Tekst niniejszego kalendarium został opracowany w oparciu o: Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007.

Wybór fragmentów, tytuły, śródtytuły i wytłuszczenia w tekście: Pokutujący Łotr.

 

Pierwsza okupacja sowiecka 23.08.1939 – 30.06.1941

1.10. 39

W Paryżu inauguracyjne posiedzenie Rady Ministrów RP.

2.10.39

Francja i Stany Zjednoczone Ameryki uznały rząd gen. Sikorskiego.

4.1039

Wielka Brytania uznała rząd gen. Sikorskiego.

11.10.39

W Londynie min. spraw zagr. Zaleski rozmawiał z Arturem Chamberlainem i Edwardem Halifaxem, którzy oświadczyli, że „w żadnych warunkach Polska nie może liczyć na to, aby Wielka Brytania wszczęła wojnę przeciw Rosji Sowieckiej na rzecz odzyskania przez Polskę tych obszarów, które zostały zajęte przez Sowietów” (…)

13.10.39

Po rozmowie z Brytyjczykami, Zaleski stwierdził, że (…) w najlepszym razie w drodze rokowań można liczyć na odzyskanie np. woj. białostockiego (…). Brytyjczycy przypomnieli „linię Curzona”.

21.10. 39

Noty protestacyjne Rządu RP przeciw zarządzeniu przez ZSRS wyborów na okupowanym przezeń terytorium Państwa Polskiego.

26.10.39

W Londynie Halifax mówił w Izbie Lordów, że ZSRS w zasadzie przesunął swe granice zachodnie do linii, którą proponował na konferencji wersalskiej ówczesny brytyjski min. spraw zagranicznych, lord George Curzon. Min. Zaleski złożył protest.

[We Lwowie] o godz. 15 otwarcie w Teatrze Wielkim Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Ukrainy (…) przewodniczący Zgromadzenia Ludowego prof. Studynśkij  postawił wniosek o przyłączenie Zachodniej Ukrainy do ZSRS. (…) Podjęto uchwały o ustanowieniu sowieckiej władzy na całym terytorium Zachodniej Ukrainy, połączeniu jej z USRS, nacjonalizacji banków i przemysłu, o konfiskacie ziemi obszarniczej, własności kościelnej oraz państwowej.

28.10. 39

Uchwalono wniosek o ustanowienie 17.IX.39 ogólnonarodowym świętem.

31.10. 39

[W Moskwie] Obradowała V nadzwyczajna sesja Rady Najwyższej ZSRS, której zadaniem było wyrażenie zgody na wejście Zachodniej Ukrainy w skład ZSRS. Do Moskwy przyjechała 63-osobowa pełnomocna komisja Zgromadzenia [Ludowego] (…) Prof. Studynśkij napisał: „Takiego przyjęcia (…) nie spodziewałem się. Na dworcu witało nas wojsko (…) przeszedłem przed honorową kompanią Armii Czerwonej a orkiestra zagrała „Miedzynarodówkę”. W hotelu „Moskwa” witała nas oklaskami służba (…) ugoszczono nas nadzwyczaj wystawnie. (…) Nadzwyczajnej opieki zaznaliśmy przede wszystkim od tow. Nikity Siergiejewicza Chruszczowa, który (…) sam pojechał z nami metrem po Moskwie. Publiczność, gdzieśmy się nie pojawili, witała nas oklaskami”.

(…) W referacie na V nadzwyczajnej sesji Rady najwyższej ZSRS Mołotow ogłosił „upadek starej Polski”.  „Tymczasem wystarczyło jedno błyskawiczne uderzenie na Polskę ze strony armii niemieckiej a potem Czerwonej Armii, aby nic nie zostało z tego pokracznego płodu traktatu wersalskiego, żyjącego z gnębienia narodowości niepolskich”.

(…) Władze sowieckie przeprowadziły rejestrację polskich oficerów; w samym tylko Lwowie zarejestrowano 4312 oficerów rezerwy i 348 oficerów służby stałej.

7.11.39

Gen. Sikorski został mianowany Wodzem Naczelnym i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. (…) Gen. Sikorski desygnował (w. dniu 13.11.39 – przyp. PŁ) gen. Sosnkowskiego na stanowisko Komendanta Głównego ZWZ (Związku Walki Zbrojnej) i zastępcę Naczelnego Wodza,

16.11. 39

W Londynie w rozmowie z premierem Sikorskim i min. Zaleskim, w obecności premiera Chamberlaina, Halifax nie ukrywał, że Wielka Brytania nie może zagwarantować Polsce przedwojennej granicy na wschodzie.

19. 11.39

W „Czerwonym Sztandarze” opublikowano podpisane przez 14 pisarzy oświadczenie pt. „Pisarze polscy witają zjednoczenie Ukrainy” (m.in. Broniewski, Borejsza, Boy-Żeleński, Karol Kuryluk, Stanisław Jerzy Lec, Leon Pasternak, Aleksander Wat, Adam Ważyk).

28.11.39

Komitet dla Spraw Kraju (w składzie gen. Sosnkowski, ministrowie Ładoś, Stańczyk, Seyda, gen. Kukiel) uchwalił wytyczne do negocjacji z reprezentacją ukraińską (…) przewidującą niepodległe państwo ukraińskie sfederowane z Polską. Granice pozostają do późniejszego uzgodnienia. Instrukcję przekazano gen. Sikorskiemu, który jednak tego dokumentu nie podpisał.

W Paryżu w Biuletynie MSZ Rząd określił jako cele wojny: odzyskanie niepodległości, wyjście z wojny bez strat terytorialnych i z niezmienioną granicą wschodnią.

 29.11.39

Prezydium Rady Najwyższej ZSRS wydało dekret o przymusowym nadaniu obywatelstwa ZSRS „byłym obywatelom polskim, którzy znajdowali się na terytorium zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi w chwili, gdy stały się one częścią ZSRS”. Na mieszkańców tych terenów, a więc i Lwowa, rozciągnięto przepisy dotyczące obywateli sowieckich, a więc otrzymywanie przez nich sowieckich dowodów osobistych (akcja tzw. paszportyzacji), rozciągnięcie na nich prawa powszechnego obowiązku służby wojskowej itd.

Historyk Lewis Namier, doradca gen. Sikorskiego relacjonował R.A. Butlerowi z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, że „warunki w Polsce pod sowiecką okupacją są względnie znośne, i że represje dotyczą niewielkiej liczny ludzi, ograniczają się głownie do właścicieli ziemskich, urzędników państwowych i księży”.  (Lewis Namier – prawdziwe nazwisko Ludwik Bernstein Niemirowski, u. 1888 w Woli Okrzejskiej woj. lubelskie, student Uniw. Lwowskiego, w 1906 r. wyemigrował do Wlk. Brytanii, tam członek masońskiej organizacji Fabian Society a następnie  stypendysta Rothschildów w Nowym Jorku, sekretarz Chaima Weizmanna, twórcy państwa Izrael, po 2 wojnie światowej, zajadły syjonista i wróg  niepodległej Polski. To w wyniku jego intryg i fałszerstw – m.in. sfałszował tzw. Linię Curzona w wariancie E, podpisanym podczas konferencji w Teheranie przez Stalina, gdzie Lwów pozostawał przy Sowietach. Jego siostra Teodora Modzelewska była matką Anny Kurskiej i babką Jarosława Kurskiego  – zast. red. nacz. Gazety Wyborczej i Jacka Kurskiego, dyrektora TVP z ramienia PiS – przyp. PŁ)

1.12.39

Gen. Anders został przewieziony przez Sowietów ze Lwowa do Przemyśla i umieszczony w szpitalu pod strażą.

3.12. 39

Zebranie Akademii Nauk USRS, na którym uchwalono wejście Naukowego Towarzystwa im. Szewczenki w skład Akademii Nauk USRS. Oznaczało to zagarnięcie majątku muzeów Towarzystwa we Lwowie, Muzeum Dzieduszyckich, biblioteki Ossolineum.

5.12.39

Rada Komisarzy Ludowych podjęła decyzję (…) o wysiedleniu z zachodnich obwodów USRS polskich obszarników i straży leśnej.

6.12. 39

Rozkaz nr 27 naczelnika garnizonu m. Lwowa,  nakazujący wszystkim  oficerom „b. Armiii polskiej” którzy się dotychczas nie zarejestrowali, zarejestrować się do dn. 15.XII.

(…) Od 6 do 12 XII masowe rewizje i aresztowanie ponad 1500 Polaków na Łyczakowie.

9.12. 39

We Lwowie, księża zostali zmuszeni do opuszczenia gmachu Seminarium Duchownego przy ul Czarnieckiego 30.

10.12.39

W ramach prowadzonej przez NKWD akcji aresztowania zarejestrowanych poprzednio członków polskiego korpusu oficerskiego na terenie Zachodniej Ukrainy (…) aresztowano ogółem 1057 oficerów polskich. Większość była najpierw więziona we Lwowie, potem wywieziona do Kijowa. Wszyscy zostali zamordowani na Ukrainie. Aresztowania nastąpiły także 24 XII 39.

14.12.39

Rada Ligi Narodów wykluczyła ZSRS z Ligi z powodu agresji na Finlandię.

16.12.39

Gen. Januszajtis przesłuchiwany w dn. 8-16 XII przez NKWD podał bardzo wiele nazwisk z adresami.

17.12.39

W połowie grudnia usunięto Abp. Bolesława Twardowskiego i Kurię z pałacu arcybiskupiego.

20.12.39

Zarządzenie w sprawie wprowadzenia 21 XII 30 waluty sowieckiej. Z książeczek oszczędnościowych kasy będą wypłacać tylko 300 rb. (tzw. karbowańców; kurs 1 rb=1 zł). Na wymianę nie zostawiono ani jednego dnia.

Radiostacja lwowska w rocznicę urodzin Stalina nadała audycję, na którą złożyły się utwory poetów polskich, m.in. Broniewskiego, Leca, Pasternaka, Włodzimierza Słobodnika, Ważyka. Słowo wstępne wygłosił Aleksander Wat.

24.12.39

Nowa fala aresztowań wśród zarejestrowanych wcześniej oficerów polskich. Aresztowany został m.in. płk. Władysław Kornicki, więziony potem na Zamarstynowie.

27.12.39

Rada Komisarzy Ludowych zatwierdziła (…) instrukcję „O trybie przesiedlania polskich osadników z zachodnich obwodów USRS” (zostają skierowani na wyrąb lasów).

12.01.40

Kurierzy Stanisław i Józef Żymierscy zostali zatrzymani przez sowiecką straż graniczną na terenie Pokucia w rejonie Czortkowa. Józef zdołał wyrzucić szyfry, reszta dokumentów dostała się w ręce Sowietów. (Agenci NKWD Stanisław i Józef Żymierscy – prawdziwe nazwisko Łyżwińscy – byli braćmi Michała, późniejszego marszałka Polski Ludowej – przyp. PŁ).

21.01.40

Strowski – pod nazwiskiem Kostecki – i jego żona Maria (siostra ppłk. A. Paszkowskiego) zostali zatrzymani przez sowiecką straż graniczną w Jasieniowie Dolnym w drodze do Rumunii. Strowski złożył obszerne zeznania, które umożliwiły dokonanie wielu aresztowań w ZWZ-1 (Związek Walki Zbrojnej) w tym czołowych oficerów oraz poznanie aktualnego szyfru do łączności z Centralą.

(Pisze Grzegorz Mazur z UJ w Krakowie w artykule „Dwóch kurierów ZWZ do Lwowa – sprawa Stanisława i Józefa Żymierskich” https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/1f1f6c16-c878-44a9-8d5e-07af2e1ae306/content  . „Tadeusz Strowski, który podawał się za majora, podczas gdy – ale o tym nie wiedziano – był tylko plutonowym. Jest rzeczą zdumiewającą, że nie sprawdzono go przedtem kontrwywiadowczo we Francji. Nie tylko bowiem stopień oficerski jako wytwór jego fantazji powinien go wykluczyć z pełnienia roli emisariusza. W okresie międzywojennym był skazany za kradzież przez sąd powiatowy w Łunińcu na karę więzienia, co całkowicie powinno eliminować go spośród kandydatów do tego zadania. Niestety, właśnie jemu powierzono dostarczenie do Lwowa rozkazu gen. Władysława Sikorskiego z 13 listopada 1939 r. o utworzeniu ZWZ i innych ważnych dokumentów organizacyjnych. On też zaprzysiągł jako komendanta Obszaru nr 3 ZWZ we Lwowie płk Władysława Żebrowskiego. Po aresztowaniu Strowskiego we Lwowie 22 stycznia 1940 r. przez NKWD jego zeznania bardzo ułatwiły sowieckim służbom dalsze rozpracowywanie polskiego podziemia” – przyp. PŁ)

29.01.40

Wprowadzono sowiecki ustrój szkolny: 10-letnią szkołę średnią oraz zmiany w programach, kładąc nacisk na przedmioty matematyczno-przyrodnicze, wprowadzono obowiązkową naukę języka ukraińskiego oraz „sowieckiej konstytucji”.

1.02.40

Przybyły ze Lwowa do Francji prof. Władysław Fokierski w rozmowie z prez. Raczkiewiczem  podkreślił występujący w Małopolsce Wschodniej powszechny wzrost  nastrojów patriotycznych, odporność społeczeństwa polskiego na propagandę sowiecką oraz liczny udział Żydów w rządach i administracji sowieckiej, co powoduje wrogi stosunek Polaków i Ukraińców do Żydów.

(…) Zakład Narodowy Ossolińskich został przejęty przez filię Biblioteki Nauk USRS.

3.02.40

Rząd polski złożył protest z powodu poboru obywateli polskich z terenów okupowanych przez ZSRS do Armii Czerwonej.

7.02.40

Usunięto z domu macierzystego na ul. Kurkowej 53 siostry Józefitki.

10.02. 40

[Kraków] Stepan Bandera zwołał do Krakowa na 9-10 lutego konferencję krajowych działaczy OUN, na której uchwalono dokument oddający kierownictwo OUN w ręce Bandery. Był to początek rozłamu w OUN na banderowców i melnykowców. (…) Sformowano frakcję rewolucyjną OUN (OUN-B, OUN-R) pod kierownictwem Bandery. Reszta – umiarkowani (OUN-M) – poparła Andrieja Melnyka. Obie frakcje uważały się za sojuszników Niemiec, ale różniły się politycznymi priorytetami, strategią, taktyką.

[Lwów] Pierwsza duża fala wywózek ze Lwowa i lwowskiego obwodu, rozpoczęta o świcie przy mrozie minus 42 stopnie (…) do godz. 12-tej wysiedlono 9150 ludzi (…) W całym obwodzie lwowskim łącznie deportowano 4252 rodziny bądź 23.316 ludzi. (…) Od 10 do 13 II 40 r. z całej Zachodniej Ukrainy wysiedlono 93.451 osób. Wywożona rodzina miała na spakowanie  się ok. 2 godziny, teoretycznie mogła zabrać do 500 kg bagażu. Transporty składały się z 55 wagonów (49 dla wywożonych, 4 na bagaż, 1 dla obsługi). W wagonie 25-30 osób, dla każdego miał być gorący posiłek i 800 g. chleba. W operacji wysiedlenia (…) wzięło udział 1387 operacyjnych pracowników NKWD, 1556 milicjantów, 1250 żołnierzy różnych wojsk NKWD oraz 1288 członków aktywu partyjnego.

15.02.40

Otrzymano rozkaz opuszczenia reszty pomieszczeń rzymskokatolickiego Seminarium Duchownego. Seminarzyści przenieśli się do księży zmartwychwstańców, do b. Ochronki św. Józefa przy ul. Piekarskiej, do probostwa św. Marii Magdaleny i do karmelitów.

23.02.40

Kurierzy Stanisław i Jerzy Żymierscy przesłuchiwani w więzieniu na Łubiance w Moskwie  przekazali w dniach 23 i 29 II zapamiętaną treść niesionych przez nich zaszyfrowanych informacji i inne powierzone im informacje.

 24.02.40

W nocy z 24 na 25 został ujęty przez sowiecką straż graniczną ppłk. Rudnicki, wyznaczony przez gen. Tokarzewskiego na szefa sztabu i zastępcę komendanta Obszaru nr 3 (Wołyń, Tarnopol, Stanisławów i Lwów-przyp. PŁ).

28.02.40

Rozpoczęto nową rejestrację uchodźców [Chodzi o Polaków przybyłych po wybuchu wojny na Kresy z terenów zachodniej Rzeczpospolitej – przyp. PŁ].  Wszyscy (…) otrzymują nakaz wyjazdu w ciągu 3 dni do jednego z miasteczek na terenie Zach. Ukrainy. Stamtąd będą deportowani w głąb ZSRS.

29.02.40

Gen. Anders po pobycie w szpitalu w Przemyślu, potem w więzieniu we Lwowie, został wywieziony do Moskwy.

(…) Dotychczas będący komendantem Okręgu Lwowskiego Wschód, Jan Jaworski, ocenił stan ZWZ-1 we Lwowie na 6 tys. ludzi.

(…) Na budowie drogi nr 1 było zatrudnionych w tym czasie 12.840 jeńców polskich w tym 76,8% Polaków, 18,1 % Białorusinów, 3,2% Ukraińców, 1,3% Żydów, 0,8% Litwinów.

1.03.40

W swym mieszkaniu przy ul. Zyblikiewicza 5 został aresztowany kpt.dr med. Gustaw Bruchnalski z ZWZ-2. Tam też aresztowano ppor. Edwarda Golę pochodzącego z Mościsk, obu ich osadzono w więzieniu na ul. Łąckiego. Gola następnie zgodził się na współpracę z NKWD.

5.03. 40

W Moskwie, członkowie Biura Politycznego KC WPK zaakceptowali propozycję Berii, by sprawy 14.700 jeńców  i 11 tys. aresztowanych Polaków rozpatrzyć „w trybie specjalnym” i zastosować wobec nich karę śmierci przez rozstrzelanie.

7.03. 40

Nad ranem, przy przekraczaniu linii demarkacyjnej na Sanie, zostali zatrzymani przez patrol sowiecki w drodze do Lwowa (…) gen. Tokarzewski-Karaszewicz  z 3 kurierkami (…) Generał miał sprawować we Lwowie stanowisko Komendanta Obszaru ZWZ.

8.03.40

W nocy z 7/8 III został aresztowany we Lwowie płk. dr. Domaszewicz, przewodniczący podziemnej Rady Narodowej przy ZWZ-2.

15.03.40

Na Zamarstynowie na ulicy został aresztowany komendant IV obwodu Okręgu Lwów-Wschód ZWZ-1, kpt. Jan Niedzielski „Boruta” (został zaocznie skazany na śmierć z zamianą na 15 lat łagru, był w Nachodce – przyp. PŁ).

Jednocześnie został aresztowany J.A.Kolbuszewski, pracownik Oddziału II Sztabu Generalnego. (Skazany na karę śmierci razem z Heleną Kleca, i Czesławem Gattowskim. Rozstrzelany 25 XII 40 we Lwowie, pozostali w Kijowie).

Odbywa się rejestracja uchodźców. Przed Ubezpieczalnią Społeczną stoi ogromny ogon ludzi, również na ul. Kampiana. Ogromne ogony stoją też przed kilkoma zakładami fotograficznymi.

We Lwowie jest 38.974 uchodźców, w tym 26 tys. Żydów.

16.03.40

Moskwa. Jak wynika ze sprawozdania gen. Sierowa z 16 III dzięki ujęciu braci Żymierskich i ujawnieniu przez nich wobec NKWD treści wiezionych dokumentów, wywiad sowiecki dostał szczegółowe dane co do łączności radiowej ZWZ przez Bukareszt miedzy Lwowem a Paryżem (…) Konsekwencje „wpadki” Żymierskich (możliwe, że była ona przygotowana przez NKWD) miały zasadnicze znaczenie w rozpracowaniu przez Sowietów konspiracji lwowskiej. Uzyskali oni możność kontrolownia korespondencji i przez to wgląd w całość spraw konspiracji. Fala aresztowań, jaka dotknęła już wkrótce konspirację lwowską miała niewątpliwie związek ze sprawą braci Żymierskich. (Pisze Grzegorz Mazur w wyżej cytowanym artykule: „Michał Żymierski po wyjściu z więzienia w 1931 r.  – był aresztowany w 1927 r. wskutek afery korupcyjnej i usunięty z armii – został w 1932 r. zwerbowany przez wywiad sowiecki. W tymże samym roku, na rzecz tego wywiadu rozpoczął pracę jego brat Stanisław. (…) Mimo „wpadki” obu braci, Komenda Główna ZWZ w Paryżu działała  dalej, jakby się nic nie stało. Beztrosko utrzymywano łączność radiową i wysyłano dalej kurierów.  Zeznania Żymierskich dały możliwość organom NKWD poznania struktury organizacji ZWZ, form jej działalności i następnie umieszczenia agentury wewnątrz tej organizacji” – przyp. PŁ)

Zastępca podsekretarza Stanu USA William Strang napisał do ambasadora Kennarda w Angers (Francja): „Jeżeli ustrój sowiecki utrzyma się do końca wojny, jest mało prawdopodobne by Polacy sami mogli odzyskać którykolwiek z okręgów znajdujących się teraz pod okupacją sowiecką i by Alianci mogli lub chcieli wyrzucić Rosjan z tych ziem”.

W domu przy ul. Knyszyńskiej aresztowany ppor. Antoni Świerzbiński „Lis”, kierownik wydziału zaopatrzenia sztabu komendy Obszaru Nr 3 ZWZ-1.

21.03.40

Komenda Główna ZWZ przeniosła się z Paryża do Angers.

Rano we Lwowie NKWD otoczyło bursę uczniowską przy ul. Sobińskiego, gdzie byli zakwaterowani Ślązacy z Rybnika i okolic. Wszystkich aresztowano.

22.03.40

Na podstawie zeznań złożonych przez ppor. Golę, aresztowano w dniach 20-22 II por.rez. Andrzeja Stockera oraz studentów Tadeusza Śliwońskiego i kpt. san. Tadeusza Lacha.

W domu przy ul. Murarskiej 51 aresztowano ranionego podczas próby ucieczki ppor. A.Widawskiego – pod nazwiskiem Rodowit. Po tym wypadku płk. Żebrowski wydał rozkaz zastrzelenia w odwecie 2 oficerów NKWD, co wykonano na peryferiach Lwowa.

24.03.40

Wydano uchwałę w sprawie ustanowienia granicznych norm korzystania z ziemi: w obwodzie lwowskim na 1 zagrodę wiejską 7 ha.

W „Czerwonym Sztandarze” artykuł „Głos uczonego” prof. Uniwersytetu Lwowskiego Leona Chwistka. m.in. o zatajeniu przeszłości Mocarta (sic!), że był synem pańszczyźnianego chłopa.

26.03.40

W kotle w mieszkaniu Bronisławy Daszkiewiczowej „Hanki” (wydał ją mjr. Tadeusz Strowski) został aresztowany ppor. Chrząstowski „Płomieńczyk”, zast. Komendanta Okręgu Lwów-Wschód. Następnie 29 III została aresztowana sama Daszkiewiczowa.

28.03.40

Aresztowano phm. Mieczysława Gruszkowskiego.

31.03.40

We Lwowie w mieszkaniu dr. Józefa Motyki przy ul. Dunin-Wąsowicza 44 aresztowano gen. Mariusza Zaruskiego wraz  z żoną (zostali zdradzeni przez por.rez. Józefa Paska, nadleśniczego z Krzemieńca). Zostali skazani na 5 lat zesłania, generał zmarł w Chersoniu 8 IV 41.  (Gen. Zaruski był pionierem polskiego taternictwa, narciarstwa i żeglarstwa – przyp. PŁ).

2 04 40

Aresztowano w mieszkaniu przy ul. Skarbkowskiej 12 ks. Adama Bogdanowicza de Rosco ps. „Pius” oraz w domu przy ul. Własna Strzecha w Nowym Lwowie, inż. Łuczkiewicza ps. „Koral”.

3.04.40

Pierwszy transport jeńców, oficerów polskich z obozu w Kozielsku wyruszył do Katynia.

We Lwowie, ppor. Gola – po przesłuchaniach w dniach 17-20 II – składa przed NKWD od 29 III dalszą obszerną relację o swej działalności, podając dane osobiste i adresy osób, z którymi się stykał.

Aresztowanie na ulicy Mieczysława Szulmińskiego ps. „Rawicz”, „Lubicz” z tzw. Biura Fikcyjnych Dokumentów ZWZ (zajmującego się legalizacją osób działających w podziemiu – przyp. PL).

W Brzuchowicach pod Lwowem w dniach 22 III – 3 IV na podstawie donosu niejakiego F.B. aresztowano 27-miu (wg. innych źródeł 40) członków organizacji POWW – ZWZ-2 odcinka Brzuchowice wraz z dowódcą  w randze kapitana,  używającym nazwisk Fiszer, Stefański, Wasilewski. Członkowie rekrutowali się z organizacji Strzelca. (…) Wszystkich osadzono w więzieniu nr. 1 przy ul. Łąckiego.

5.04.40

Został aresztowany we Lwowie przy ul. Zyblikiewicza 25 kpt. Jakub Herchenreder , kierownik sekcji uzbrojenia kwatermistrzostwa ZWZ – 1.

7.04.40

Aresztowano mjr. Stanisława Żartczewskiego ps. Neron, typowanego na szefa sztabu Komendy Obszaru ZWZ-1.

8.04.40

Ostatnie spotkanie płk Żebrowskiego „Żuka” (od 12.1939 r., pełnił obowiązki Komendanta Obszaru nr 3 ZWZ-1. Nominację otrzymał z rąk Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego i Komendanta Głównego ZWZ gen. Kazimierza Sosnkowskiego) z płk. Kotarskim ps. Druh, przed opuszczeniem Lwowa. (opuścił Lwów z zamiarem przedostania się do Francji – przyp. PŁ).

9.04.40

Por. Tatarski „Luda” otrzymuje rozkaz płk. Żebrowskiego do przekazania ppłk. Kotarskiemu „Druh” i mjr. Emilowi Macielińskiemu „Kornel”, odnośnie jego zastępstwa po zamierzonym wyjściu ze Lwowa.

Aresztowanie kpt. Antoniego Berowskiergo „Berka” komendanta Okręgu 3 Lwów- Prowincja, wachm. Jana Jastrzębskiego „Walkowskiego” z żoną – zawiadowcy stacji Persenkówka, dowódcy kompanii oraz członków Biura Fikcyjnych Dokumentów.

10.04.40

Aresztowanie ppłk. Fryderyka Peschela, kpt. Marcina Loresa, dr. mjr. Klemensa Monsiga  oraz Janusza Krzywoszyńskiego – naczelnika w Urz. Wojewódzkim we Lwowie.

Aresztowanie Jana Dąbrowskiego, posła na Sejm RP z ramienia BBWR, Antoniego Lewickiego „Roga” szefa sztabu komendy Obszaru nr 3 ZWZ-1 oraz rtm. Mikołaja Mironowicza, dziennikarza, referenta prasy i propagandy w sztabie ZWZ-1.

11.04.40

Komendę Obszaru nr 3 objął ppłk. Kotarski.  Aresztowanie ppor. Antoniego Maniaka i 10 jego podopiecznych harcerzy.

13.04.40

II deportacja ludności Lwowa. O świcie wywieziono z rejonu Lwowa od 8 -30 tys. mieszkańców (ze samego Lwowa ok. 12 tys.) Wśród nich, wraz z rodzinami, prof. Edward Dubanowicz z Uniwersytetu Jana Kazimierza, Emil Sommerstein poseł na Sejm z ramienia Bundu, dyrektor Biblioteki im. Baworowskiego Rudolf Kotula, żona Aleksandra Wata wraz z synem, prof. Stefania Skwarczyńska, hr. Bielski (właściciel pałacu, w którym umieszczono klub pisarzy). W deportacjach czynniki sowieckie wspierane były przez miejscowych nacjonalistów ukraińskich.

19.04.40

Aresztowanie w nocy z 18/19 III w mieszkaniu przy ul. Tomickiego 11, ppłk Kotarskiego „Druha”, komendanta Obszaru nr 3 ZWZ-1. 25.04.1940 r. Funkcję komendanta Obszaru objął po nim mjr. Emil Macieliński.

21.04.40

Aresztowanie Mariana Brzezickiego, kasjera Komendy Okregu Lwów-Wschód ZWZ -1.

25.04. 40

Na granicy rumuńskiej, o godz. 3 rano pod Jasionowem Polnym – zdradzony przez przewodnika – został ujęty przez NKWD   płk. Żebrowski. (Otoczony przez sowiecki patrol konny, ciężko ranny został przewieziony do więzienia przy ul. Łąckiego we Lwowie, gdzie w 1940 r. został zamordowany – przyp. PŁ)

26.04.40

We Lwowie został zastrzelony mąż Wandy Wasilewskiej, Marian Bogatko, działacz PPS. Wg. Aleksandra Wata i Włodz. Sokorskiego – przez NKWD (omyłkowo). Wg. Broniewskiego – dla ostrzeżenia Wasilewskiej, by nie „zapominałą się”,  „nie ulegała iluzjom” i „była posłuszna nowej władzy”. Istnieje też wersja, jakoby został zastrzelony przez członków ZWZ podczas próby zamachu na Wasilewską lub z rąk nacjonalistów ukraińskich. Wersje te wyklucza fakt, że władze sowieckie nie zareagowały na to zabójstwo, śledztwa nie wszczęto.

29.04. 40

We Lwowie na Kleparowie zaaresztowano zwłaszcza w nocy z 29/30 IV ok. 60 Polaków związanych z działalnością w ZWZ.

Udział nacjonalistów ukraińskich w wydawaniu i deportacjach Polaków spowodował wszczęcie przez ZWZ (za pośrednictwem Wiesławy Piechowskiej) rozmów z metropolitą Szeptyckim. Odbyły się one w kwietniu, a potem, czerwcu i lipcu 1940 r. Celem ich było złagodzenie nastrojów antypolskich i antyukraińskich, jednak nie udało się go osiągnąć.

1.05.40

Uroczyste obchody święta 1 maja. Na trybunie honorowej ustawionej na ul Legionów defiladę przyjmowali delegaci Rady Najwyższej ZSRS, wśród nich pisarz Aleksy Tołstoj i Wanda Wasilewska.

9.05.40

Płk. Pstrokoński w drodze z Warszawy do Lwowa przekroczył w nocy z 8/9 maja linię demarkacyjną 8 km. na północ od Sanoka. Wyznaczony na stanowisko p.o. pomocnika komendanta na terenie okupacji sowieckiej (aresztowany 21 lub 22 05.40).

14.05.40

Aresztowany został drugi kolejny komendant Polski Wschodniej Szarych Szeregów, por.hm. Adamcio. Komendę po nim objął hm. Aleksander Szczęścikiewicz.

15.05.40

[Angers, Francja]. Gen. Sosnkowski awansował mjr. Emila Macielińskiego i mianował p.o. komendanta Obszaru nr 3.

Płk. Kotarski w śledztwie zaczął spisywać na 34 str. szczegóły o celach i zadaniach organizacji, stanie liczebnym i uzbrojeniu ZWZ-1. Wg. tych zeznań, Okręg Lwów-Wschód liczył ok. 2500 ludzi, w tym ok. 40 oficerów i podchorążych. Wraz z nim zeznania o tym typie składali inni ujęci przez Sowietów, podając nazwiska i pseudonimy, w tym nowego komendanta Obszaru ZWZ-1 mjr. Macielińskiego, także dokładny jego rysopis.

23.05.40

Aresztowanie 6-osobowej grupy pchor. Stanisława Gadulskiego, która działając od X 1939 dokonywała przerzutów do Warszawy i na Węgry.. Zdołała przerzucić ok. 45 osób.

24. 05.40

Gen Sosnkowski wydał rozkaz dywersji skierowanej przede wszystkim przeciw Niemcom, na liniach tranzytowych z Rosji i Rumunii.

1.06.40

Na konferencji delegatów ZWZ z Kraju i Paryża w Belgradzie, przedstawiciel lwowskiego podziemia oświadczył: „Stosunek Ukraińców do sprawy polskiej na ogół wrogi. Liczą na stworzenie w tej czy innej formie [samostijnej Ukrainy].

Wg. Warschauer Zeitung, niemiecki Ostbahn przewiózł 66.6 tys. uchodźców z terenu okupacji sowieckiej.

9.06.40

Wznowienie wyścigów konnych na torze w Persenkówce. Na torze zgromadzono 189 koni wyścigowych, do 27 X rozegrano 353 gonitwy.

10.06.40

W „Czerwonym  Sztandarze” artykuł na „20-lecie wyzwolenia Kijowa od białopolaków”.

„Ociekające krwią państwo polskich panów, potworny twór międzynarodowego imperializmu, przestał już istnieć”.

12. 06.40

Na wyjazd do Niemiec zarejestrowało się już ok. 85 tys. osób.

18.06.40

Gen Sikorski udał się do Londynu, gdzie w rozmowie z nim premier Winston Churchill oznajmił, iż „Hitler na przyszłą wiosnę, choćby dla zatrudnienia swoich wielkich armii (…) może złakomić się na uderzenie na Moskwę”.

Radiogramem z Lobourne, gen. Sosnkowski mianował gen. Roweckiego pełnomocnym zastępcą komendanta głównego ZWZ na cały kraj.

22.06.40

Zostali aresztowani przez kombryga Rajchmana i płk. Leonida Rykowa na kwaterze przy ul. Iwaszkiewicza 8 ppłk. Pstrokoński jako „elektromonter Pietrzak” i Komendant Miasta w ZWZ-2 kpt. Stanisław Mrozek.

25.06.40

Ppor. Gola został przekazany do Zarządu NKWD obwodu lwowskiego.

Ze wschodnich obwodów USRS oddelegowano do Lwowa 1500 pracowników operacyjnych milicji i 655 z NKWD dla przygotowania kolejnej (trzeciej) deportacji ludności Lwowa (uchodźców).

26.06.40

Rozpoczęła się akcja deportacji uchodźców, trwająca do pocz. lipca 1940.

28.06.40

Aresztowany zostaje trzeci kolejny komendant Polski Wschodniej Szarych Szeregów, hm. Szczęścikiewicz. Organizacja przestaje działać.

1 07.40

Kpt. Edward Metzger objął w ZWZ-1 funkcją szefa bezpieczeństwa Komendy Obszaru, po wyrażeniu zgody na współpracę z NKWD.

3.07.40

W raporcie do szefa NKWD Ukrainy Sierowa, podano, że do tej pory deportowano z całej Zach. Ukrainy 150.501 osób. Liczba ta jest prawdopodobna.

05.07.40

Ppor. Gola został zwolniony z więzienia , ponieważ „nie znaleziono materiałów demaskujących działalność przestępczą oskarżonego”.

Każdej nocy trwają wywózki ludzi, a  także samobójstwa osób przeznaczonych do deportacji.

7.07. 40

Pstrokoński w śledztwie – jak sam raportował potem – przekonał się, że organizacja ZWZ jest w rękach NKWD a czołowym agentem NKWD jest ppłk Macieliński – i postanowił zlikwidować zdradę, nie wiedząc nic o aresztowaniu i zdradzie braci Żymierskich i o zeznaniach płk. Kotarskiego. Pozornie zgodził; się zostać współpracownikiem NKWD i został przewieziony do Lwowa i zwolniony z aresztu. (Jednak został ponownie aresztowany 21 VII po nagłośnieniu tych faktów, i przesłany do więzienia w Moskwie. Podobnie, uwolniono na krótko kpt. Mrozka. Obaj potem trafili do Armii Andersa – przyp. PŁ).

12.07.40

W trakcie trzeciej deportacji, rozpoczętej w 30 VI 40., wywieziono ze stacji Podzamcze w 40 transportach 20.770 osób, głównie uchodźców z terenów okupowanych przez Niemców. Większość z nich stanowili Żydzi. Dla kierowania akcją do Lwowa przybyli: Mierkułow, zastępca ludowego komisarza NKWD, Berii oraz Sierow, ludowy komisarz NKWD USRS.

16.07.40

Wydanie wyroku w 2-dniowej rozprawie przed Lwowskim Sądem obwodowym 24-osobowej (spośród 40 aresztowanych) grupy Jana Kalitowskiego, członków POWW-ZWZ-2 (w tym kobieta) aresztowanych na przełomie marca i kwietnia; dowódca kompanii Kalitowski został skazany na śmierć (…) pozostali otrzymali wyroki od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności.

20.07.40

W „Czerwonym  Sztandarze” (…) fragment wiersza Majakowskiego o Dzierźyńskim przetłumaczył Lec: „Wzoruj swe życie na towarzyszu Dzierżyńskim”.

21.07.40

Po aresztowaniu ppłk. Pstrokońskiego, przybył do Lwowa z Budapesztu (…) mjr. Alfred Grefner „Motyka” przysłany przez gen. Sosnkowskiego na zastępcę ppłk. Pstrokońskiego.

7.08.40

Otwarcie sezonu w Państwowym Teatrze Dramatycznym przy ul. Jagiellońskiej11. W planie:  Kornijczuka „Zatopione ślady”, Szekspira „Wieczór trzech króli”, Fredry „Zemsta”, Wasilewskiej „Opowieść o Bartoszu Głowackim”. (…) Kier. literacki: Wasilewska, kier. artystyczny.: Krasnowiecki.

Dawny Teatrs Skarbkowski zaczęto przebudowywać na Państwowy Ukraiński Teatr Dramatyczny im. Łesi Ukrainki.

[W Moskwie] wysłannik brytyjski Stafford Cripps poinformował przywódców sowieckich o decyzji angielskiego Gabinetu Wojskowego, że są możliwości zaakceptowania w przyszłości przez rząd brytyjski linii Curzona jako granicy polsko-sowieckiej.

17.08.40

Został aresztowany ppłk. Graefner  (jako Tadeusz Olszewski, przewidziany na zastępcę ppłk. S. Pstrokońskiego.

22.08.40

We Lwowie został aresztowany Jerzy Kaden, łącznik między ZWZ-1 a ZWZ-2, ostatnio szef wywiadu ZWZ-2 (…) wskazany – jak się potem okazało –  na ulicy przez por. Golę. Gola objął po Kadenie to stanowisko, gdy uwierzono w jego opowiadanie o ucieczce z więzienia.

28.08.40

Komitet Polityczny pod przewodnictwem gen Sosnkowskiego przygotował tezy  (…) w których stwierdzono, że warunkiem wyrównania stosunków z ZSRS jest powrót do granicy ryskiej, „gdyż obecne granice okupacji sowieckiej mają podstawę nie etnograficzną i rzekomo wyzwoleńczą, lecz bezwzględnie imperialistyczną”.

2.09.40

Gen. Rowecki w Meldunku organizacyjnym nr 31 przesłanym depesza z W-wy do Londynu  do Oddziału VI stwierdził, że w okupacji sowieckiej jest „kompletny brak dobrych komendantów”, a jako przykład wymienia m.in. ppłk. Macielińskiego, który przedstawia mu się jako „nierówny, nieopanowany i pracujący bez planu”. Wobec tego gen. Rowecki przygotuje na początek października 1940  „ekipę najdzielniejszych ludzi”  którzy z „najlepszymi doświadczonymi” komendantami okręgów udadzą się na teren okupacji sowieckiej  na objecie komendy Obszaru 3, jeśliby okazało się, że ppłk. Macieliński nie nadaje się na to stanowisko.

Por. Gola melduje w ZWZ-2 przybycie por. Klimkowskiego z Bukaresztu.

 6.09.40

W „Czerwonym Sztandarze” nr 292 zamieszczono fragmenty aktualnego przemówienia Adolfa Hitlera.

Aresztowanie por. Klimkowskiego.

12.09.40

Aresztowanie przez sowiecką straż graniczną w Cewkowie kurierki Anny Nehrebeckiej, która z W-wy wyszła z kurierem Włodzimierzem Kordeckim „Marcyniukiem”.

15.09.40

Na łamach „Czerwonego Sztandaru” opublikowano fragmenty „Poematu kolektywnego ku czci wyzwolenia” poświęconego 1-szer rocznicy agresji ASRS na Polskę. Autorami jego byli m.in. Adam Ważyk, Lucjan Szenwald.

Rozpoczęto przyjmowanie lwowskich pisarzy do Związku Sowieckich Pisarzy Ukrainy: jako pierwszych przyjęto 58, w tym prof. Boy’a-Żelenskiego, Wasilewską, Irenę Wilde, Szemplińską, Pasternaka  (…).

17.09.40

Ukazały się w sprzedaży pudełka zapałek z napisem rocznicowym 17 września (…)

Pod Teatrem Opery i Baletu [odbył się wiec rocznicowy] (…) wysłano depeszę do Stalina (…) wmurowano kamień węgielny pod pomnik Lenina.

18.09.40

Kurier Włodzimierz Kordecki „Marcyniuk” przekroczył w nocy z 17/18  linię demarkacyjną  (…) i nast. dnia zgłosił się we Lwowie na punkcie kontaktowym ppłk. Macielińskiego  przy ul. Lwowskich Dzieci (mieszkanie Gryglaszewskich?) ale nikogo tam nie zastał.

20.09.40

Kordecki „Marcyniuk” zgłosil się na punkt kontaktowy mjr. Z. Dobrowolskiego u Haliny Wasilewskiej (siostra Wandy) i zostawił tam swój adres. (Nazajutrz wezwano go na Zadwórzańską do „Antoniego – którym był agent NKWD Gola – który skontaktował go z rzekomym „Dobrowolskim”, który podał się za zastępcę „Kornela”, ppłk. Macielińskiego. Kurier oddał mu pocztę, dano mu pieniądze i pozwolono wyjechać do rodziny pod Tarnopol – przyp. PŁ).

25.09.40

Gen Rowecki zawiadomił radiogramem gen. Sosnkowskiego, że ponieważ zawiódł mandat uporządkowania organizacji we Lwowie przez płk. Pstrokońskiego, będzie sam porządkował Obszar 3.

26.09.40

Kordecki „Marcyniuk” powrócił od rodziny do Lwowa, ale tu por. Gola zamiast skontaktować go z ppłk. Macielińskim, oddał go w ręce NKWD.

27.09.40

Artykuły w „Czerwonym Sztandarze” profesorów lwowskich o wrażeniach z wycieczki do Moskwy w 2 połowie sierpnia (m.in. Kazimierz Bartel, Tadeusz Boy-Żeleński, Stanisław Kulczyński).

28.09.40

Kordecki „Marcyniuk” został 28 lub 29 zwolniony przez NKWD po wyrażeniu zgody na współpracę (wobec szantażowania go groźbami pod adresem rodziny). Skontaktowano go teraz z ppłk. Macielińskim, który już miał u siebie pocztę przywiezioną przez „Marcyniuka” z Warszawy.

29.09.40

Gen. Rowecki przygotował „Wytyczne dla obszarów i okręgów okupacji sowieckiej” przesłane kurierem do Londynu do Oddz. VI (w Londynie otrzymano je 22 IV 1941 r. !).

[Jest tam] instrukcja gen. Sosnkowskiego przewidująca, że ZSRS może w przyszłości stać się sojusznikiem Wlk. Brytanii (…) Zalecał gen. Rowecki „wejść w życie narodu ukraińskiego (…) nawiązać z nimi wspólną nić porozumienia”).

10.09.40

Do Warszawy przybył Kordecki „Marcyniuk”.

11.10.40

Kordecki „Marcyniuk” złożył w Warszawie raport z wyjazdu do Lwowa (…) przywiózł meldunek od ppłk. Macielińskiego z polecenieum, by oddać go jedynie gen. Roweckiemu do rąk własnych (…)

16.10.40

Do Warszawy przybył rzekomy adiutant komendanta okręgu i p.o. szefa sztabu Okręgu „Wołyń” ZWZ ppor. Bolesław Zymon „Waldy Wołyński”, „Bolek”, najprawdopodobniej podstawiony agent NKWD. Sprawił on „bardzo dobre wrażenie” przybywszy tam dla złożenia meldunku o okolicznościach aresztowania komendanta Okręgu płk. Tadeusza Majewskiego „Maja”.

18.10.40

W Krakowie przedstawiciele Abwehry zaczęli rozmowy z liderami OUN-M (Melnyka) na temat tworzenia formacji ukraińskich  w ramach przygotowań do wojny przeciwko ZSRS.

22.10.40

Amb. Brytyjski w Moskwie Cripps złożył w Moskwie (zaskakujące rząd polski) memorandum, wg. którego Wlk. Brytania byłaby gotowa uznać suwerenność sowiecką de facto na ziemiach zaanektowanych, w zamian za „życzliwą neutralność”. Min. Halifax przyznał rację rządowi polskiemu, że ”taka propozycja może być dowodem słabości Wlk. Brytanii” (…)

23.10.40

Z Warszawy wyszedł do Lwowa płk. dypl. Leopold Okulicki „Mrówka” jako komendant obszaru okupacji sowieckiej razem z Bronisławą Wysłouchową „Birutą”. Przed wyjściem został przez gen. Roweckiego skontaktowany z Zymoniem (nierozpoznanym agentem NKWD) który bardzo namawiał go na przejście granicy przez jego punkt, gwarantując bezpieczeństwo (…). Płk. Okulicki był poinformowany o trzech kłócących się organizacjach ZWZ we Lwowie i nastawiony, że por. Gola oraz ppłk. Macieliński wyglądają na agentów NKWD (Gen. Rowecki przypuszczał, że tylko Gola jest agentem). Przed wyruszeniem do Lwowa, płk. Okulicki powierzył [Zymoniowi} misję powrotu na Wołyń i organizowania Okręgu. Wyszli z Warszawy prawie równocześnie.

24. 10.40

Władze sowieckie podjęły uchwałę o rekonstrukcji drogi Nr 2 Płoskirów-Tarnopol-Lwów-Jaworów-granica niemiecka. Dla jej budowy utworzono nowe obozy jeńców polskich, których do połowy 1941 r. było ok. 14.600, w tym 6 tys. z terenów okupacji sowieckiej (…)

29.10.40

[Rumunia] Kurier Chaszczyński „Kozak” został wysłany z misją do Lwowa, przedtem zaprzysiężony w Bukareszcie przez płk. Rostworowskiego.  Do Czerniowiec towarzyszył mu kurier Zbigniew Pekiel „Marian”. Zadaniem „Kozaka” było dostarczyć do Lwowa nowe szyfry i pozostać tam jako instruktor wywiadu, miał zbadać, w jakim stopniu wywiad sowiecki siedzi w ‘sitwie u Leszka” (Obwód Lwów). Został w tym celu specjalnie przeszkolony i miał umówiony system informowania Bazy. Pekiel miał zatrzymać się w Czerniowcach i sprawdzić tamtejsze meliny, czy nie są opanowane przez NKWD. Obaj kurierzy wieźli 2.880 UDS z których Pekiel miał dostarczyć do Czerniowiec 2.380 zaś resztę Chaszczyński do Lwowa. Obaj zostali aresztowani przed dotarciem do Czerniowiec. Pekiel  „zgodził się na wspólpracę” z NKWD i wrócił do Rumunii, informując ekspozyturę II Oddziału o przebiegu wydarzeń. (Zwrócił też 2.350 USD przeznaczone dla melin w Czerniowcach – przyp. PŁ). Chaszczyński nie zgodził się  i zginął w sowieckim więzieniu.

2.11.40

Przybył do Lwowa płk. Okulicki z Wysłouchową.

3.11.40

W Krakowie przedstawiciele Abwehry zaczęli rozmowy z liderami OUN-B (Bandery) w sprawie tworzenia wojskowych formacji ukraińskich w ramach przygotowań do wojny przeciwko ZSRS.

4.11.40

Zerwanie stosunków dyplomatycznych między rządem rumuńskim a polskim. Wyjazd ambasady polskiej z Bukaresztu. (…) Płk. Rostworowski objął 12 XI komendę Bazy „Bey” w Stambule.

11.11.40

Gen. Rowecki w depeszy do gen. Sosnkowskiego poinformowął, że wysyła kilku kurierów do zbadania „co z następcą, dlaczego „Kornel” (ppłk. Macieliński) w niezrozumiałej roli, kto to jest „Szary” (Władysław Zych).

12.11.40

Do Berlina przybył na rozmowy z przywódcami III Rzeszy szef rządu ZSRS Wiaczesłąw Mołotow. 12 i 13-go dwukrotnie spotkał się z Hitlerem i Ribbentropem. Rozmowy nie doprowadziły do porozumienia i w konsekwencji Hitler podpisał 18 XII 1940 r. plan agresji na ZSRS.

20.11.40

Na rozprawie w dn. 19-20. XI w więzieniu na Zamarstynowie, skazano na śmierć przez rozstrzelanie (…) 13 oficerów z grupy ppłk. Dziekanowskiego.

21.11.40

Z Warszawy gen. Rowecki donosi w Meldunku nr 37 zawiezionym do Londynu do Oddziału VI przez kpt. Niemca Bidzińskiego (oddany tam 15 IV 1941) o niesnaskach w Obszarze 3 i istnieniu poszlak , że obie organizacje (…) są pod ścisła kontrolą NKWD.

22.11.40

Wydanie wyroków w Kijowie przed Trybunałem Wojennym Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego w sprawie ks. Jaglarza, phm. Gruszkowskiego, pracownika lwowskiej radiostacji Czesława Hattowskiego i kurierki Haliny Klecan „Ireny” (u której przy Łyczakowskiej 37a mieszkał mjd. Dobrowolski). Wszyscy zostali skazani na śmierć i  rozstrzelani w Kijowie 16 I 1941.

25.11.40

Główne uroczystości Mickiewiczowskie (…). Wieczór w Teatrze Opery i Baletu, w którym uczestniczyli miejscowi notable z Griszczukiem, sekretarzem obw. lwowskiego . Wygłoszono referaty, recytowano utwory Mickiewicza w językach: polskim, ukraińskim, żydowskim i rosyjskim. (…) Wg. kronikarza życia lwowskiego, Rogowskiego, „uroczystości miały wybitne cele polityczne, były skierowane przeciwko Niemcom. Bolszewicy, zdając sobie jasno sprawę z tego, że do wojny z Niemcami dojdzie, chcieli tą drogą pozyskać sobie sympatię narodu polskiego”.

27.11.40

Min. Spraw zagr. Wielkiej Brytanii Halifax, wystosował notę do polskiego ministra spraw zagr. Zaleskiego w sprawie uznania przez rząd brytyjski de facto władzy sowieckiej nad terenami Polski zajętymi przez ZSRS.

30.11.40

Wspólny list pasterski wszystkich ukraińskich najwyższych duchownych grekokatolickich na terenie Małopolski Wschodniej m.in. przeciw nienawiści.

2.12.40

W Londynie gen. Sikoski powołał formalnie Delegaturę Rządu z Delegatem (Pełnomocnikiem) Rządu na Kraj.

4.12.40

W Warszawie został skazany na śmierć wyrokiem Sadu Kapturowego przy Komendzie Głównej ZWZ Kordecki „Marcyniuk” za wprowadzenie organizacji w błąd i szantaż. Gdyż zmyślił fakt aresztowania go 26.IX we Lwowie (…). 10 XII Gen. Rowecki „Tur” zatwierdził wyrok śmierci na Kordeckiego. Wyrok został wykonany.

14.12.40

[W odpowiedzi na notę Halifaxa z 27 XI ] min. Zaleski wystosował pismo do Halifaxa wyrażające zdziwienie, czy propozycja uznania sowieckiej okupacji jest w ogóle potrzebna, gdyż kwesta ta jest regulowana Konwencją Genewską.

15.12.40

Gen Rowecki wysłał z Warszawy pocztą kurierską (emisariusz ppłk. Iranek-Osmecki „Antoni”: przybył do Londynu 22 IV 41) dla gen. Sosnkowskiego Meldunek nr. 43, stwierdzając, że ppłk. Macieliński „opiera się uznaniu każdego wyznaczonego mu przełożonego, odsądza od wiary i uczciwości każdego domniemanego konkurenta, nie umie planowo pracować, żada tylko pieniędzy, nie potrafi zmontować przejść granicznych, wymyka się spod rozkazów”. Jeżeli płk. Okulicki wskutek oporu „Kornela” nie potrafi uporządkować sytuacji, gen. Rowecki (…) uda się sam do Lwowa”.

25.12.40

W „Czerwonym Sztandarze” nr 383 artykuł F. Oleszczuka:”wierzący chrześcijanie obchodzą tak zwane boże narodzenie.(sic!) (…) Nauka ustaliła już dawno, że Chrystus był postacią zmyśloną, mityczną (…) zbierając do kościoła pracujących, duchowieństwo corocznie otumania ich opowieściami wigilijnymi (…) nakazuje im cierpieć, pokornie znosić ucisk kapitalistyczny”.

2.1.41

[Londyn] Odpowiedź Anthony Edena, następcy Halifaxa, na pismo min. Zaleskiego. Stwierdza on, że wypowiedź Churchilla i Halifaxa „w pełni gwarantują bezpieczeństwo Polski”.

13.1. 41

Depesza gen Sosnkowskiego (…) dla ppłk. Macielińskiego, z zatwierdzeniem rozkazu gen. Roweckiego, mianujacego płk. Okulickiego komendantem okupacji sowieckiej, a ppłk. Macielińskiego komendantem Obszaru nr 3.

5.1.41

Płk. Okulicki nadał ze Lwowa do Łucka do Zymona „Bolka” telegram zapowiadający przyjazd Wysłouchowej „Biruty” do Łucka 18.1. Miała stamtąd wysłać obszerny raport kurierem do Warszawy komendy okupacji. Dla kuriera miał Zymon przygotować przejście przez linię demarkacyjną.

16.1.41

Po telegramie płk. Okulickiego do Łucka, zjawił się we Lwowie Zymon i zgłosił, że ma przygotowane przejście dla kuriera.

20.1.41

We Lwowie wskutek trudności  z kupnem biletu a potem dojazdem na Podzamcze, Wysłouchowa zdecydowała się wyjechać 20 I  rano. Aresztowano ją przed dworcem. Przy pociągu na stacji był Zymon, który też miał jechać, ale nie wsiadł, bo rzekomo ukradziono mu portfel.

22.1.41 W mieszkaniu przy ul. Zadwórzańskiej 117 o godz. 4 rano [został] aresztowany płk. Okulicki. Przesłuchiwał go zastępca Berii, min. NKWD USRS Sierow, proponując dalsze dowodzenie ZWZ pod kontrolą NKWD, co płk. Okulicki odrzucił.

W Hotelu Krakowskim rozprawa sądowa ks. Józefa Stokłosy, katechety i administratora parafii w Rawie Ruskiej, uczestnika konspiracji aresztowanego 23.XI.40 oraz kilku młodych ludzi z jego grupy. Został skazany na śmierć i rozstrzelany (…).

17.02.41

Został zatwierdzony przez Sąd Najwyższy ZSRS wyrok śmierci przez rozstrzelanie na 13 oficerach ZWZ-1 z grupy por. Dzeiekanowskiego. Wyroki wykonano 24.II, byli to: ks. Adam Bogdanowicz, kpt. Antoni Berowski, Zygmunt Chrząstowski, ppłk. Karol Dziekanowski, ks. Jan Kisiel, Jerzy Kopczyński, ppłk. Wiesław Kotarski, mjr. Roman Antoni Lewicki, Zygmunt Łuczkiewicz, mjr. Piotr Marciniak, Mikołaj Mironowicz, Andrzej Piniński, Antoni Świerzbiński.

21.02.41

Rząd Polski w Londynie ogłosił protest przeciw narzucaniu obywatelstwa sowieckiego  obywatelom polskim przez sowieckie władze okupacyjne.

7.03.41

Ukazał się we Lwowie pierwszy styczniowy numer miesięcznika literacko-społ. „Nowe Widnokręgi”. Red. nacz. Wanda Wasilewska, w kolegium m.in. Boy-Żeleński, Janina Broniewska, Zofia Dzierżyńska, Julian Przyboś, Karol Kuryluk, Szymon Natanson, Leon Pasternak, Jerzy Putrament. Nakłąd do 10 tys.

22.04.41

W Krakowie z okazji urodzin Hitlera, Frank dziękował nacjonalistom ukraińskim za lojalną i oddaną współpracę.

W Krakowie II Nadzwyczajny Zjazd OUN-B uchwalił dokumenty nt. realizacji głównego celu organizacji: utworzenia niepodległego państwa (…) „OUN będzie kontynuować walkę nie zważając na terytorialne i polityczne zmiany jakie mogą nastąpić w Europie Wschodniej”. (…) Będzie się zwalczać „akcje tych polskich ugrupowań, które dążą do przywrócenia polskiej okupacji ziem ukraińskich”. (…) Zjazd zatwierdził nowe władze OUN-B na czele z Banderą. (…) Doszło do ostatecznego rozłamu z OUN-M.

 14.05.541

W odpowiedzi na coraz liczniejsze akty sabotażu i dywersji ze strony OUN, Komitet Centralny WKP oraz rząd sowiecki podjęli dwie uchwały o likwidacji „kontrrewolucyjnych organizacji” w zachodnich obwodach USRS oraz „oczyszczeniu” terenów nadgranicznych (…)

22.05.41

Kolejna deportacja z Zachodniej Ukrainy. W nocy z 21/ 22 wywieziono 3.349 rodzin (12.371 osób) – Ukraińców, których głowy rodzin były członkami OUN. (…) Wywożono pociągami z dworca kleparowskiego.

1.06.41

Do 1 VI utworzono w obwodzie lwowskim 296 kołchozów (10% kolektywizacji). Do wybuchu wojny z Niemcami zlikwidowano prawie całkowicie gospodarstwa ponad 7-hektarowe, co uderzyło głównie w Polaków.

W Londynie Centrala otrzymała raport ppłk. Macielińskiego wg. którego stan ZWZ-1 ok. 3.500 w tym 50 oficerów i podchorążych.

21.06.41

We Lwowie rozpoczęto kompletowanie transportu skazanych, których miano z więzień wysyłać do obozów w głębi Rosji.

22.06.41

Agresja III Rzeszy i jej sojuszników na ZSRS.

O godz. 3.30 nalot, huk dział, trafiony pasaż Mikolascha, podobno 13 trupów. Trzy kamienice przy Sykstuskiej, kawiarnia de la Paix przy pl. ŚW. Ducha (…) o 4 rano bombardowanie lotniska w Skniłowie (…) śródmieście bombardowano trzykrotnie (…)  Z gmachu Prokuratorii wyjechał sztab z bagażami (…) Przemawiał Mołotow o napadzie zbójeckim Niemców (…) Pasaż Mikolascha jest zupełną ruiną. Powiadają, że miało zginąć we Lwowie ok. 300 osób. (…) Nastroje paniki wśród Sowietów, rodziny wyjeżdżają, palą dokumenty (…). Organa władzy sowieckiej, złożone z ludzi przybyłych w 1939 r. z ZSRS, od pierwszych dni rzuciły się do ucieczki, nie wierząc ani w hasła o niezwyciężoności Armii Czerwonej ani nie widząc dla siebie oparcia w społeczeństwie. Lokale partyjne i administracji od pierwszych godzin wojny świeciły pustkami (…)

Wg. stanu na ten dzień (…) przebywało w wiezieniu nr 1 „Brygidki” 3.688 więźniów, w więzieniu nr 2 na Zamarstynowskiej 540 wieźniów i w więzieniu nr 4 na Jachowicza 732. (…) W pierwszym dniu wojny pospiesznie rozstrzelano 108 więźniów, już wcześniej skazanych na „najwyższy wymiar kary”.

Ze Lwowa wyprowadzono 800 więźniów. Przez Tarnopol, Czortków, Berdyczów 28 sierpnia dotarli do Moskwy. W czasie marszu ci, którzy nie mogli nadążyć, byli zabijani (…) do Pierwouralska dotarło 248.

23.06.41

Przygotowana wywózka 70 tys. ludzi ze Lwowa i okolicy nie doszła do skutku wobec zarządzonej ewakuacji Lwowa, w tym więzień. (…)

 Został sporządzony plan ewakuacji więźniów przetrzymywanych w więzieniach NKWD (…) Plan ewakuacji więźniów z Zachodniej Ukrainy: 23.4 tys. osób.  (…) W wielu przypadkach nie został [on] zrealizowany, a więźniowie zostali wymordowani.

W więzieniu wewnętrznym NKWD przy Łąckiego ok. g. 18 rozpoczęto likwidację więźniów, strzelając do nich w celach.

24.04.42

Nad ranem więźniowie „Brygidek” zorientowali się, że zniknęła straż więzienna (…) więźniom częściowo udało się rozbić drzwi cel i znaleźć wyjście. Wg. szacunków NKWD zbiegło 220-322 więźniów. Wkrótce jednak oddział wojsk NKWD zablokował wyjście i używając broni maszynowej zmusił więźniów do powrotu do cel. Więźniów pospolitych uwolniono, zaś politycznych rozstrzelano w celach.

W nocy z 23 na 24 na więzienie przy ul. Łąckiego napadła bojówka OUN dzięki czemu blisko 300 więźniów  wydostało się na wolność.

Ukraińcy, wspierani zapewne przez Niemców, zaczęli rewoltę w mieście (…) ostrzeliwali oddziały sowieckie 8 korpusu zmechanizowanego  i przedstawicieli władzy na ulicach miasta.

Na terenie Lwowa (…) nieprzerwana strzelanina m.in. w rejonie Łyczakowa, Wysokiego Zamku, kościoła Piotra i Pawła, gazowni (…) działania dywersyjne wobec wojsk sowieckich prowadzone są przez bojówki OUN.

26.06.41

W więzieniu przy ul. Jachowicza nocą wywoływano więźniów politycznych z rzeczami i mordowano w  piwnicy strzałem w tył głowy.

Dowódca 13 dyw. Wojsk konwojowych NKWD płk. Zawjałow zameldował komisarzowi ludowemu NKWD USRS Serhijence, że ostatnie więzienie na ul. Łackiego jest „zlikwidowane” (tzw. więźniowie wymordowani) (…).

Podczas ewakuacji Lwowa 229 pułk wojsk konwojowych NKWD wyprowadził na wschód blisko 12 tys. jeńców zatrudnionych przy budowie linii kolejowych Lwów-Przemyśl, Lwów-Tarnopol, Lwów-Równe i lotniska w Skniłowie. Prowadzono ich do Starobielska. Tych, którzy nie mogli iść, rozstrzeliwano. Np. z liczącej ok. 2 tys. osób kolumny ze Skniłowa zamordowano ponad 200 osób.

We Lwowie został aresztowany aktor i reżyser filmowy Eugeniusz Bodo (Bogdan Eugene Junod) z pochodzenia Szwajcar. Skazany zaocznie na 5 lata obozu, zmarł w obozie w Kotłasie 7 X 43.

28.06.41

Ulice przeważnie puste, niesamowita cisza. Ok. g. 123 kilka granatów padło na miasto (…)  Podobno bomba trafiła w cerkiew św. Jura, która pali się. (…)

Na ul. Łąckiego jest wykopany wielki dół, w którym około 200 zabitych. (…) na dziedzińcu jedna wielka mogiła zasypana, druga otwarta, dopiero przygotowana do złożenia ciał. [W] sali ze zwłokami (…) widok okropniejszy niż się myślało.

30.06.41

W wyniku nacisku niemieckiego oraz na podstawie decyzji dowództwa Armii  Czerwonej, tego dnia ostatnie oddziały sowieckie opuściły miasto.

 

Mordowanie polskiego Lwowa… cz. I https://ekspedyt.org/2025/02/13/mordowanie-polskiego-lwowa-w-latach-1939-46-cz-i/

Cdn.