Wspólnota jest potrzebna na wszystkich etapach rozwoju. Małe dziecko nie potrafi żyć bez niej. Młody człowiek wzrasta i dojrzewa w rodzinie, w grupie rówieśników, która zaspokaja wiele jego potrzeb materialnych, psychicznych i duchowych. Również człowiek dojrzały i stary potrzebuje wspólnoty, by kochać i świadomie głęboko przeżywać swoje życie. Zdolność do utrzymywania właściwych relacji jest bazą zdrowego i spełnionego życia na wszystkich jego płaszczyznach (D. Neuenstein).

W dzisiejszych czasach obserwujemy niezdrowe dążenie do autonomii, niezależności, rywalizacji, indywidualizmu, koncentracji na sobie i lęku, by inni nie naruszali przestrzeni życiowej i osobistych praw. Zachowujemy się niejednokrotnie jak anonimowi mieszkańcy wielkich aglomeracji miejskich. Żyjemy w świecie zastraszonym przez świat przestępczy. I dlatego wymyślamy różne sposoby zabezpieczenia naszych mieszkań; skomplikowane alarmy, fotokomórki. Gdy pojawi się nieproszony gość, rozmawiamy z nim w bezpiecznej odległości. Dzieli nas próg i łańcuszek zabezpieczający drzwi. Próg i łańcuszek dzielą nas również od najbliższych. Między ludźmi brakuje bliskości, komunikacji, głębi. Więzi zastępowane są przez stereotypy, banały, slogany, lęki. Brak albo nieumiejętność relacji jest prawdziwą chorobą współczesnych czasów.

Florencio Segura SJ napisał o wspólnocie zakonnej: Nie żyjemy we wspólnocie, ani dla wspólnoty, lecz ze wspólnotą. To stwierdzenie można odnieść do każdego typu wspólnoty: małżeńskiej, rodzinnej, przyjaciół… Nie żyjemy we wspólnocie, to znaczy, że wspólnota nie jest tylko uregulowaną przestrzenią naszego życia, miejscem wypoczynku albo miejscem, które ułatwia wypełnianie określonych zadań i obowiązków. Nie żyjemy też dla wspólnoty. Nie jest ona celem samym w sobie. Nie jesteśmy zobowiązani, aby jej się podporządkowywać. Żyjemy natomiast ze wspólnotą, która pomaga nam rozwijać się, dojrzewać, realizować siebie i swoją życiową misję.

Wspólnota nie ma wymiaru statycznego, przeciwnie rozwija się, wzrasta każdego dnia, podobnie, jak rozwijają się osoby, które ją tworzą. Jest to wzrastanie w przyjaźni, serdeczności, miłości. Wymaga ono z jednej strony przezwyciężania indywidualizmu i zamknięcia w sobie, a z drugiej strony bliskości, która tworzy się poprzez zdrowe więzi międzyosobowe. Aby wspólnota mogła wzrastać, relacje osób powinny być ciągle oczyszczane, uzdrawiane; powinny stawać się coraz bardziej wolne i zarazem intymne.

Nie ma wspólnot bezkonfliktowych. W każdych relacjach wcześniej czy później pojawią się kryzysy i nieporozumienia. Wspólnota pozwala je rozwiązywać i uzdrawiać. Dlatego można powiedzieć, że jest ona miejscem przebaczania i pojednania, a przez to duchowego wzrostu.

Wspólnot zwykle nie wybieramy. Wybieramy przyjaciół, ale nie rodzeństwo, towarzyszy pracy czy członków wspólnoty zakonnej. W pewnym więc sensie wspólnota jest nam zadana. Różnorodność osób, które ją tworzą stanowi o jej bogactwie duchowym. Błędem jest próba sprowadzania wszystkich do wspólnego mianownika. W prawdziwych relacjach musi być: zgoda na inność, wyrozumiałość, wzajemna akceptacja. Jeśli tego zabraknie, tolerujemy wówczas tylko osoby sympatyczne, miłe, akceptujące nas, nadające na tych samych falach, a unikamy pozostałych. Wspólnota dzieli się na elitarne podgrupy, które nie dopuszczają innych, np. ze względu na trudny charakter, brak elokwencji, nieśmiałość czy bojaźliwość. W takich grupach nie ma miejsca dla inaczej myślących czy bardziej anonimowych.

Wspólnota jest doświadczaniem różnorodności. Jest miejscem, które łączy przeciwności. Tworzą ją osoby, które różnią się charakterem, pochodzeniem, zdolnościami, poglądami, pragnieniami czy potrzebami. Takie zróżnicowane, choć jest bogactwem, może prowadzić do agresji, niezdrowego współzawodnictwa, zranień.

Św. Łukasz, charakteryzując starożytne wspólnoty chrześcijańskie, napisał: Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich wierzących (Dz 4, 32). Jedność ducha i serc pierwszej gminy polegała na zogniskowaniu wokół Jezusa Zmartwychwstałego oraz wspólnego celu: głoszenia z miłością Dobrej Nowiny. Nie oznaczała jednak jednorodności.

We współczesnym świecie istnieje tendencja do unifikacji. Unifikacja ma wiele plusów, ale posiada również minusy. Jednym z nich jest dążenie do niwelowania różnic. Stare porzekadło głosi, że rodzimy się oryginałami, a umieramy kopiami. Każda osoba rodzi się jako jedyna, niepowtarzalna, oryginalna i dopiero w ciągu rozwoju, poprzez wychowanie, przejęte wzorce, idee może zamieniać w kopie. Rodzice, odpowiedzialni albo przełożeni próbują niwelować różnice i sprowadzić wszystkich do jednego wzorca. Jest to zjawisko bardzo smutne i dodatkowo niemożliwe do zrealizowania. Wspólnota zamiast ubogacać się, dąży do dezintegracji.

Bycie sobą może stanowić ogromny trud i wyzwanie, który warto podejmować za cenę przywilejów i innych wartości we wspólnocie. Należy także reflektować, aby nie narzucać swojej woli innym, nie być dla nich bogami i nie zmieniać ich na swój obraz i podobieństwo. Jest to częsty problem przełożonych, którym wydaje się, że mają monopol na prawdę, a ich misją jest praca nad zmianą wszystkich, z wyjątkiem siebie.

Wspólnota rozwija się owocniej, gdy są w niej osoby trudniejsze. W naszej wspólnocie zakonnej w Czechowicach-Dziedzicach mieszkał 95-letni kapłan, który cierpiał na demencję, wiele rzeczy zapominał, nie radził sobie z podstawowymi funkcjami życiowymi. Czasami denerwowaliśmy się i traciliśmy cierpliwość, zwłaszcza gdy miał trudniejsze dni. Ale mieliśmy świadomość, że ta choroba była dla nas. Przez nią uczyliśmy się cierpliwości, pomocy, służby, miłosierdzia, miłości… Obecność osób starszych, a także trudnych, depresyjnych, niezgodnych jest potrzebna. Pozwala uwalniać się od egoizmu, uczy bezinteresownego dawania. Trudne osoby we wspólnocie są elementem jej wzrostu.

Istotą życia wspólnotowego i więzi powinna być ostatecznie miłość. Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się miłość, jeśli nie spotka się z miłością, jeśli jej nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa (Jan Paweł II). Wspólnota, w której nie ma szczerości, głębokiej bliskości, autentycznej przyjaźni, miłości pozostaje w strukturach czysto formalnych. Mówienie o miłości staje się wówczas iluzją. Jeden stary zakonnik zwykł mawiać, że wolałby, aby jego współbracia bardziej kochali go ze względu na niego samego niż ze względu na Chrystusa. Miłość bez konkretów staje się kwietyzmem i utopią.

Wspólnota jest autentyczna, gdy jej członkowie nie boją się być sobą, gdy mogą być szczerzy, nie muszą nosić masek i makijaży ani obawiać się, że zostaną osądzeni, wyśmiani czy potępieni. Jej autentyzm pozwala uszanować cechy innych, także te niezrozumiałe, i pochylać się z szacunkiem nad tajemnicą każdej osoby. Przestajemy [wtedy] patrzeć na siebie, a zaczynamy patrzeć w tę samą stronę (A. de Saint-Exupery).

Miłość we wspólnocie nie oznacza oczywiście jednakowych więzi z wszystkimi. Nie jest to zresztą możliwe. Inne relacje i inna miłość łączą nas z rodzicami, rodzeństwem, przełożonymi, kolegami, przyjaciółmi. Z pewnymi osobami pozostajemy w poprawnych stosunkach, z innymi w bardziej zażyłych, a jeszcze z innymi w intymnych czy przyjacielskich. Miłość, podobnie jak tęcza, ma różne odcienie i kolory.

Gdy byłem w nowicjacie jezuickim w Starej Wsi, nasz Magister (czyli Mistrz Nowicjatu) uważał, że w zakonie nie ma miejsca na przyjaźnie, gdyż tworzą one partykularki, które rozbijają wspólnotę. Po roku nastąpiła zmiana Magistra. Wówczas usłyszeliśmy, że przyjaźnie są bardzo istotnym elementem rozwoju osobowego, wspólnotowego i zakonnego oraz świadczą o dojrzałości. Na szczęście był to dopiero początek naszego życia w zakonie i mieliśmy czas, by rozwijać dojrzałe przyjaźnie.

Zycie we wspólnocie wymaga czasu. Największą plagą w życiu wspólnym jest nadmiar pracy i chroniczny brak czasu. Nasze jezuickie wspólnoty są wspólnotami ku rozproszeniu, a więc wspólnotami otwartymi przede wszystkim na działalność apostolską; ale jest pewnym paradoksem, gdy w niektórych wspólnotach nie można zebrać się wspólnie raz w miesiącu, by podzielić się przeżyciami i problemami. Zycie we wspólnocie wymaga bycia dla innych. Tymczasem przychodzimy do wspólnoty tak zmęczeni, że nie mamy już siły, by jej poświęcić uwagę i zainteresowanie.

Podobnie jest w relacjach z osobami, którym służymy; do których jesteśmy posłani. Oczywiście, że ciągłe telefony, pytania, problemy innych mogą z czasem budzić irytację, ale konieczna jest ciągła refleksja, aby nie pomylić środków z celem. Zauważyłem u siebie pewną prawidłowość, którą potwierdzają również inni. Gdy jestem zbyt zmęczony, wówczas pierwszą odpowiedzią na jakąkolwiek prośbę, są słowa: nie mam czasu.

Czas dla innych, dla wspólnoty to minimum, fundament jakichkolwiek więzi i miłości. Nie wystarczy jednak zwykła obecność, bądź, jak mówimy w życiu zakonnym, zaliczenie rekreacji. Wspólnota potrzebuje obecności przejrzystej, autentycznej, opartej na głębokich relacjach międzyosobowych.

Wspólnota wymaga również dzielenia się. Wskazuje na to już samo określenie: wspólnota – coś wspólnego. Oczywiście każdy rodzaj zorganizowanego życia posiada inne elementy wspólne. Inaczej na przykład z dóbr materialnych korzysta wspólnota małżeńska, rodzinna, inaczej zakonna, a jeszcze inaczej wspólnota przyjaciół czy współpracowników.

W tych społecznościach o wiele ważniejsze jest panowanie wartości etycznych, duchowych. Wśród nich podstawową wartością jest szacunek wobec godności każdego człowieka, niezależnie od jego pochodzenia, inteligencji, osiągnięć, statusu społecznego. Przekonanie o tym, że każdy człowiek jest sławą, zaszczytem i dumą Boga (por. Jr 13, 11) jest podstawą każdej wspólnoty.

Inną wartością jest tolerancja, która daje drugiemu prawo bycia innym, bycia sobą. Akceptacja sprawia, że wzrasta zaufanie i szczerość. Relacje stają się coraz bardziej zażyłe. Rozpoczyna się dzielenie niepokojami, problemami, oczekiwaniami. Osoby powoli wyzbywają się lęku wobec innych, a szczególnie lęku przed osądzaniem. Zmienia się także ocena innych, którą tworzymy w oparciu o zewnętrzne obserwacje. Potrafimy rozmawiać o tym, co drażni, niepokoi. Zamiast nieporozumień i domysłów (często fałszywych) osiąga się pewien stopień obiektywizmu w interpretowaniu zachowań innych.

Tworzenie właściwych relacji wymaga dawania, uwalniania się od egoizmu, empatii. Nie jest możliwe życie we wspólnocie, gdy nie ma miłości gotowej do poświęcenia, cierpienia i obumierania sobie. Gdy brak jest pokory i wdzięczności za wszystkie małe gesty dobra, życzliwości, miłości nie powstają głębokie więzi. Tym bardziej gdy pojawia się obsesyjne i zaborcze uczucie i oczekiwanie miłości absolutnej, do jakiej nie jest zdolny drugi człowiek.

Zycie we wspólnocie wymaga również cierpliwości. Nawet w najgłębszych przyjaźniach czy w najlepszych małżeństwach, musimy pozwolić naszym towarzyszom życia iść ich własnym krokiem i według łaski, jaką otrzymują od Boga. Każdy wzrasta indywidualnie, na swój sposób i w swoim czasie. Każdego Bóg prowadzi inaczej. Dlatego akceptacja doświadczenia innych, nie zniewalanie sobą i swoimi radami, wymaganiami czy wręcz narzucaniem swoich poglądów, szacunek dla ich czasu i wolności są wyrazem miłości. W przeciwnym razie, zamiast być przyczyną wzrostu, stajemy się źródłem regresu innych. Trafnie oddaje to historyjka opowiedziana przez Anthony’ego de Mello SJ: Ktoś zobaczył motyla próbującego wydostać się z kokonu. Dla tego, kto oglądał, narodziny były bolesne i powolne. Tak więc człowiek ten zaczął chuchać na stworzonko ciepłym i przyjacielskim oddechem, aby pomóc mu w narodzinach. Rzeczywiście przyspieszył ten proces i motyl się urodził, ale jego małe skrzydełka uschły. Mistrz zakończył historię konkluzją: “Jeśli chodzi o wzrost przyjaciele, to nie można przyspieszyć tego procesu. Zazwyczaj rezultatem przyspieszanego wzrostu jest jego przerwanie”.

Mówiąc o wspólnocie warto podkreślić jeszcze jeden element łączący: życie sakramentalne, szczególnie udział w Mszy świętej. Podczas niej dzielimy z innymi Ciało i Krew Chrystusa. Następnie przekształcamy własne życie w Eucharystię. Dzielimy się ze wspólnotą sobą, własnym życiem i powołaniem, przyjaźnią i miłością.

Równie ważną rolę pełni modlitwa indywidualna i wspólna. Dobrze jest, gdy mamy możliwość przynajmniej raz w ciągu dnia zebrać się, aby wspólnie powierzać potrzeby wspólnoty Ojcu. Pamiętajmy o słowach Jezusa: Jeśli dwaj z was na ziemi zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec, który jest w niebie. Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich (Mt 18, 19n). W życiu zakonnym wspólna modlitwa ma charakter zorganizowany, natomiast w życiu rodzinnym nie zawsze bywa doceniana. Warto jednak znaleźć wieczorem choćby kilka minut na rodzinne trwanie przed Bogiem. Takie wspólne modlitewne czuwanie nie tylko wyprasza wiele łask, ale przyczynia się do cementowania więzi małżeńskich i rodzinnych.

Na zawsze pozostanie mi w pamięci obraz z Górki w Zakopanem. Na Górce mieści się znane na całym Podhalu Duszpasterstwo Trzeźwości. Jednego dnia nasz współbrat zakonny był świadkiem wzruszającej sceny. Zobaczył starszą, prostą kobietę klęczącą na środku holu i zatopioną w modlitwie. Co Pani robi? – zapytał. I usłyszał odpowiedź: Mój mąż właśnie ślubuje abstynencję od alkoholu, obok w kaplicy, a ja modlę się za niego, aby wytrwał. Szczera głęboka i ufna modlitwa może zdziałać więcej, niż słowa.

Życie wspólne wymaga również regularnych spotkań, podczas których tworzy się odpowiedni klimat do rozeznawania. Klimat taki sprawia, że każdy w sposób wolny i szczery może mówić o swoich aspiracjach, problemach i konfliktach. Wszyscy powinni uczyć się słuchać z uwagą i życzliwością, bez zniecierpliwienia, akceptując słabość swoją i innych oraz podatność na zranienia. Razem podjęły dialog, omawiający problemy, blaski i cienie wspólnoty rodzinnej, przyjaciół, zakonnej i każdej innej może być bardzo inspirujący na przyszłość. Wspólnotę utrwalają dodatkowo rytuały. Dobrze jest np. zakończyć spotkanie agapą – radością wspólnego biesiadowania.

I jeszcze jeden element bardzo delikatnej natury. Zycie we wspólnocie wymaga nieraz ofiary krwi. Są to wprawdzie rzadkie sytuacje, ale nie można ich wykluczyć. W czasie jednych rekolekcji ignacjańskich rozmawiałem z siostrą zakonną, przełożoną wspólnoty w Indiach. Po zakończonych rekolekcjach planowała wrócić na misje. Wszyscy jej odradzali ze względu na trwające prześladowania chrześcijan. Wokół jej placówki misyjnej palono kościoły, mordowano wyznawców Chrystusa. Sama odczuwała lęk przed prześladowaniem, niewiadomą, śmiercią. Jednak z drżącym głosem mówiła: Muszę wrócić. Nie mogę zostawić moich sióstr samych. Przecież to ja jestem odpowiedzialna za tę wspólnotę. Nie mogę zachować się jak pasterz-najemnik.

Równie przejmującym i autentycznym świadectwem jest życie siostry Felicite Nyiyitegeka. Ta Rwandyjka nie skorzystała z możliwości uratowania życia w czasie walk plemiennych między Hutu a Tutsi (w latach dziewięćdziesiątych XX wieku). Miała taką możliwość, gdyż jej brat był jednym z przywódców wojskowych dokonujących czystek etnicznych. Siostra Felicite pozostała ze swoimi współsiostrami i jako ostatnia z nich poniosła śmierć. Była bardzo głęboko związana ze wspólnotą, za którą czuła się odpowiedzialna do końca. Kilka dni przed śmiercią napisała do brata wzruszający list: Drogi bracie, dziękuję Ci, że chciałeś mi pomóc, ale zamiast ratować własne życie, zostawiając czterdzieści trzy osoby mi powierzone, wybrałam śmierć wraz z nimi. Módl się za nas, abyśmy doszli do Boga i przekaż moje słowa pożegnania naszej mamie i braciom. Znajdując się u Boga, będę się modlić za Ciebie. Trzymaj się dobrze i dziękuję za myśl o mnie. Jeśli Bóg nas zbawi, jak ufamy, zobaczymy się niebawem (M. Jaworski OCD, Spojrzenie z serca Afryki).

 

 

Rozważanie pochodzi z książki: “Życie duchowe bez trików i skrótów”

 

Wypróbowane metody, triki i skróty, inteligencja, naturalne zdolności i własna pomysłowość sprawdzają się w życiu zawodowym, społecznym czy politycznym. Nie są potrzebne jednak do tego, by rozwijać życie duchowe. Bo Jezus nie pyta czy potrafisz, tylko czy chcesz…

 

Odkrywanie miłości Boga przemienia naszą codzienność. W miejsce rezygnacji i zgorzknienia pojawia się pełna akceptacja siebie i radość. Ks. Stanisław Biel przekonuje, że to doświadczenie może stać się udziałem każdego z nas i podpowiada, jak pokonać przeszkody pojawiające się na drodze życia duchowego, m.in.: oskarżanie Boga, kryzys tożsamości, porównywanie się z innymi, zaniedbanie modlitwy, zniewalające poczucie krzywdy, brak przebaczenia.

http://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/zycie-i-wiara/art,704,zycie-we-wspolnocie.html

********

Nowe wspólnoty, nowy Kościół

Marta Wielek / “List

Energiczne mieszkanki pewnej małej miejscowości poprosiły księdza proboszcza, by pozwolił im urządzić siłownię w jednej z sal domu parafialnego. Gdy się zgodził, zaczęły się tam regularnie spotykać na gimnastyce. Żeby jednak było bardziej pobożnie, postanowiły zawiązać wspólnotę. W ten sposób udało im się połączyć dwie sfery: zrobić coś dla ciała i coś dla ducha.

W innej miejscowości niewielka wspólnota przez wiele miesięcy szukała skutecznego sposobu, by zaprosić do swojego grona nowe osoby. Ani adoracja, ani poczęstunek po niedzielnej Mszy św., ani nawet wycieczka nie spotkały się z zainteresowaniem. Odpowiedzieli dopiero na propozycję wspólnego zorganizowania przedstawienia dla dzieci przebywających w szpitalach.

 

I jeszcze jeden obrazek: w wielkomiejskiej parafii rekolekcjonista przez kilka dni przekonująco opowiadał o życiu duchowym, o różnych sposobach modlitwy, o wyciszeniu, o , co może przeszkadzać, a co pomagać w spotkaniu z Bogiem. Na jego katechezy przychodziły tłumy. Proboszcz zaproponował więc parafianom utworzenie grupy modlitewnej. Na spotkanie przyszły tylko panie z Żywego Różańca.

 

Przytoczyć można wiele podobnych historii: spotyka się kilka wierzących osób, które łączy jakaś życiowa pasja lub potrzeba. Chcą zrobić coś dla siebie, dla swoich dzieci, dla ubogich. Nie wyobrażają sobie, by istniało lepsze miejsce do takiej działalności niż Kościół. Zakładają wspólnotę – razem się modlą, ale przede wszystkim pracują na rzecz innych. Z kolei ci, którzy trwają od lat w jakimś ruchu, odkrywają, że muszą na nowo przemyśleć swój sposób działania, bo ludzie przestali odpowiadać na dotychczasowe sygnały. Jednocześnie sporo jest takich osób, które szukają duchowości, ale chcą to robić indywidualnie, nie w grupie.

 

Na jednym z katolickich forów internetowych, ktoś wywołał burzliwą dyskusję pytaniem: „Na czym polega nowa wiosna Kościoła, skoro kościoły pustoszeją?”. Rzeczywiście, przy spadającym wskaźniku praktykujących liczba wspólnot wciąż rośnie. To tylko kolejny powód, by przyjrzeć się polskim ruchom wspólnotom. Coś się niewątpliwie zmienia. Tylko co? Wspólnoty? Kościół? Ludzie?

 

Katolickie NGOs

 

Z pewnością zmienia się język, którym mówi się o ruchach. Coraz częściej pojawia się określenie, że jest to katolicki III sektor, katolickie NGOs (Non-govermental organizations, czyli organizacje pozarządowe). W ten sposób podkreśla się ich społeczne oddziaływanie. Odbywa się ono na bardzo różnych płaszczyznach – począwszy od społecznego i politycznego zaangażowania osób należących do tych ruchów, przez działalność charytatywną, po zwyczajne budowanie więzi między ludźmi. Z badań socjologicznych wynika, że bardzo często osoby zaangażowane religijnie są również aktywne społecznie.

 

Taki sposób mówienia o ruchach katolickich zapewne dowartościowuje ich pracę. Pozwala na uwzględnienie ich działalności w szerszych opracowaniach na temat III sektora. Daje szansę na znalezienie wspólnej płaszczyzny działania czy rozmowy z ludźmi spoza Kościoła. Zmienia się też nieco odbiór społeczny tych ruchów: przestają być postrzegane wyłącznie jako modlące się grupki zorientowane na własny rozwój, a stają się pożytecznymi członkami społeczności. No i tak po ludzku, łatwiej jest chyba dzisiaj powiedzieć kolegom czy znajomym, że się działa w organizacji pozarządowej niż w duszpasterstwie. To pierwsze u wielu wzbudzi uznanie i zainteresowanie, to drugie w najlepszym razie wywoła zdziwienie.

 

Wydaje się, że istnieje szerszy problem, jakim jest mówienie dzisiaj o Bogu. „Nie mam szans przekonać nikogo do swojej wiary, wchodząc na lekcję z hasłem »Jezus Cię ko-cha« – mówi jeden z krakowskich katechetów. – Gdybym tak zaczął, byłbym przegrany, już i tak uczniowie patrzą na mnie niechętnie, bo jestem księdzem. O Bogu możemy rozmawiać dopiero wtedy, gdy wcześniej uda nam się pogadać o sprawach, które ich dotyczą: martwią, cieszą albo fascynują”.

 

Człowiek demokratyczny

 

Niektórzy narzekają, że Polacy zbyt wolno reagują na przemiany społeczne, że tkwi w nas ciągle Tischnerowski homo sovieticus. Gdy jednak przyjrzeć się naszym decyzjom i motywacjom, można dojść do wniosku, że zmiany są ogromne. Dość szybko przywykliśmy do tego, że mamy wolny wybór – możemy wziąć jedno, a zostawić drugie. Nie cieszy nas to, że w ogóle coś mamy, ale chcemy mieć wybór między przedmiotami wysokiej jakości. Dotyczy to nie tylko rzeczy materialnych, ale także relacji z innymi ludźmi i sfery duchowej. Dlatego, choć tkwi w nas potrzeba wyjścia poza codzienną rzeczywistość, w której na co dzień żyjemy, nie zawsze – a nawet coraz rzadziej – jesteśmy skłonni realizować ją w Kościele. Wybieramy często to, co wydaje się nam lepsze, atrakcyjniejsze, a czasem także po prostu bardziej dostępne.

 

Dokonując wyborów kierujemy się najczęściej kryterium użyteczności i przydatności, bardziej interesuje nas to, czy coś przynosi nam korzyść niż to, czy jest to prawdziwe. Nowa tendencja dotycząca ruchów katolickich wydaje się odpowiadać temu sposobowi myślenia. Pozwala zracjonalizować wybór, jakim jest zaangażowanie we wspólnotę religijną. Działalność charytatywna czy wzajemne wsparcie – to konkretne korzyści, które dzięki wspólnocie uzyskujemy.
Nie są to łatwe czasy dla religii. Trudno jest mówić o wierze w świecie tak nieprzystających do niej wartości. Nic dziwnego, że wiele osób szuka nowego sposobu dla wyrażenia swojej wiary.

 

Twierdza czy oaza?

 

Jeden z krakowskich duszpasterzy powiedział kiedyś odwiedzając naszą redakcję, że paradoksalnie więcej wolności było w Kościele w czasach PRL-u niż teraz. Można się zastanawiać, czy otwartość na inne poglądy wynikała ze specyficznej sytuacji politycznej, czy z osobowości ludzi Kościoła. Nieżyjący już ks. Józef Tischner tak wspominał spory teologiczne ze swoim biskupem Karolem Wojtyłą: „Wojtyła był z krwi i kości pluralistą. Co to znaczy? Ten pluralizm nie był u niego grą. Różnica zdań, polemika, dyskusja była jego żywiołem. Chciał tej dyskusji, czekał na nią”1. Kościół był postrzegany jako oaza wolności nie tylko dlatego, że można było w nim swobodnie narzekać i organizować się przeciw komunie, ale także dlatego, że był gotowy na dyskusję wewnętrzną. Niewątpliwie na to, że Kościół gromadził wówczas ludzi o różnych poglądach, nałożyła się także propozycja dialogu ze światem, jaką złożył Sobór Watykański II.

 

Dzisiaj w powszechnym odbiorze Kościół w Polsce daleki jest od takiej otwartości. Wygląda to tak, jakbyśmy się przerazili światem, który nagle wokół nas wyrósł. Po kilku próbach dialogu, postanowiliśmy się od niego odgrodzić. Bardzo często w wypowiedziach ludzi Kościoła padają słowa: „brońmy się”, „chrońmy”, „nie pozwólmy”, „walczmy”, „nie dajmy się”. Zamiast dialogu jest postawa obronna, zamiast otwartości – formalizm, w którym spotykają się czasem parafianie w kancelarii.

Jest wielu księży i ludzi religijnie zaangażowanych, którzy chcą zmieniać ten wizerunek Kościoła. Kontynuując tę wojenną metaforę, można powiedzieć, że są jak żołnierze, którzy wychodzą z oblężonej twierdzy i na różne sposoby próbują zmierzyć się z zewnętrznym światem.

 

Dojrzewanie

 

Ruchy i stowarzyszenia świeckich są jedną z dróg kontaktu, rozmową Kościoła ze światem. Dlatego odbijają się w nich wszelkie zmiany warunków tego dialogu. W 1998 r. Jan Paweł II mówił, że po wielkiej eksplozji ruchów, która miała miejsce w latach 70. i 80., nadchodzi dla nich „etap kościelnej dojrzałości”. To było wezwanie, by z wiosny Kościoła zrodziły się konkretne owoce. W podobny sposób widzi dzisiejszy Ruch Światło-Życie jego moderator diecezjalny Archidiecezji Krakowskiej ks. Jerzy Serwin: „Dzisiaj jest nas mniej niż przed laty i różne są tego przyczyny, ale w swoich założeniach Ruch miał formować elity. Przed laty ludzie przychodzili na oazę tłumnie głównie po to, żeby pośpiewać i być ze sobą, teraz przychodzą z tymi samymi pragnieniami, choć są bardziej świadomi i oczekują konkretnej formacji. Dojrzewamy jako Ruch, docieramy tego, co jest naszym rzeczywistym charyzmatem”.

 

Ruch Światło-Życie miał czas na to, by okrzepnąć. Pierwsze oazy rekolekcyjne ks. Franciszek Blachnicki zorganizował już w 1954 r. W latach 70. był właściwie jedyną alternatywą dla młodych ludzi, którzy nie chcieli przynależeć do ZMP i ZHP. Potem, w miarę, jak pojawiały się inne ruchy katolickie, liczebność oaz malała. Chociaż nadal jest ich sporo – w tym roku w samych tylko rekolekcjach wakacyjnych wzięło udział ok. trzydziestu tysięcy osób. Jak mówi jednak ks. Serwin, niemal wszędzie, w każdej instytucji, w mediach, grupach zawodowych, można spotkać ludzi, którzy z oazą się zetknęli: „Jedni poszli swoją drogą, inni jakoś w swojej pracy realizują ideały Ruchu, wśród nich podstawowym jest diakonia, czyli służba” – mówi. „Dziwi mnie tylko, że księża proboszczowie za mało korzystają z tej masy ludzi, która przeszła przez formację w Ruchu – dodaje ks. Jerzy. – Oni niekonieczne mają czas i ochotę na to, by zakładać nowe wspólnoty oazowe, ale z pewnością można by ich zaprosić do podjęcia odpowiedzialności za jakiś niewielki odcinek duszpasterstwa parafialnego”.

 

Okres pewnego wyciszenia przeżywa też Odnowa w Duchu Świętym. Choć nadal na czuwania tych wspólnot na Jasnej Górze przyjeżdża ok. 120-150 tys. osób, to jednak członkowie tych wspólnot uważają, że okres entuzjazmu mają już za sobą. Jak mówi Ewa Cudzich-Wolińska z krakowskiej wspólnoty: „Przyszedł czas najtrudniejszy, czas harmonizacji, zespolenia wielu elementów, niekoniecznie pasujących. To jak spór o posłanie do szkół sześciolatków. I zwolennicy, i przeciwnicy mają rację, i jedni, i drudzy też się mylą. Brak na tym gruncie doświadczenia. Są tylko dwa wyjścia – ryzykować lub się wycofać”. Pani Ewa została w Odnowie, podobnie jak 17 tys. innych osób, które spotykają się na cotygodniowych spotkaniach. Dariusz Jeziorny, delegat Międzynarodowych Służb Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej (ICCRS) dla Europy Wschodniej uważa, że stabilizacja ruchu ma swoje dobre i złe strony: „Te dobre, to coraz większa akceptacja ze strony hierarchii, większa dojrzałość kościelna w Polsce (ok. 35 grup odeszło z Kościoła w latach 90., teraz już od dawna nie mieliśmy takiego przyincydentu), coraz mniej jest szukania sensacji. Te złe, to znudzenie nawet takimi znakami jak uzdrowienia, mniejsza gorliwość i skłonność do poświęceń, i koncentracja na własnych problemach, których Pan nie chce rozwiązać za nas”.

 

Niezależnie od dojrzewania tych ruchów jako całości, w poszczególnych wspólnotach przebija się nowy prospołeczny nurt, a czasem nawet w nich dominuje. Organizuje się np. zbiórki pieniędzy dla potrzebujących, warsztaty psychologiczne, medytacyjne i imprezy kulturalne.

 

Na naszych oczach

 

Jednocześnie powstają nowe wspólnoty o zasięgu lokalnym, które są odpowiedzią na problemy, z jakimi dana społeczność się boryka. W Polsce wciąż przybywa nowych ruchów. Z jednej strony, jest to efekt spóźnionego przenikania do nas wspólnot, które w latach 70. i 80. powstawały na Zachodzie. Z drugiej natomiast, wygląda to tak, jakbyśmy czuli się ogromnie zagubieni w nowych czasach, w których wszystko, począwszy od własnej tożsamości, przez rodzinę po życie społeczne, trzeba sobie zdefiniować na nowo. Nie radzimy sobie z tym i szukamy wsparcia – jeśli zaoferuje nam je ktoś w Kościele, pójdziemy tam. Jeśli go tam nie znajdziemy, to pójdziemy gdzie indziej.

 

Jeszcze na III Ogólnopolskim Kongresie Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich w 2005 r. o. Adam Schulz SJ, przewodniczący Rady Ruchów Katolickich wskazywał, że głównym problemem ruchów jest bierność, brak zaangażowania w sprawy społeczne i traktowanie wspólnoty jako odpoczynku od świata. Dziś można zaobserwować, że akcent w wielu wspólnotach został przeniesiony na sprawy społeczne. Jesteśmy więc świadkami jakiejś zmiany.

 

Niezmiernie trudno – choć pokusa jest duża – rozstrzygnąć, co jest skutkiem, a co przyczyną, co powinno nas cieszyć, a co niepokoić. Czy Kościół zmienia się dlatego, że zmienili się ludzie, czy też na odwrót? Czy to dobrze, że ludzie Kościoła wychodzą naprzeciw oczekiwaniom świata, w którym przyszło im funkcjonować, że próbują żyć ewangelicznie, nie mówiąc wprost o Ewangelii? Czy też powinno nas martwić to, że to za mało, że nie o to chodzi, że gdzieś w tym zaangażowaniu gubimy Boga?

http://www.deon.pl/religia/wiara-i-spoleczenstwo/art,211,nowe-wspolnoty-nowy-kosciol.html

*******

Chrystus tak, Kościół nie?

Marcin Przeciszewski / “Posłaniec”

“Chrystus tak, Kościół nie”, to modne hasło powstałe w nurcie laicyzujacej się Europy. Do niedawna wydawało się, że dotyczy ono raczej ześwieczczonego Zachodu, jednak coraz częściej taką postawę odnajdujemy i w “katolickiej” Polsce.

 

Wielu współczesnych w naturalny sposób zwraca się do Boga, nie akceptuje jednak instytucji Kościoła, neguje sens jej istnienia i nie czuje z nim więzi. Kościół często prezentowany jest jako bezduszna instytucja, próbująca narzucić wolnemu człowiekowi swój system zakazów i nakazów, a nawet mająca ambicje zawładnięcia życiem społecznym.

 

Przyznam, że sam – choć zawsze uważałem się za człowieka wierzącego – miałem pewien kłopot z Kościołem, który jawił mi się jako dość sztywna i nieco bezduszna struktura.
Przełom nastąpił, gdy jako student przybyłem do Taize we Francji. Po raz pierwszy zetknąłem się tam z wiarą żywo i bezpośrednio przeżywaną we wspólnocie. Doświadczyłem czegoś niesamowitego. Miałem wrażenie, że Jezus, którego znałem dotąd jako historyczną postać z kart Nowego Testamentu, zaczyna być dla mnie kimś żywym i realnym. A kiedy w milczeniu medytowałem wraz z innymi, odczuwałem w tym pozawerbalnym spotkaniu jakaś nową płaszczyznę, którą da się określić tylko słowem “sacrum”. Uświadomiłem sobie, że to właśnie jest obraz Kościoła. Bo czymże jest Kościół, jak nie społecznością Jego uczniów, w której sam jest obecny.

 

Później przyszło odkrycie sakramentów. Wcześniej przystępowałem do nich w sposób rytualny, bo tak wypadało aby być w porządku. Teraz, kiedy przychodzi mi przyjmować Eucharystię, znów budzi się we mnie to poczucie niezwykłego Spotkania.

 

Podobnie – wraz z Agnieszką – staramy się przeżywać nasze małżeństwo. Mamy wrażenie, że doświadczamy wciąż łaski miłości. Kiedy schodzimy w głąb, czujemy, że doświadczamy takiej płaszczyzny, która przekracza wszelki ludzki wymiar. Niezwykłość tego sakramentu polega właśnie na tym, że nie jesteśmy już sami. Ktoś zdaje się nam nieustannie towarzyszyć. Jest to tym ważniejsze w momentach zwątpienia czy zagubienia.

 

Coraz bardziej jest dla mnie jasne, że prywatna religijność, choćby najpiękniejsza, nie obroni się. Prędzej czy później upadniemy, gdyż jesteśmy słabi. Do tego, aby trwać w rzeczywistości Spotkania z Bogiem, niezbędna jest wspólnota. I taką wspólnotę, nazywaną Kościołem ofiarowuje nam sam Jezus. Jedyną wspólnotę, gdzie możemy doświadczyć i świętować Jego paschalną obecność.

Tajemnica krzyża

 

Czymś co najbardziej odrzuca dzisiejszy człowiek jest rzeczywistość krzyża. Cała współczesna cywilizacja nakierowana jest na sukces, a życie w niej staje się przysłowiowym “wyścigiem szczurów”. Nasza kultura oparta na technologii i dobrobycie prowadzi do przekonania, że tak naprawdę wszystko załatwimy sobie sami. Słabość czy cierpienie, traktowane są jako porażka, a śmierć jako “wypadek przy pracy” w procesie leczenia. W tak przeżywanej kulturze – mimo rozwiniętych systemów socjalnych – nie ma faktycznie miejsca dla człowieka słabego, niepełnosprawnego i cierpiącego. Usuwa się ich do wyspecjalizowanych ośrodków pomocy, coraz częściej pojawia się postulat eutanazji.

 

Kościół tymczasem głosi coś przeciwnego. Słabość to naturalna kondycja człowieka, której doświadczenie rodzi tym większe zaufanie i buduje jedność. Było mi to dane odkryć we wspólnotach “Wiara i Światło”, z którymi związałem się na kolejne kilkanaście lat mojego życia. Są to wspólnoty skoncentrowane wokół ludzi upośledzonych umysłowo, na ogół odrzucanych przez dobrze się mające społeczeństwo. Dane mi było tam poznać niezwykłą wartość tych właśnie, często zdeformowanych przez biologię ludzi. Będąc ograniczeni w swej inteligencji znacznie bardziej realizują się oni w sferze uczuć i miłości. To tam po raz pierwszy poczułem się do końca zaakceptowany. Nie dlatego, że mam określone zalety, ale tylko dlatego, że jestem. Tam do końca poznałem przyjaźń. Wspólnoty te- proszę uwierzyć – są jednymi z najbardziej radosnych miejsc na tym świecie. Niezależnie od ogromu cierpienia, jakie można tam zobaczyć.

 

I to jest właśnie jedną z najgłębszych tajemnic jakie Kościół niesie światu. Życie nigdy nie kończy się na krzyżu, ale zawsze prowadzi ku radości Zmartwychwstania. Nigdzie poza Kościołem nie jesteśmy tego w stanie odkryć. Dobitnie ukazał nam to Jan Paweł II, który do ostatniego tchnienia pokazywał nam sens cierpienia. Niektórzy mówią, że była to jego ostatnia, nie napisana, ale jakże ważna encyklika.

 

Depozytariusz wiary

 

Bardzo ważną funkcją Kościoła jest strzeżenie depozytu, czyli całej pełni wiary, którą powierzył nam Bóg. Zadanie to pozostawił Chrystus apostołom i ich kolejnym ziemskim następcom. Stąd hierarchiczna struktura Kościoła. Jest ona niezbędna, gdyż inaczej nauczanie Kościoła mogłoby zostać rozmyte. Ostatnio w Polsce mieliśmy okazję doświadczyć jak bardzo niebezpieczne jest prywatne interpretowanie zasad wiary, co widzieliśmy na przykładzie byłych sióstr betanek z Kazimierza. Uniwersalny autorytet Kościoła został tam zastąpiony prywatnym, partykularnym autorytetem miejscowej przełożonej. Widzimy jakie cierpienie stało się udziałem młodych dziewcząt, ofiar tego eksperymentu.

 

Podobne mechanizmy możemy obserwować w historii niektórych Kościołów tradycji protestanckiej, które doświadczają kolejnych podziałów, ze względu na brak jednego, przejrzystego autorytetu.

Kościół święty?

 

Częste niezrozumienie wywołuje koncepcja świętości Kościoła. Kościół jest święty obecnością samego Jezusa. Problem w tym, że nasza ludzka grzeszność często wydaje się zaprzeczać tej świętości na tyle, że na zewnątrz trudno ją dostrzec. Na tym polega niebezpieczeństwo antyświadectwa, jakie nierzadko dają sami chrześcijanie. Sobór Watykański II mówił nie tylko o świętości Kościoła, ale i o jego grzeszności – w rozumieniu grzeszności ludzi tworzących Kościół. Zgorszenie jakie wywołują ludzie Kościoła jest chyba największym problemem w pełnieniu jego misji ewangelizacyjnej. Kard. Joseph Ratzinger pisał w jednej ze swoich książek: “Całe stulecia historii Kościoła są tak pełne wszelkiego rodzaju zepsucia, że możemy pojąć straszną wizję Dantego, który widział siedzącą w pojeździe Kościoła babilońską nierządnicę; wydają nam się też zrozumiałe straszne słowa paryskiego biskupa Wilhelma z Auvergne (z XII wieku), który sądził, ze każdy, który widzi zdziczenie Kościoła, musi zdrętwieć z przerażenia. <Nie jest to już oblubienica, lecz potwór bezkształtny i dziki.>”

 

Kiedy spojrzymy na historię Europy, to z łatwością zauważymy, że liczne bunty wobec Kościoła, wynikały z faktu grzeszności jego ludzi czy też zbytniego związku Kościoła z państwem, na którego usługach często pozostawał. Dlatego na liczne fale sekularyzacji należy spojrzeć nie tylko jako na dzieło szatana, ale też jako na okazję do wewnętrznej odnowy. Kościół bowiem winien nieustannie się odnawiać: “Ecclesia semper reformanda”. Na tym polega jego siła. Można udowodnić, że Kościół jest jedyną powszechną instytucją, istniejącą od dwóch tysięcy lat, która przetrwała dzięki temu, ze jest zdolna do nieustannej, wewnętrznej odnowy. To widomy znak realnej obecności w nim Ducha Świętego. Drogę odnowy wobec nowych wyzwań podjął Kościół w drugiej połowie XX wieku. Jest to wielkie dzieło Soboru Watykańskiego II. Jego dopełnieniem było wezwanie do nowej ewangelizacji, postawione przez Jana Pawła II.

Kościół znakiem sprzeciwu

 

Misterium wcielenia – fakt że Jezus jest w pełni Bogiem i w pełni człowiekiem – jest najwyższym, także w historii ludzkości, dowartościowaniem człowieka. Pokazuje jasno, że osoba ludzka ma wymiar transcendentny, nie ograniczający się tylko do ziemskiego wymiaru. Dlatego Kościół – jako jedyna instytucja – głosi świętość życia i osoby ludzkiej. Dlatego też celem jego misji w świecie jest nie tylko przekazywanie wiary, ale i obrona godności człowieka. Jan Paweł II w swej programowej encyklice “Redemptor hominis” napisał wyraźnie, że “człowiek jest drogą Kościoła”. Kościół zatem – jeśli chce być wierny swemu powołaniu – staje zawsze w obronie człowieka. Kościół ze swej natury musi być obrońcą praw i godności człowieka. Być “znakiem sprzeciwu”, jeśli prawa te, w jakikolwiek sposób są szargane.

 

Wciąż jesteśmy więc świadkami cywilizacyjnego “sporu o człowieka”, jaki Kościół toczy z wieloma prądami współczesnej cywilizacji. “Cywilizacji śmierci” polegającej na redukcji człowieczeństwa do określonych jego atrybutów, Kościół przeciwstawia cywilizację miłości. Zawiera ona wielką apoteozę godności osoby ludzkiej, niezależnie od sytuacji, w jakiej dany człowiek się znajduje. Stąd płynie tak ważny, powiedziałbym wyzwoleńczy aspekt chrześcijaństwa, także w płaszczyźnie społecznej. Doświadczyliśmy tego w ostatnich dziesięcioleciach. Proces upadku komunizmu i odbudowywania jedności Europy rozpoczął się od tego, że Jan Paweł II przypomniał gnębionym ludziom o ich niezbywalnej godności. Stało się to najistotniejszą chyba siłą sprawczą przemiany oblicza Europy.

Kościół miejscem zbawienia

 

Kościół jednak jest przede wszystkim miejscem zbawienia i o tym nigdy nie możemy zapominać. Bóg pragnie nas zbawić i po to założył Kościół. Największy sprzeciw budzi prawda, że “poza Kościołem nie ma zbawienia”, głoszona już przez starożytnych Ojców Kościoła. “Extra Ecclesiam nulla salus” (św. Cyprian). Prawda ta jednak ma głęboki sens i tak na prawdę nikogo nie wyklucza. Formalna przynależność do Kościoła nie jest żadną gwarancją zbawienia, gdyż człowieka zbawia tylko sam Bóg. Wszędzie natomiast tam, gdzie realizuje się zbawienie, tam właśnie obecny jest Kościół, niezależnie od jego formalnych granic. Każdy więc ma tę szansę, dlatego właśnie, że Kościół istnieje.

http://www.deon.pl/religia/wiara-i-spoleczenstwo/art,20,chrystus-tak-kosciol-nie.html

******

Wystarczy tylko otworzyć oczy…

ks. Andrzej Zwoliński / slo