W Nigerii nadal króluje gotówka. Nawet po tym wszystkim, co się stało, większość Nigeryjczyków nie może lub nie chce korzystać z eNairy. CBDC może być ostatnim krzykiem mody wśród bankierów centralnych, ale dopóki oferuje niewiele korzyści społecznej, stwarzając jednocześnie ogromne zagrożenie dla prywatności, anonimowości i innych podstawowych swobód, jest mało prawdopodobne, aby zyskała popularność w Afryce lub gdzie indziej.
−∗−
Tłumaczenie: AlterCabrio – ekspedyt.org
_____________***_____________
Szef Banku Centralnego Nigerii został zawieszony i aresztowany po wypowiedzeniu totalnej wojny gotówce
Na razie nie jest do końca jasne, dlaczego Godwin Emefiele został usunięty ze stanowiska i zatrzymany przez tajną policję Nigerii, ale możliwych przyczyn jest cała masa.
W miniony weekend w Nigerii, najbardziej zaludnionym kraju i największej gospodarce Afryki, wydarzyło się coś niezwykłego: (obecnie już były) prezes Banku Centralnego Nigerii (CBN), Godwin Emefiele, został zawieszony w pełnieniu urzędu przez nowo wybranego prezydenta kraju Bolę Tinubuanda. Kilka godzin później Emefiele – który kierował CBN przez dziewięć lat, w tym czasie nigeryjska waluta straciła 65% swojej wartości, a inflacja prawie się potroiła – został zatrzymany przez tajną policję Nigerii, Państwową Służbę Bezpieczeństwa (PSB).
Prezesi banków centralnych, które na ogół są instytucjami niezależnymi, rzadko są zawieszani w pełnieniu swoich funkcji i prawie nigdy nie są aresztowani. W tej chwili nie jest do końca jasne, dlaczego Emefiele został zatrzymany, ale istnieje cała masa możliwych powodów. Aresztowanie jest następstwem trwającego miesiąc dochodzenia w jego biurze prowadzonego przez PSB, które bezskutecznie próbowało go aresztować w grudniu pod zarzutem „finansowania terroryzmu, oszukańczych działań i przestępstw gospodarczych zagrażających bezpieczeństwu narodowemu”.
Totalna wojna z gotówką
Te „przestępstwa gospodarcze zagrażające bezpieczeństwu narodowemu” przypuszczalnie obejmują teraz prowadzenie totalnej wojny z gotówką, co ma tragiczne konsekwencje dla i tak już oblężonej gospodarki Nigerii. Między styczniem a lutym CBN wycofał z obiegu wszystkie banknoty o wysokich nominałach i nie zastąpił ich nowo zaprojektowanymi banknotami, które obiecał, wywołując kryzys gotówkowy. Bank centralny nałożył również surowe ograniczenia na codzienne wypłaty gotówki przez każdego, kto miał dostęp do gotówki. Podobnie jak w przypadku demonetyzacji Indii w 2016r., rezultatem był kompletny chaos i gospodarczy kryzys – w kraju, w którym 63% populacji już było biednych, a 33% bezrobotnych.
W marcu bank centralny ostatecznie wstrzymał program wymiany gotówki do końca roku, ale tylko pod naciskiem Sądu Najwyższego Nigerii. Do tego czasu życie, praca i biznes niezliczonej liczby ludzi zostały wywrócone do góry nogami. Inflacja osiągnęła najwyższy poziom od prawie 18 lat. Wstępne dane pokazały, że wzrost gospodarczy w pierwszym kwartale 2023r. był o ponad jeden punkt procentowy niższy niż w poprzednim kwartale, co nigeryjskie Narodowe Biuro Statystyczne przypisuje „niekorzystnym skutkom kryzysu gotówkowego”.
Co więcej, wyrządzono nieodwracalne szkody w zaufaniu publicznym do banku centralnego i systemu bankowego kraju, co jest ironią losu, biorąc pod uwagę, że brak zaufania jest jedną z największych przeszkód na drodze do publicznego przyjęcia waluty cyfrowej banku centralnego (CBDC), e-Nairy. Gazeta internetowa Premium Times wezwała do aresztowania i ścigania Emefiele, argumentując, że limity wypłat gotówki nałożone przez CBN stanowią naruszenie podstawowych praw człowieka:
„[W]iększość musiała żyć z przerażającym zakresem naruszeń prawa od czasu wejścia w życie polityki wymiany banknotów. Obejmowały one różne aspekty, od ekonomicznych (utrata źródeł zarobkowych w nieformalnym sektorze gospodarki), przez emocjonalne (konieczność żebrania o pieniądze od przyjaciół, rodziny, sąsiadów i nieznajomych w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb) po konceptualne (zwykłe zmaganie się ze zrozumieniem projektu polityki, jej wdrażania i oczekiwanych wyników).”
Według banku centralnego i rządu Buhariego naruszenia te były ceną, którą warto było zapłacić, aby osiągnąć rzekome cele tej polityki (wprowadzenie większej ilości gotówki do formalnej gospodarki, ograniczenie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zapobieganie kupowaniu głosów w nadchodzących wyborach powszechnych, zwiększenie wpływów podatkowych i przyspieszenie kulejącej CBDC w kraju). Emefiele uznał wymianę gotówki za sukces. Dla nigeryjskiego ministra finansów, Zainaba Ahmeda, „jedynym bolesnym punktem są szkody, jakie wyrządził obywatelom”.
Wśród opublikowanej w październiku listy przyczyn dążenia do wycofania gotówki z obiegu, CBN stwierdził, że przeprojektowanie waluty „pomoże pogłębić nasze dążenie do umocnienia gospodarki bezgotówkowej, ponieważ zostanie uzupełnione zwiększoną emisją naszej eNairy”. Jednak większość Nigeryjczyków nie miała szans skorzystać z eNairy, ponieważ nie posiada smartfona ani dostępu do Internetu. Spośród około 220-milionowej populacji Nigerii od 25 do 40 milionów ludzi ma smartfony. Ponad połowa populacji nie ma konta bankowego.
Innymi słowy, przytłaczająca większość Nigeryjczyków nie miała możliwości korzystania z cyfrowych metod płatności, nawet gdyby chciała. Ponieważ ponad połowa gotówki została odprowadzona z gospodarki, nie mieli możliwości zawierania transakcji. Wielu z nich wyszło na ulice, by zaprotestować. Banki zostały zdewastowane, a niektóre zostały nawet doszczętnie spalone. W szczytowym momencie protestów, w połowie lutego, koalicja grup społeczeństwa obywatelskiego zażądała od CBN emisji nowych banknotów i położenia kresu cierpieniom milionów Nigeryjczyków – żądanie to zostało odrzucone przez bank centralny i rząd Buhariego.
MFW: „Rozczarowująco słabe” społeczne przyjęcie eNairy
Większość osób, które mogły pobrać aplikację eNairy i zdecydowały się to zrobić, nie zadała sobie trudu, aby z niej skorzystać. W niedawnym dokumencie roboczym Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) – który odegrał kluczową rolę w rozwoju i wdrażaniu CBDC – opisał przyjęcie CBDC przez społeczeństwo Nigerii jako „rozczarowująco słabe”, z mniej niż 2% pobranych i faktycznie używanych portfeli eNairy:
Średnia liczba transakcji eNairą od momentu jej emisji wynosi około 14 000 tygodniowo
– to zaledwie 1,5 procent liczby portfeli na rynku. Oznacza to, że 98,5 procent portfeli w danym tygodniu nie zostało użytych ani razu. Średnia wartość transakcji eNairą wyniosła 923 mln nairy tygodniowo – 0,0018 procent średniej kwoty M3 w tym okresie. Średnia wartość jednej transakcji wyniosła 60 000 nairy.
Istnieją również polityczne powody usunięcia Emefiele z urzędu i późniejszego aresztowania. (Obecnie już były) bankier centralny próbował w zeszłym roku przejść do polityki partyjnej, ubiegając się o nominację prezydencką z ramienia rządzącej All Progressive Congress. Miał kilku potężnych zwolenników. Jak zauważył jeden z naszych czytelników o pseudonimie Negrodamus, w komentarzu do mojego poprzedniego artykułu, kiedy ta próba się nie powiodła, Emefiele użył krajowych pras drukarskich, aby powstrzymać głównego zwycięzcę, Tinubu, przed wygraniem wyborów:
[The] CBN ogłosił ostateczny termin wymiany walut na 14 dni [przed] wyborami krajowymi. Dziwny moment. Dlaczego?
Szef CBN walczył i przegrał w prawyborach, które dały ostatecznego zwycięzcę – Tinubu. Uważano, że cała maszyneria Tinubu opiera się na pieniądzach. Bankier w zmowie z kliką w gabinecie prezydenta postanowił więc zakręcić kurek, by odebrać mu prezydenturę poprzez wycofanie waluty z gospodarki (tego po prostu nie da się wymyślić). Proszę zwrócić uwagę, że polityka ta została ogłoszona po prawyborach i przed wyborami parlamentarnymi.
Niestety, to nie zadziałało na korzyść szefa CBN i spółki, a teraz sądy zmusiły go do wycofania się, ponieważ jest nowy prezydent elekt i ogromne oburzenie opinii publicznej. Obecna klika prezydencka, widząc, że spisek się nie powiódł, porzuciła Emeifele, szefa CBN.
W jakim stopniu katastrofalny program wymiany gotówki CBN był napędzany politycznymi ambicjami Emefiele, nie sposób ocenić. Najwyraźniej te ambicje odegrały ważną rolę — a teraz, gdy jego polityczny rywal, Tibunu, jest u władzy, może zapłacić bardzo wysoką cenę.
Mur społecznego oporu
Ale prawdą jest również, że nigeryjska e-Naira wyprzedziła program wycofania gotówki przez CBN o ponad rok. A fakt, że jest to pierwszy na świecie CBDC uruchomiony przez dużą gospodarkę, sprawia, że jej sukces (lub wręcz przeciwnie) ma znaczenie symboliczne. W zeszłym roku o tej porze stało się jasne, że eNaira chwieje się i desperacko potrzebuje wstrząsu. A czy jest lepszy sposób niż spętanie najważniejszej metody płatności w kraju, gotówki?
Rzeczywiście, CBN był rozbrajająco szczery, jeśli chodzi o chęć pozbycia się gotówki. W październiku, kiedy po raz pierwszy zaprezentowano program jej wycofania, sam Emefiele powiedział: „O ile mi wiadomo, celem jest osiągnięcie w Nigerii 100-procentowej gospodarki bezgotówkowej”.
To się nie wydarzyło. W Nigerii nadal króluje gotówka. Nawet po tym wszystkim, co się stało, większość Nigeryjczyków nie może lub nie chce korzystać z eNairy. CBDC może być ostatnim krzykiem mody wśród bankierów centralnych, ale dopóki oferuje niewiele korzyści społecznej, stwarzając jednocześnie ogromne zagrożenie dla prywatności, anonimowości i innych podstawowych swobód, jest mało prawdopodobne, aby zyskała popularność w Afryce lub gdzie indziej. I to być może powinno dać nam wszystkim cień nadziei. Jak zauważył „Financial Times” w marcu, plany banków centralnych dotyczące walut cyfrowych napotykają na ścianę społecznego oporu. I ta ściana stopniowo staje się coraz wyższa.
Nie oznacza to, że eNairę można już spisać na straty. Bezgotówkowa polityka CBN poprzedzała nominację Emefiele na prezesa i jeszcze nie wiadomo, co nowy zarząd zrobi z na wpół urodzonym w Nigerii CBDC. CBDC mogło być jak dotąd całkowitą klapą, ale MFW wciąż widzi w niej potencjał, zwłaszcza teraz, gdy CBN przechodzi do drugiej fazy stopniowego wdrażania eNairy: rozszerzenie zasięgu na (1) osoby bez kont bankowych (ale z telefonami komórkowymi) i (2) bez dostępu do internetu, głównie poprzez oferowanie eNairy rzeszom biednych w kraju za pośrednictwem społecznych programów transferu gotówki.
Ale sam fakt, że eNaira wywarła tak rozczarowujący wpływ w ciągu pierwszego półtora roku istnienia, podczas gdy jej główny architekt, Godwin Emefiele, jest teraz aresztowany, może sprawić, że inne banki centralne w Afryce wstrzymają się z uruchomieniem własnych CBDC. Nieco ponad tydzień temu bank centralny Kenii, największej gospodarki Afryki Wschodniej, która jest powszechnie postrzegana jako pionier w dziedzinie „mobilnych pieniędzy”, ogłosił, że nie uważa uruchomienia CBDC za „istotny priorytet” po przeprowadzeniu publicznych konsultacji w tej sprawie. Wspomniał również o „wyzwaniach”, które utrudniały innym bankom centralnym wysiłki na rzecz wdrożenia CBDC. Za Reuterem:
„Na globalnej arenie urok CBDC słabnie” – stwierdził bank w oświadczeniu. „Wdrożenie CBDC w Kenii może nie być przekonującym priorytetem w perspektywie krótko- i średnioterminowej”.
Banki centralne, które spieszyły się z emisją walut, teraz stoją w obliczu wyzwań, które utrudniają wdrożenie, stwierdzono, dodając, że pojawiły się również inne problemy.
Biorąc pod uwagę rolę, jaką Afryka od dawna odgrywa jako poligon doświadczalny dla technologii identyfikacji biometrycznej, inicjatyw związanych z pieniędzmi mobilnymi, a teraz CBDC, jest to pożądany rozwój.
____________________
−∗−
Artykuły powiązane:
CBDC w Afryce czyli nigeryjskie ostrzeżenie dla świata
Trzy miesiące po tym, jak bank centralny rozpoczął demonetyzację [wycofanie gotówki z obiegu], warunki gospodarcze w Nigerii nadal się pogarszają. Teraz jedna z czołowych agencji informacyjnych w kraju wzywa do […]
Dodaj komentarz