znalazł się ks. Jan Salamucha, ps. “Jan”, który był kapelanem Obwodu III – Ochota. Oddziały powstańcze w tej dzielnicy były słabo uzbrojone i już po pierwszym dniu ich dowódca ppłk. Mieczysław Sokołowski, ps. “Grzymała” zdecydował większość z nich wyprowadzić z miasta. Dalsze walki prowadziły jedynie dwie pozbawione łączności z dowództwem jednostki. Ks. Salamucha, przed wojną profesor logiki na Uniwersytecie Jagiellońskim, jeden wychowanków słynnej filozoficznej Szkoły Warszawsko-Lwowskiej, pozostał z mieszkańcami Ochoty otaczając ich opieką duszpasterską i z najdłużej walczącym w dzielnicy oddziałem ppor. Jerzego Gołębiewskiego, ps. “Stach”. Oddział ten, liczący ok. 160 ludzi, bronił się zaciekle w trójkącie domów przy ul. Mianowskiego, Filtrowej i Wawelskiej. 11 sierpnia zapadła decyzja o przedzieraniu się kanałami do Śródmieścia. Powstańcy wykopali specjalny przekop i powoli znikali w podziemnym labiryncie. Ks. Salamucha uczestniczył w trudnej naradzie dowódców oddziału, lecz postanowił zostać z cywilną ludnością Ochoty. Zasunął i zamaskował właz do kanału po ostatnim żołnierzu. Kilka godzin później budynki zajęli Ukraińcy, którzy wszystkich mieszkańców wypędzili na ulicę. Mężczyzn rozstrzelali. Wśród zabitych znalazł się także ks. Jan Salamucha, kapelan Ochoty.

Nieco inaczej potoczyły się losy ks. Józefa Kowalczyka, który w czasie okupacji pracował w parafii w Tarczynie. Jak wielu innych, mimo że miał przydział do jednego z powstańczych oddziałów, nie zdążył jednak przybyć do Warszawy na czas. Kiedy udało mu się dotrzeć do stolicy otrzymał od ks. “Biblii” polecenie, aby objął opieką duchową batalion por. Wacława Zagórskiego, ps. “Lech Grzybowski” ze Zgrupowania “Chrobry II”. 4 sierpnia ks. “Oracz”, taki pseudonim przybrał wikary z Tarczyna, dołączył do oddziału. Powitanie było niezbyt zachęcające, gdyż dowódca, dawny działacz PPS, uprzedził kapelana, że oddział składał się głównie z robotników, którzy “nie lubią klechów”, a część żołnierzy należy do innych wyznań. Ks. “Oracz” nie zniechęcił się takim powitaniem i szybko zyskał sympatię powstańców. Bardzo dużo z nimi przebywał na pierwszej linii, przynosząc amunicję, żywność, wodę, świeże ubranie. Spowiadał, grzebał umarłych i prowadził ewidencję tych, którzy zginęli. W wolnych chwilach starał się także zbierać cenniejsze książki, aby uchronić je przed zniszczeniem. Kilkanaście dni po przybyciu do oddziału zginął podczas ostrzału, trafiony odłamkiem pocisku artyleryjskiego, spiesząc do rannych. Grób kopali mu jeńcy, jeden z nich był muzułmaninem, a drugi Ormianinem.

Na Starówce kapelanem batalionów “Gustaw” i “Wigry”, a także Komendy Głównej AK, był niezwykle popularny wśród żołnierzy o. Tomasz Rostworowski SJ, ps. “Ojciec Tomasz”. Potrafił podtrzymywać na duchu, nawet wówczas kiedy wydawało się, że nie ma już żadnej nadziei dla walczących. W jedną z sierpniowych niedziel “Ojciec Tomasz” odprawiał Mszę świętą w korytarzu Ministerstwa Sprawiedliwości. W trakcie rozpoczął się ostrzał artyleryjski, przed samym podniesieniem pocisk trafił w budynek, na szczęście dwa piętra wyżej. Ksiądz przerwał liturgię, po chwili jednak zostały uprzątnięte gruzy z ołtarza i na nowo zapalono świece. Po dziesięciu minutach o. Rostworowski dalej odprawiał Mszę, ludzie zachowali nadzwyczajny spokój i opanowanie.

Ojciec Tomasz bardzo często przebywał z żołnierzami, spędzał z nimi czas na rozmowach i dodawał im otuchy. Na Starówce, w jednym z mieszkań, zanim zostało zniszczone, grał na fortepianie i śpiewał razem z powstańcami. Dużo uwagi poświęcał też cywilnym mieszkańcom miasta, którzy skarżyli się mu na swój los. 2 września, tuż przed kapitulacją Starówki, zdecydował, że zostanie z rannymi w szpitalu polowym przy ul. Długiej 7, mimo że miał możliwość przejścia kanałami do Śródmieścia. Był świadkiem, jak Niemcy żywcem palili rannych powstańców, część z nich przy ofiarnej pomocy sanitariuszek udało mu się wynieść z płomieni.

Jezus z katedry

W sierpniu trwały zażarte walki na Starówce. W tych dniach zarówno powstańcy, jak i ludność cywilna szukali pociechy i wsparcia u Matki Bożej Łaskawej oraz przy trumnie św. Andrzeja Boboli w kościele jezuitów na Świętojańskiej, a także przed cudownym krucyfiksem w katedrze. 17 września, ks. Wacław Karłowicz był wśród rannych przy ul. Długiej, gdy ktoś przybiegł do niego z wiadomością, że pali się katedra. Ks. Karłowicz, kustosz kościoła, poszedł tam natychmiast. Katedra rzeczywiście była w płomieniach, płonęły posągi królów polskich i stalle, ogień ogarniał ołtarz. Ks. Karłowicz chwilę zastanawiał się co zrobić, postanowił uratować przed zniszczeniem przynajmniej cudowny krucyfiks. Udało mu się jednak zdjąć z krzyża tylko figurę Chrystusa i wynieść ją na zewnątrz. Po bombardowaniu ludzie spontanicznie utworzyli procesję, w której wśród ruin Starówki przenieśli figurę Jezusa do klasztoru sakramentek. Wielu cierpiących miało poczucie, że Bóg dzieli ich los i razem z nimi przemierza staromiejską drogę krzyżową. Po zniszczeniu klasztoru czyjeś troskliwe ręce przeniosły Jezusa z katedry do podziemi kościoła dominikanów na Freta. Tam zupełnie nieoczekiwanie natknął się na Niego ks. “Czesław” – Henryk Cebulski podczas spowiadania i namaszczania rannych. Obok spoczywających na posadzce ciężko rannych ludzi leżała też okryta płaszczem figura Chrystusa.

Niech ksiądz kapelan coś wymyśli…

16 września Powstanie tliło się jeszcze, ale już niewielu miało nadzieję, na nadejście pomocy i przeważenia szali nierównego boju. Na Czerniakowie, po przejściu ze Starówki, broniły się oddziały Zgrupowania “Radosław”, płk. Jana Mazurkiewicza, wśród których znajdował się słynny batalion “Zośka”. Ich kapelanem był o. Józef Warszawski SJ, znany jako “Ojciec Paweł”. Właśnie w sobotę 16 września “Radosław” wezwał go do swojego sztabu mieszczącego się w piwnicy jednego z domów. “Księże kapelanie – wspominał później słowa dowódcy o. Warszawski – potrzebny znowu jakiś zastrzyk. Ustają mi chłopaki. Trzeba coś tam dać do wnętrza. Człowiek nie jest tylko cielskiem. Niech tak ksiądz kapelan coś wymyśli. Nie poradzimy inaczej”. Ojciec Paweł paradoksalnie obawiał się tych słów, wiedział, że “Radosław” chce, aby nazajutrz odprawił niedzielną Mszę św. dla żołnierzy. Obawa wynikała z bardzo prostego faktu, nie miał ze sobą nawet okruszyny hostii. O. Warszawski zdawał sobie sprawę, jak wielkie znaczenie moralne dla powstańców ma zwykła Msza św. Niejednokrotnie słyszał, jak o tym mówili. “Cały bezsens naszej walki staje mi się sensem, kiedy ojciec podnosi Hostię i Kielich” – powiedział pewnego razu Andrzej Romocki “Morro”, dowódca kompanii w “Zośce”. “Ojciec Paweł” był świadomy, że powstańcy byli pełni rozżalenia i poczucia klęski. Wiedział, że “Radosław” chciał w nich “wyswobodzić duszę żołnierza”. O. Warszawski sam wspominał, że po Mszy “…czasami – czułem to jak najwyraźniej – wychodzili po odśpiewaniu końcowym “Boże coś Polskę” promieniści, pełni jak gdyby wiedzy o tajemnicy wielkopiątkowej przegranej, za której fiaskiem i pośmiewiskiem dostrzegli blask, graniczący z nieśmiertelnością; i pełni jak gdyby przeświadczenia, że za każdym poświęceniem się, choćby wypadło jak najbardziej nie w czas, stoi zawsze i na wieki wielki ofiarnik i kapłan Najwyższy, który jego nieprzemijającą biel i krew kładzie na złocie pateny niebieskiej i składa świętą obiatę, aż u stóp sprawiedliwego Boga”.

W ruinach nigdzie już nie było ani kawałka chleba, ani okruszyny hostii, a “Ojciec Paweł” wiedział, że nazajutrz musi odprawić Mszę. Zastanawiał się nawet, czy nocą nie spróbować przedrzeć się do ruin kościoła św. Trójcy, aby tam poszukać hostii. Podczas tych rozmyślań kapelan usłyszał wezwanie do ciężko rannego berlingowca. Zwlekał, ale sanitariuszka, która go wezwała, była nieustępliwa. Stan żołnierza był bardzo ciężki, o. Warszawski chciał się chociaż przekonać, czy jest katolikiem. Podczas przeszukiwania kieszeni płaszcza znaleźli z sanitariuszką modlitewnik, a w nim kawałek bożonarodzeniowego opłatka. Szczęście “Ojca Pawła” nie miało granic, nazajutrz mógł odprawić Mszę dla zmęczonych żołnierzy, ostatnią Mszę św. na powstańczym Czerniakowie.

Niecały tydzień później, 23 września o. Warszawski, jako ostatni oficer zgrupowania poddał się Niemcom w dramatycznych okolicznościach wraz z pozostałymi przy życiu resztkami Zgrupowania “Radosław”. Wcześniej część powstańców przedostała się na prawy brzeg Wisły. Podczas kapitulacji “Ojciec Paweł” był świadkiem egzekucji drugiego kapelana oddziałów na Czerniakowie ks. Józefa Stanka, ps. “Rudy”, którego Jan Paweł II wyniósł do grona błogosławionych podczas Mszy św. beatyfikacyjnej 108. polskich męczenników II wojny światowej sprawowanej w dniu 13 czerwca 1999 roku w Warszawie.

http://www.deon.pl/po-godzinach/historia-i-spoleczenstwo/art,240,karabin-i-stula-kapelani-powstanczej-warszawy.html

********

Historia czarnoskórego powstańca

Andrzej Łukasiak

“Panie szanowny! Po co zaraz ubliżać? Warszawskie chłopaki jesteśmy, a że jeden trochę ciemniejszy?” – mówił w “Cafe «Pod Minogą»” Maniuś Kitajec o Szuwaksie, przyłapany przez powstańców, gdy przeszukiwał mieszkanie volksdeutscha.

 

Cała ta scena “fakstycznie”, mówiąc językiem Wiecha, nie do końca była li tylko fikcją literacką. Albowiem czarnoskóry powstaniec rzeczywiście istniał. Był nim pochodzący z czarnej Afryki perkusista August Agbola O’Brown, ps. “Ali”, który wybrał Polskę na drugą ojczyznę.

 

Czarnoskóry powstaniec

 

Urodził się 22 lipca 1895 roku w brytyjskiej Nigerii. Jako młody chłopak zaokrętował się na angielski statek. Przez jakiś czas przebywał w Wielkiej Brytanii, później w Wolnym Mieście Gdańsk. W 1922 roku trafił do Polski, będąc wówczas prawdopodobnie jedynym Afrykaninem w naszym kraju. Z zawodu był muzykiem (perkusistą jazzowym) oraz tancerzem. Nic też dziwnego, że zabijali się o niego właściciele najznakomitszych lokali rozrywkowych Paryża Północy, za jaki wówczas uchodziła stolica. Wkrótce też August Agbola założył tu rodzinę i doczekał się dwóch synów: Ryszarda (w roku 1928) i Aleksandra (w 1929 roku). Gdy 1 września 1939 roku jego druga ojczyzna poprosiła o pomoc, nie czekał na specjalne zaproszenie. Sam zgłosił się do obrony Ochoty w grupie operacyjnej gen. Bułak-Bałachowicza liczącej ok. 2 tys. ludzi i 250 koni.

 

Perkusista i nie tylko
Jest wiele świadectw na to, czym zajmował się po przegranej kampanii wrześniowej, ale żadnych konkretów. Jedni przysięgają na wszystkie świętości, że wizytował ich czarny akwizytor sprzedający po domach luksusowe urządzenia do usuwania kurzu zwane Hoover i Electrolux. Inni z ręką na sercu opowiadają, jak na własne oczy widzieli, że “w czasie okupacji w jednej z restauracji podwarszawskiego Otwocka grywał czarnoskóry perkusista”. Z kolei ojciec jednej z ówczesnych nauczycielek szkoły powszechnej, który w czasie okupacji był elektrykiem i pracował przy instalacjach oświetleniowych teatrów, rewii i wykonywał oświetlenie dla tzw. beczki śmierci, widział w niej sławnego czarnoskórego motocyklistę-ryzykanta.

 

Prawda zapewne była jak zwykle prozaiczna i najbliższy jej był Wiech. August Agbola najzwyczajniej w świecie imał się wszelkich zajęć, które pomogłyby utrzymać rodzinę. Wcale bym się nie zdziwił, że grywał w jakichś lokalach nawet w samej Warszawie albo wręcz jak Jumbo u Wiecha występował po podwórkach. Faktem bezspornym było jednak, że nie należał do żadnej komórki konspiracyjnej, co wydaje się w pewnym sensie oczywiste ze względu “na jego hebanowe aparycje”, jakby skwitował Konstanty Aniołek, właściciel cafe “Pod Minogą”, który przepraszał szanownego pana Jumbo za “brak małpy albo choć papugi” w jadłospisie lokalu. Równocześnie Agbola kolportował podziemną prasę. Sąsiedzi ze Złotej i Wspólnej, gdzie mieszkał, wspominają go bardzo ciepło, jako wiecznie uśmiechniętego i miłego człowieka. Jedna z sąsiadek opowiadała na przykład, jak w pierwszych dniach powstania radził jej matce sporządzenie przegotowanej wody z kakao, która miała jej pomóc w poważnych kłopotach żołądkowych. Mikstura rzeczywiście pomogła błyskawicznie.

 

Ali z batalionu “Iwo”
W Powstaniu Warszawskim Agbola walczył pod pseudonimem “Ali” w batalionie “Iwo” majora Jerzego Antoszewicza – jednostce, która została zorganizowana w pierwszych dniach sierpnia na terenie Śródmieścia Południowego i składała się z ochotników i żołnierzy AK, którzy nie zdołali dotrzeć do swoich macierzystych oddziałów w godzinie “W”. Agbola prawdopodobnie służył w plutonie łączności i walczył w rejonie ulic Wspólnej, Marszałkowskiej i Hożej, czyli tam, gdzie mieszkał w czasie okupacji. Jego bezpośrednim przełożonym był kapral Aleksander Marcińczyk, ps. “Łabędź”. Dlaczego “prawdopodobnie”? Albowiem zachował się przy życiu tylko jeden świadek, Jan Radecki, pseudonim, nomen omen, “Czarny”, który wskazał, że widział “czarnoskórego mężczyznę w dowództwie batalionu «Iwo» przy ul. Marszałkowskiej 74, być może w łączności, w centrali telefonicznej”.
Po upadku powstania “Ali” z całą pewnością nie trafił do żadnego z obozów przejściowych. Odnalazł się dopiero w 1949 roku w Warszawie, gdzie znalazł zatrudnienie w Wydziale Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego.

 

Wypełniając ankiety personalne, które w czasach stalinowskich podsuwano ludziom przy każdej nadarzającej się okazji, był zawsze dumny ze swojej wrześniowej i powstańczej przeszłości. Nic więc dziwnego, że wkrótce z powrotem grywał do kotleta w warszawskich restauracjach. Później, gdy już było można, zajmował się jazzem jak przed wojną. W 1958 roku, prawdopodobnie z powodów materialnych, opuścił jednak Polskę i wraz z rodziną wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

http://www.deon.pl/po-godzinach/historia-i-spoleczenstwo/art,118,historia-czarnoskorego-powstanca.html

**********

Największa zbrodnia podczas powstania

PAP / mm

(fot. Wikimedia Commons / SS-mani z brygady Dirlewangera maszerujący ulicą Chłodną w kierunku Śródmieścia)

Od 40 do 60 tys. mieszkańców warszawskiej Woli zginęło w dniach 5-7 sierpnia 1944 r. w masowych egzekucjach i mordach dokonywanych przez oddziały niemieckie. W tym roku mija 70 lat od tamtych wydarzeń.

 

“Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców, Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy” – taki rozkaz wydał 1 sierpnia 1944 r., w reakcji na wybuch powstania w Warszawie, Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler.

 

Początkowy plan zakładał, że dokona tego Luftwaffe poprzez zmasowane bombardowania Warszawy, z której wcześniej ewakuowana miała być ludność niemiecka. Ostatecznie Hitler zdecydował, że pacyfikacji powstania dokonają siły lądowe przy wsparciu lotnictwa. Do realizacji tego zadania wyznaczony został gen. Erich von dem Bach-Zelewski.

 

Zbrodni na mieszkańcach Woli i Ochoty dokonywała nowo utworzona grupa uderzeniowa pod dowództwem SS Gruppenfuehrera Heinza Reinefahrta. W jej skład wchodziły: pułk z brygady SS Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej (RONA), dowodzony przez SS Brigadefuehrera Bronisława Kamińskiego – ok. 2 tys. żołnierzy; pułk SS dowodzony przez SS-Standartenfuehrera Oskara Dirlewangera (dwa bataliony, 3381 ludzi), 2. Azerbejdżański Batalion “Bergmann”, dwa bataliony 111. Pułku Azerbejdżańskiego i 3. Pułk Kozaków – razem ok. 2,8 tys. ludzi; 608. Pułk Ochrony z Wrocławia płk. Willy’ego Schmidta – ok. 600 ludzi.

 

Tylko 5 sierpnia w wyniku masowych egzekucji mieszkańców warszawskiej Woli zginęło ok. 20 tys. ludzi. “Rozkazy Himmlera brano dosłownie. Potyczki z obrońcami miasta z Armii Krajowej były działaniem niemal marginesowym, albowiem przez dwa dni Niemcy skupili się na masakrowaniu każdego mężczyzny, każdej kobiety i każdego dziecka, którzy się znaleźli w ich polu widzenia. Nie oszczędzano nikogo – nawet sióstr zakonnych, pielęgniarek, leżących w szpitalach pacjentów, lekarzy, kalek i dzieci” – pisał Norman Davies w “Powstaniu ’44”.

 

Cywilów mordowano z broni maszynowej lub wrzucano granaty do zamieszkałych domów, które później podpalano. Osoby, którym udało się uciec, mordowano, a zwłoki wrzucano do płonących budynków. Jeszcze tego samego dnia podjęto decyzję o poszerzeniu skali akcji. Ludzi zapędzano na teren dużych zabudowań, placów lub parków i rozstrzeliwano z broni maszynowej. Największe egzekucje miały miejsce koło wału kolejowego przy ul. Moczydło oraz w fabrykach “Ursus” i Franaszka przy ul. Wolskiej.

 

Gruppenfuehrer SS Heinz Reinefahrt skarżył się 5 sierpnia do przełożonych tymi słowami: “Co mam robić z cywilami? Mam mniej amunicji niż zatrzymanych”.

 

Egzekucje przy ul. Młynarskiej tak wspominała ówczesna mieszkanka Woli Janina Rozińska: “Razem z dziećmi znalazłam się w zajezdni (tramwajowej – PAP) w tłumie ok. 200 osób, przeważnie kobiet i dzieci oraz kobiet ciężarnych (…). Z karabinu maszynowego Niemcy otworzyli ogień do naszej stłoczonej grupy. Po pierwszej salwie ze stłoczonego tłumu zaczęli się podnosić ranni, a wówczas Niemcy rzucali w tłum granaty ręczne (…). Aż do zmroku podchodzili do leżących Niemcy, celując do poruszających się równocześnie z żartami i śmiechami, zwłaszcza gdy ranny został trafiony”. (“Powstańcze miejsca pamięci. Wola 1944”)

 

Eksterminacja miała miejsce również na terenie Szpitala Wolskiego. Hitlerowcy zamordowali dyrektora placówki dr Józefa Piaseckiego, chirurga prof. Janusza Zeylanda i kapelana szpitala ks. Kazimierza Ciecierskiego. Pozostałych pracowników i pacjentów wypędzono na ulicę, skąd w eskortowanej kolumnie zostali skierowani do hal na terenie warsztatów kolejowych przy ul. Moczydło. Większość została później rozstrzelana na znajdującym się w pobliżu nasypie kolejowym. Łącznie zginęło wówczas ok. 360 osób.

 

Po południu 5 sierpnia do Warszawy przyjechał mianowany szefem sił pacyfikacyjnych gen. von dem Bach-Zelewski. Obserwując skalę mordów cywilów zmienił częściowo rozkaz zakazując zabijania kobiet i dzieci. “Od tamtego czasu zbrodni także było bez liku, nie było jednak dążenia do eksterminacji wszystkich mieszkańców. Masowe mordy na powstańcach i cywilach towarzyszyły atakom niemieckim do końca, ale większość wziętych do niewoli żołnierzy i mieszkańców Warszawy przeżyła” – tłumaczy w rozmowie z PAP historyk prof. Włodzimierz Borodziej, autor m.in. niemieckojęzycznej monografii powstania (“Der Warschauer Aufstand 1944”).

 

Gen. von dem Bach-Zelewski polecił także gromadzić mieszkańców i kierować do powstającego w Pruszkowie na terenie warsztatów kolejowych obozu przejściowego tzw. Dulagu nr 121, a stamtąd do obozów koncentracyjnych lub obozów pracy w Niemczech. W związku ze zbyt małym rozmiarem Dulagu pod miastem powstały również inne obozy przejściowe: w hucie szkła w Ożarowie, zakładach metalowych w Ursusie, fabryce “Era” we Włochach i w fabryce gumowej w Piastowie.

 

Dokładna liczba ofiar rzezi warszawskiej Woli pozostaje wciąż nieznana. Według szacunków historyków mogło to być od 40 do 60 tys. osób

http://www.deon.pl/po-godzinach/historia-i-spoleczenstwo/art,96,najwieksza-zbrodnia-podczas-powstania.html

********

Historia to oceni

o. Marcin Wrzos OMI

(fot. Edward Świderski / Wikimedia Commons)

O powstaniu warszawskim  i jego legendzie,  z ks. Marianem Sedlaczkiem, powstańcem z batalionu “Gustaw” rozmawia o. Marcin Wrzos OMI.

 

O. Marcin Wrzos OMI: Niedawno ukazała się kontrowersyjna książka Piotra Zychowicza o powstaniu warszawskim pt. Obłęd 44.

 

Ks. Marian Sedlaczek: Nie czytałem jej, ale z tytułem się zgadzam. To był obłęd. Moja ocena powstania warszawskiego już od pierwszych chwil jego wybuchu była negatywna i jeszcze na kilka dni przed wybuchem byłem przekonany, że powstania nie będzie! Tę opinię podziela wielu starszych przyjaciół. Gen. Władysław Anders powiedział, że za wywołanie powstania powinno się postawić gen. Tadeusza “Bora” Komorowskiego przed trybunałem stanu. Jestem tego samego zdania.

 

Ksiądz, ranny powstaniec – i takie słowa?

 

Tak sądziłem już po pierwszym alarmie do powstania, 27 lipca 1944 r., który został odwołany następnego dnia o godz. 13.00. Przesiedzieliśmy na punkcie koncentracyjnym, w szkole, mniej więcej siedemnaście godzin. Zebrała się tam Kompania Harcerska i dowództwo batalionu “Gustaw”. Krótko po dwudziestej w sąsiedniej klasie dowódca batalionu (dziś wiem, że był to mjr Gustaw Gawrych) zebrał dowódców plutonów na odprawę i po przeliczeniu uzbrojenia zastanawiali się, co zrobić w razie zaatakowania nas przez Niemców. Rozpatrywali różne warianty i za każdym razem dochodzili do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem będzie nie wycofywanie się, lecz obrona na miejscu.
I w tym momencie ogarnęła mnie złość. Bo ile mieliśmy broni? Nie wystarczało nawet dla jednej drużyny strzeleckiej (dziewięciu żołnierzy), a kompania liczy około 90 osób. Mieliśmy dwa pistolety maszynowe Sten z małą liczbą amunicji, tuzin pistoletów zwykłych i około 40 granatów (w większości chałupniczej produkcji). Owego wieczoru myślałem, że tylko my jesteśmy tak słabo uzbrojeni. Toteż gdy przyszedł rozkaz rozejścia się, odetchnąłem z ulgą. W najbliższą niedzielę, 30 lipca, miałem zakończenie próby na podharcmistrza. Spotkałem kolegów z kursu podharcmistrzowskiego i dowiedziałem się, że ich oddziały były uzbrojone wcale nie lepiej niż nasza Kompania Harcerska. Nabrałem przekonania, że powstanie zostało odwołane, bo nie mamy czym walczyć.
No i 1 sierpnia drugi alarm, druga koncentracja. Niestety, o ile za pierwszym razem wszystko poszło sprawnie, w całej Warszawie nie było ani jednej wpadki, dekonspiracji, o tyle za drugim razem to się nie udało i w kilku miejscach strzelanina zaczęła się około dwóch godzin przed wyznaczonym terminem. Kompania Harcerska i dowództwo batalionu “Gustaw” miały tym razem koncentrację w bursie (pustej w czasie wakacji) przy ul. Senatorskiej, naprzeciw kościoła św. Antoniego. Gdy rozdano biało-czerwone opaski i chłopcy trochę po godz. 15.00 rozbiegli się po tej bursie, słychać było głosy przerażonych mieszkańców: “O Boże! I u nas też już są! Gdy przyjdą Niemcy, powiemy, że my nic nie wiemy, że wszystko to Sedlaczkowa (mama zorganizowała obiad dla kompanii) i Frąckiewicz (wujek, który był magazynierem w schronisku)”. Dostałem rozkaz, by obserwować okolicę przez okno w dachu. Widziałem w dali z jednej i drugiej strony pożary, a ze szczekaczek dochodził głos: “Halo! Halo! Uwaga! Komendant wojskowy zarządził stan oblężenia na terenie miasta. Domy, z których strzela się na ulice, będą zrównane z ziemią…”.
Moja negatywna opinia o wybuchu powstania jest też związana z oceną sytuacji politycznej, jaką wyrobiłem sobie pod wpływem lektury książki Iwana Sołoniewicza Rosja w obozie koncentracyjnym (jest to relacja uciekiniera z obozu, którą tłumaczył pod pseudonimem mój ojciec) oraz pod wpływem antykomunistycznych publikacji innego przyjaciela ojca – Henryka Glassa i lektury wydawanego w konspiracji Szańca. Byłem przekonany, że przenigdy, w żaden sposób, Stalin nam nie pomoże. W tej sytuacji ewentualne powstanie było wymierzone militarnie przeciwko Niemcom, a politycznie przeciwko  Rosji. Jak można się skutecznie bić równocześnie na dwa fronty?

 

I wychodząc do powstania, myślał Ksiądz o tym, że nie macie szans?

 

Wśród młodszych kolegów, moich podwładnych (byłem już cały rok drużynowym) panował niesamowity entuzjazm. Jednak ja go nie podzielałem. Jak się zaczęło, to trzeba się bić! Gdy po kilku dniach Niemcy nie zdołali zdusić powstania, pomyślałem: A może się uda? Potem po prostu wykonywałem rozkazy.

 

W powstaniu giną przyjaciele, znajomi…

 

Najwięcej ich zginęło 13 sierpnia, od wybuchu czołgu pułapki. Około południa podjechał pod barykadę na naszym odcinku od placu Zamkowego. Byłem na naszych kwaterach przy Kilińskiego 3, o niczym więc nic nie wiedziałem. Z czołgu wysiadł Niemiec i uciekł. Nie udało się go zastrzelić. Posłali meldunek do dowództwa. Otrzymali odpowiedź: “Zachować ostrożność”. W międzyczasie przyszli żołnierze z sąsiedniej jednostki, mówiąc: “Jesteśmy z wojsk zmotoryzowanych i na tym się znamy”. Rozebrali barykadę, uruchomili silnik i wprowadzili czołg do środka. Zjechali nim ulicą Podwale, w pobliże kwater naszej kompanii przy Kilińskiego. Kto był wolny, pobiegł go zobaczyć. Dużo chłopców z plutonu łączników po prostu go obległo. I nagle jakaś płyta zsunęła się z niego i nastąpił ogromny wybuch. To była jatka. Wybuch wyrzucił kawałki ludzkich ciał na balkony na wysokości pierwszego piętra. Pluton łączników poniósł wtedy niesamowite straty: ponad 40 proc. stanu oddziału.  Ogólnie zginęło około 70 osób. Po wojnie studium uzbrojenia armii niemieckiej wykazało, że to nie był czołg pułapka, tylko pojazd, którego Niemcy używali do wysadzania bunkrów.

 

Jak byliście uzbrojeni?

 

Bardzo słabo. W dniu wybuchu powstania były uzbrojone właściwie tylko bataliony Kedywu – “Parasol”, “Zośka”. My, na Woli, w ciągu pierwszych pięciu dni powstania mieliśmy uzbrojenie dla jednej drużyny strzeleckiej i do tego bez karabinu maszynowego.  Reszta kompanii nie walczyła. Wznosili barykady itp. Potem, na Starym Mieście, broni i hełmów wystarczało dla jednego plutonu, który obejmował służbę na odcinku wyznaczonym do obrony przez kompanię.

 

Czy myśleliście o tym, że w trakcie powstania masowo zabijani są cywile?

 

W pierwszych dniach nic o tym nie wiedzieliśmy. Skąd mieliśmy wiedzieć? Nie było gazet. Poza tym ja byłem w dzielnicach, w których od początku, przez cały czas, toczyła się walka: Wola, Stare Miasto, Śródmieście Północ… Gdy z jednej z tych dzielnic Niemcy wyparli powstańców, zaraz zaczynali w następnej. Byliśmy zajęci walką, a po przybyciu na kwatery trzeba było nosić rannych, przynosić żywność i wodę, gasić pożary itd. Nie było czasu, żeby myśleć o czymś innym. 6 sierpnia, w uroczystość Przemienienia Pańskiego, po Mszy św. w kościele garnizonowym przy ul. Długiej oddziały, które nie musiały być na odcinkach obrony im przydzielonych, przeszły bez broni w defiladzie. Nie dotarła wówczas do nas wiadomość, że właśnie w owych dniach Wola spłynęła krwią – Niemcy wymordowali kilkadziesiąt tysięcy warszawiaków.

 

Był ksiądz dwa razy ranny…

 

Byłem ranny w głowę, raz lekko, a drugi raz poważniej. Wróciliśmy rankiem na kwatery, chyba to było 23 sierpnia, z barykady u wylotu Podwala na plac Zamkowy. Spaliśmy już tylko na parterze i w piwnicach. Chciałem się umyć, wyniosłem na podwórze miednicę z wodą. I wtedy spadł tam pocisk z granatnika. Drugi raz byłem ranny po przejściu kanałami do Śródmieścia, na kwaterach kompanii przy ul. Czackiego, pod koniec pierwszego tygodnia września. Kwatery kompanii zostały wówczas zbombardowane podczas nalotu. Straciłem przytomność. Choć wyglądałem beznadziejnie i jęczałem, rany okazały się powierzchowne. Jeden z kolegów, który mnie wówczas uratował, kilka dni później, gdy zobaczył mnie prowadzonego przez sanitariuszkę z obandażowaną głową, nie wierzył własnym oczom.

 

Jak wyglądała Wasza niewola?

 

Opuszczaliśmy Warszawę rozdarci. Przegrany bój, a do tego ruiny miasta. To był początek końca wojny. Przybyliśmy do szpitala jeńców wojennych w Zeithain w połowie drogi między Dreznem a Lipskiem. Cała kadra lekarska i gospodarcza szpitala była polska, tylko naczelny lekarz szpitala był Niemcem. Baraki, w których nas umieszczono, wcześniej zajmowali jeńcy rosyjscy. Były niesamowicie zapluskwione. Gdy potrząsnęło się siennikiem,  pluskwy sypały się jak groch. Nie pomogło oczyszczenie swojego łóżka, bo pluskwy przyszły od sąsiada – łóżka stały ciasno, jedno przy drugim.

 

Jak należy wspominać powstanie i jego legendę?
Z jednej strony trzeba pamiętać męczeństwo, mieć szacunek dla tych, którzy podjęli się tej nierównej walki, do wysiłku, który podjęło społeczeństwo Warszawy. Z drugiej strony trzeba zadawać pytania: czy potrzeba było tyle ofiar, czy trzeba było doprowadzić do zupełnego zniszczenia miasta, czy trzeba było naiwnie sądzić, że Stalin nam dopomoże, a my, Polacy, jesteśmy w stanie odwrócić bieg układów politycznych z Jałty? Nie wiem. Pewnie historia to oceni.

http://www.deon.pl/po-godzinach/historia-i-spoleczenstwo/art,111,historia-to-oceni.html

*******

Rosja: dokumenty o Powstaniu Warszawskim

PAP / psd

(fot. PAP/Marcin Obara)