Mordowanie polskiego Lwowa w latach 1939-46 (cz. I)

 

Tekst niniejszego kalendarium został opracowany w oparciu o: Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007.

Wybór fragmentów, tytuły, śródtytuły i wytłuszczenia w tekście: Pokutujący Łotr.

Ostatnia bitwa o polski Lwów 01.09  –  22.09. 1939 r.

 Wg. powszechnego spisu ludności z 1931 r. we Lwowie było 312,2 tys. mieszkańców. W tej liczbie 198,2 tys używających j. polskiego, 33,1 tys. języka ruskiego i ukraińskiego, 75,3 tys. hebrajskiego i żydowskiego,, 2.4 tys. niemieckiego. W powiecie lwowskim było 142, 8 tys. mieszkańców.

24.08.39

Wobec podpisania w dn. 23 sierpnia niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji, Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne UNDO na posiedzeniu 24 sierpnia przyjęło uchwałę głoszącą m.in. że: „Narodowy Komitet (…) nie rezygnując z politycznej walki o pełne prawa Ukraińców w Polsce, oświadcza, że społeczeństwo ukraińskie spełni w tych ciężkich czasach obywatelskie obowiązki krwi i majątku, które nakłada na nie przynależność do państwa polskiego”. Podobne oświadczenie wydali liderzy UNO.

26.08.39

W instytucjach finansowych wzmaga się gorączkowe wycofywanie wkładów oszczędnościowych.

29.08.39

Wydział śledczy policji we Lwowie opieczętował lokal Jungdeutsche Partei przy ul. Kochanowskiego 48, przekazano starostwu księgi, sztandar, portrety Hitlera oraz bibliotekę. Nie ulegało wątpliwości, że lwowscy Niemcy stanowią forpocztę hitlerowskiego Wehrmachtu.

1.09.39

Samoloty niemieckie dokonały nalotu na Lwów. O g. 11.30. zrzucono bomby w al. Focha (zginęły 3 osoby), na jezdni al. Focha (zginęły 3 osoby), na ul. Wiarusów (zginęły 2 osoby), na skrzyżowaniu Leszczyńskiego i Krótkiej zniszczone 3 kamienice, zginęło 40, osób, zbombardowano ul. Pierackiego, Tokarzewskiego, Głowackiego i Cmentarz Łyczakowski. Ogółem zginęły 83 osoby, ok. 100 rannych.

Obroną dowodzi Gen. Władysław Langner, od 4 lutego 1938 dowódca Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie.

(…) ludność Lwowa przyjęła wybuch wojny z przekonaniem o powodzeniu obrony i wspierała materialnie i moralnie przygotowania obronne.

Wg. pamiętników Eugeniusza Romera, dominowało przekonanie, że „wojna błyskawiczna” będzie krótka.

Uroczyste otwarcie XIX Targów Wschodnich.

Niemieccy dywersanci wysadzili pociąg relacji Lwów-Kraków. Zginęło 19 osób (…).

2.09.39

Wg. wspomnień Erwina Axera, podczas kolacji w hotelu George nagła wiadomość „Gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz wtargnął na czele brygady kawalerii w Prusy Wschodnie na głębokość 6 kilometrów”. Wszyscy wstają i klaszczą jak w teatrze, tylko z większą egzaltacją. Wieczorem wiadomość, że Francja wypowiedziała wojnę Niemcom. Na Długosza tłum śpiewał bez słów „Marsyliankę”. (…) Serce moje zalewał słodki entuzjazm. (…) Ludzie wyroili się na ulice”.

Moskwa. Prezydium Rady najwyższej wydało dekret o powszechnej mobilizacji.

3.09.39

Francja i Anglia wypowiedziały wojnę III Rzeszy. (…) ogromne manifestacje przed konsulatami tych państw (na Koralnickiej i Kochanowskiego).

Min. von Ribbentrop w telegramie do amb. Schulenburga w Moskwie, polecił mu, by rozważył z Wiaczesławem Mołotowem i dowiedział się, czy ZSRS uważa za celowe, by wojska sowieckie w odpowiednim czasie wystąpiły przeciw wojskom polskim w sferze sowieckich wpływów.

Każdego dnia we Lwowie kilka alarmów lotniczych (…).

5.09.39

Około godziny 1 alarm lotniczy, który trwał trzy kwadranse (…) Około 6.30 alarm lotniczy, który trwał do godz. 8.30. W dwadzieścia minut potem drugi alarm. Przed południem trzeci (…) Zaczęto kopać rowy. Przeważnie kopią mali chłopcy i dziewczęta.

W związku z wypadkami sabotażu ukraińskiego, gen. Langner zwrócił się do metropolity Abp. Szeptyckiego aby pomógł utrzymać spokój (…) metropolita wydał list pasterski do wiernych, zaznaczając w nim, że Niemcy są wspólnym wrogiem Polaków i Ukraińców.

Schulenburg, zwróciwszy się do Mołotowa w sprawie poleconej mu przez Ribbentroppa, otrzymał odpowiedź, że ten uważa za konieczne podjęcie działań, ale jeszcze nie nadeszła odpowiednia pora.

7.09. 39

Radiostacja BBC nadała pierwszą polską audycję „Tu mówi Londyn”.

(…) Plan operacyjny „Zachód” nie zakładał obrony Lwowa (…) Niespodziewany rozwój wydarzeń wojennych (…) osiągnięcie przez przeciwnika Sanu i brak możliwości jego zatrzymania stworzyły groźbę opanowania przez jego czołowe dywizje nieprzygotowanego do obrony Lwowa (…)

(…) Gen. W. Langner zaczął organizować obronę miasta Lwów na linii rzeki Wereszycy (…) Pierwszy zachowany rozkaz Dowództwa Grupy Obrony Lwowa pochodził jednak z  8.09., a nakazywał odszukanie gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego i przeprowadzenie go do miasta.

Tworzy się we Lwowie Cywilną Straż Bezpieczeństwa pod komendą gen. Dyw. Władysława Jędrzejewskiego.

Niektóre jednostki armii francuskiej rozpoczęły powolny marsz w kierunku granicy francusko-niemieckiej.

Moskwa. Stalin w rozmowie z Georgijem Dymitrowem (bułgarski działacz komunistyczny, w latach 1934–1943 sekretarz generalny Międzynarodówki Komunistycznej przyp. PŁ) powiedział m.in. że „jest za całkowitą likwidacją Polski”.

8.09.39

(…) rejestrowanie oficerów rezerwy nie zmobilizowanych  a chcących pracować w Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa, której zadaniem jest pomoc Policji, a w wypadku zajęcia miasta objęcie funkcji pełnionych przez Policję.

Ks. bp. Eugeniusz Baziak udzielił w kościele seminaryjnym przyspieszonych święceń subdiakonatu 24 alumnom ostatniego roku lwowskiego Seminarium Duchownego.

9.09.39

Francuski generał Maurice Gemelin w swym memorandum sugerował, aby ziemie wschodnie RP obiecać Sowietom, żeby zapobiec ich współpracy z Niemcami, a Polaków przesiedlić do Prus Wschodnich. (to jest pierwszy zacytowany przeze mnie a odnotowany przez autorów „Kroniki” incydent „handlu Polską” i jej ziemiami wschodnimi podczas 2 wojny światowej w wydaniu  aliantów zachodnich – przyp. PŁ)

Nieprzyjaciel rzucał bomby zapalające (…) spłonął gmach Monopolu Spirytusowego (…) w wyniku nalotów dworce zostały unieruchomione. Lwów sprawia wrażenie miasta przyfrontowego. Pełno aut i autobusów, których wierzchy są przykryte gałęziami.

Na ponowną depeszę Ribbentropa z 8.IX Mołotow oświadczył Schulenburgowi, że „sowieckie działania operacyjne rozpoczną się w tych dniach”.

10.09.39

Z Moskwy depeszą nadaną w nocy z 9 na 10 IX płk. Stefan Brzeszczyński, attache wojskowy ostrzegł Naczelne Dowództwo, że w ZSRS jest przewidziana  mobilizacja i niemal pewne jest wkroczenie wojsk sowieckich do Polski.

Wieczorem przybył do Lwowa z Przemyśla gen. broni Kazimierz Sosnkowski i przekazał (…) meldunek sytuacyjny o krytycznym położeniu armii „Małopolska”. W toku rozmowy z marszałkiem Rydzem-Śmigłym został mianowany dowódcą Frontu Południowego (…) zadaniem Frontu było najdłuższe utrzymanie linii Sanu i osłona Lwowa.

(…) Ślązacy zaproponowali gen. Langnerowi sformowanie batalionu powstańców śląskich dla obrony Lwowa, oferta została przyjęta.

W rejonie Mikołajowa nad Dniestrem z inicjatywy członków OUN zaczęło się „powstanie ukraińskie”. W 10 wsiach rozbrojono policję i zaczęto mobilizację Ukraińców.

11.09.39

Gwałtowne naloty na Lwów trwały cały dzień.  Nieprzyjaciel atakował koszary 40 p.p.  i Urząd Wojewódzki. Jedna z  bomb zburzyła kamienicę  obok gmachu Województwa (…)

Bomby spadły na domy koło koszar na ul. Teatyńskiej, zniszczeniu uległa Cerkiew seminarium grekokatolickiego koło Poczty Głównej.

(…)  z polecenia gen. Sosnkowskiego, wezwał wojewoda lwowski Alfred Biłyk ludność Lwowa do budowy fortyfikacji (…).

12.09.39

Został uformowany batalion Powstańców Śląskich, liczący blisko 1000 ludzi, ale nie otrzymał prawie wcale broni.

Najwyższa Rada Wojenna Sprzymierzonych z udz. premierów brytyjskiego i francuskiego zdecydowała na konferencji w Abbeville, że nie udzieli Polsce wsparcia wojskowego (…)  Gen. Gamelin wydał wojskom nakaz wstrzymania ofensywy, po czym wojska francuskie wycofały się z terenu Niemiec (…)

W pociągu osobistym Hitlera podczas postoju na stacji Iglau k. Opola, na konferencji z udziałem kilku niemieckich prominentów [wysunięto] możliwość proklamowania samodzielnej Ukrainy Zachodniej  – satelickiego państwa wymierzonego przeciw ZSRS oraz zainspirowania zbrojnych wystąpień Ukraińców przeciw Polsce i w celu eksterminacji Polaków i Żydów. (…)

13.09.39

Radio niemieckie nadało apel do ludności ukraińskiej o niestawianie oporu wojskom niemieckim, którzy przybywają jako przyjaciele Ukraińców.

15.09.39

Ludowy Komisarz Obrony Woroszyłow i Szef Sztabu Generalnego Borys Szaposznikow skierowali do rady wojennej Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego dyrektywę w sprawie rozpoczęcia ofensywy przeciw Polsce  z poleceniem, by do końca dnia 16.IX ześrodkować siły i rozpocząć atak 17.IX o świcie.

16.09.39

Min. Edouard Daladier poinformował francuską ambasadę w Moskwie, iż „pewne inicjatywy sowieckie odnośnie wschodnich prowincji polskich nie doprowadzą do zerwania stosunków między Francją a ZSRS”.  (Zielone światło dane przez Francję stronie rosyjskiej wobec ewentualnych działań Sowietów przeciw Polsce – przyp. PŁ).

17.09.39

W Moskwie na Kremlu Stalin o godz. 2 w nocy w obecności Woroszyłowa poinformował Schulenburga, że za 4 godz. Armia Czerwona przekroczy granicę polską „na całej długości”.

Tuż po północy zastępca Mołotowa, Władimir Potemkin wezwał do siebie ambasadora Wacława Grzybowskiego i odczytał mu notę uzasadniającą wkroczenie Armii Czerwonej w granice Polski. Ambasador noty nie przyjął i złożył protest. (…)

Naczelny Wódz Rydz-Śmigły wydał rozkaz do wszystkich wojsk, by przekraczały granice Rumunii i Węgier.

Gen. Sosnkowski miał przejść najkrótszą droga na Węgry (…).

Prez. Mościcki przekroczył granicę rumuńską o godz. 22-ej.

(…) Około północy z 17 na 18. IX marszałek [Rydz-Śmigły] przeszedł przez graniczny most na Czeremoszu.

*

Zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym do paktu Ribbentrop-Mołotow z 23/24 sierpnia 1939 po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę, Lwów po kapitulacji 23 września 1939 znalazł się pod okupacją Armii Czerwonej [Mogąc wcześniej poddać się wojskom niemieckim – przyp. PŁ]. 22 września 1939 dowódca obrony Lwowa gen. Władysław Langner podpisał z dowództwem sowieckim kapitulację, przewidującą m.in. bezpieczny wymarsz żołnierzy Wojska Polskiego (w tym oficerów) i policji w kierunku granicy z Rumunią, po uprzednim złożeniu broni – umowę tę strona sowiecka złamała, po złożeniu broni przez polskich żołnierzy aresztując ich wszystkich i wywożąc w głąb ZSRR. Oficerowie uczestniczący w obronie Lwowa byli przetrzymywani w obozie w Starobielsku, a następnie w przeważającej większości zostali zamordowani przez NKWD w Charkowie i pochowani w dołach śmierci w Piatichatkach i Bykowni. Lwowscy policjanci zostali wymordowani ogniem karabinów maszynowych na szosie prowadzącej na Winniki.

(Gen. Langner przede wszystkim pragnął uniknąć zniszczenia Lwowa i zagłady mieszkańców. Jednak żywił też zgubne złudzenia co do Sowietów.  Po podpisaniu dokumentu kapitulacji miał powiedzieć: „Z Niemcami prowadzimy wojnę. Miasto biło się z nimi przez 10 dni. Oni, Germanie, [to] wrogowie całej Słowiańszczyzny. Wy jesteście Słowianie…”  – przyp. PŁ]

Cdn.