Władysław Mączkowski urodził się 24 czerwca 1911 roku w Ociążu. Jego ojciec, Szczepan Mączkowski, był kamerdynerem na tutejszym dworze. Władysław ukończył szkołę podstawową w Ociążu, a następnie gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim. Po ukończeniu seminarium w Poznaniu i Gnieźnie w 1937 r. przyjął święcenia z rąk kard. Augusta Hlonda.
Został wikariuszem w parafii pw. św. Wita we wsi Słupy. Zapamiętano go tam jako kapłana obdarzonego wewnętrzną siłą, charyzmatem słowa. Ceniono jego talent kaznodziejski, zwłaszcza podczas kazań pasyjnych. Wielu przychodziło do niego jako cenionego spowiednika, a księża szukali w nim swego kierownika duchowego. Po dwóch latach pracy zaproponowano mu objęcie parafii w Rzadkowie, ale odmówił i został wikariuszem w Szubinie, w parafii pw. św. Marcina. Tam zastał go wybuch II wojny światowej. Już 1 października 1939 r. aresztowano proboszcza parafii, w której pracował ks. Władysław. Wikariusz musiał się więc ukrywać u dwóch miejscowych rodzin, aby móc nadal służyć parafianom. Gdy sytuacja trochę się uspokoiła, nawiązał kontakt z przełożonymi, którzy skierowali go jako administratora parafii pw. św. Mikołaja we wsi Łubowo pod Gnieznem. Towarzyszyła mu matka. I tam wykazał się wielkim zapałem duszpasterskim i wzorowym życiem kapłańskim.
Po uwięzieniu przez Niemców 26 sierpnia 1940 roku początkowo przebywał w przejściowym obozie w Szczeglinie. Po trzech dniach wraz z grupą 525 kapłanów przewieziony został najpierw do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a w grudniu 1940 r. do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Otrzymał tam numer 22760.
Był uważany przez współwięźniów za przykład cichego i ofiarnego zapomnienia o sobie. Wniósł w miejsce obozowego upodlenia i poniżenia człowieka jasność wiary i dobroć. Podnosił na duchu załamanych, kierując ich myśl ku miłosierdziu Bogu. W tych warunkach wielokrotnie, ku zdumieniu współwięźniów, okazywała się jego heroiczna miłość bliźniego, gdy – sam umierając z wycieńczenia – niósł pomoc cierpiącym albo dzielił się z nimi swoją głodową porcją chleba. Mówił do więźniów o śmierci jako o radosnym spotkaniu z Chrystusem.
Zmarł 20 sierpnia 1942 roku z głodu i wskutek znęcania się nad nim przez strażników. Jego ciało spalono w obozowym piecu krematoryjnym. Został beatyfikowany w grupie 108 męczenników II wojny światowej przez papieża św. Jana Pawła II podczas Mszy św. sprawowanej w Warszawie 13 czerwca 1999 r. Jest patronem Szubina.

Błogosławiony ks. Władysław Mączkowski (1911-1942)

Tekst montażu przedstawionego w kościele p.w. Narodzenia NMP w Ociążu w niedzielę 28 VI 2009 roku z okazji X rocznicy beatyfikacji 108 Męczenników II wojny światowej i odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej bł. Ks. Władysławowi Mączkowskiemu

 

 

 

 

Urodził się 24 czerwca 1911 roku w Ociążu w powiecie ostrowskim. Jego ojciec – Szczepan Mączkowski pracował jako kamerdyner w miejscowym dworze, matką była Maria z Sobierajskich. 16 lipca 1911 roku rodzice przynieśli go do chrztu do kościoła parafialnego w Ociążu. Dziecko do chrztu trzymali jako rodzice chrzestni: Kazimierz Babiak z Kwiatkowa i Maria Czechowska z Ociąża. Fakt chrztu dziecka odnotował ks. proboszcz Mieczysław Rosochowicz w księdze ochrzczonych parafii p.w. Narodzenia NMP w Ociążu pod numerem 23 w roku 1911.

 

Władysław był najmłodszy z ośmiorga rodzeństwa: miał dwie siostry i pięciu braci. Córkom zapewnili rodzice wykształcenie średnie (małe matury), czterej bracia wyuczyli się zawodu kupieckiego, piąty został maszynistą parowozu. Szkołę powszechną ukończył Władysław w Ociążu. Następnie podjął naukę w Gimnazjum Męskim w Ostrowie Wlkp., gdzie 28 maja 1931 roku zdał egzamin maturalny. Po maturze zgłosił się do seminarium duchownego. Ks. Mieczysław Rosochowicz – proboszcz w Ociążu wystawił kandydatowi wzorową opinię. Jako alumn Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Poznaniu i Gnieźnie przyjeżdżał na wakacje do domu rodzinnego. Świadectwa wakacyjne wystawiane przez proboszcza charakteryzują go jako młodzieńca pobożnego i skromnego, zamkniętego w sobie, unikającego rozrywek, ale chętnie pomagającego przy ołtarzu i regularnie przystępującego do sakramentów. Jedna z opinii przełożonych seminaryjnych jest bardzo lakoniczna: ”Średnio zdolny. Pilny. Spokojny i zamknięty w sobie”.

 

Ojciec Władysława – Szczepan, hrabiowski kamerdyner przeszedł na emeryturę i zamieszkał wraz z rodziną w Nowych Skalmierzycach. Zmarł 15 maja 1936 roku w wieku 72 lat i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Ociążu. Władysławowi, który kontynuował naukę w seminarium, pomagał finansowo najstarszy z braci – Stefan, ale gdy ten umarł, a pozostali bracia sami z trudem utrzymując rodziny nie mogli go wspomóc, alumn Mączkowski napisał prośbę do władz seminaryjnych o odroczenie opłat czesnego. Kiedy otrzymał stypendium, musiał je przeznaczyć na spłatę długu w seminarium, na podręczniki i ubiór. Na pomoc hrabiego z Ociąża nie mógł liczyć.

 

Święcenia kapłańskie otrzymał wraz z 39 diakonami w sobotę 22 maja 1937 roku w Archikatedrze Poznańskiej z rąk kardynała Augusta Hlonda Prymasa Polski. Do znajomych i rodziny wysłał zawiadomienie o następującej treści:

„ Uprzejmie zawiadamiam, że w sobotę, dnia 22 maja b.r. otrzymam w Archikatedrze Poznańskiej z rąk J. Em. Ks. Kardynała Dr Augusta Hlonda, Prymasa Polski, święcenia kapłańskie, a w środę, dnia 26 maja o godz. 10-tej złożę Bogu pierwszą ofiarę Mszy Św. w kościele św. Mikołaja w Grudziądzu. Równocześnie zapraszam na uroczystość prymicyjną. Grudziądz, ul. 3-go Maja 22; w maju 1937 roku; ks. Władysław Mączkowski”

Prymicyjną Mszę św. odprawił ks. Neoprezbiter Władysław Mączkowski w środę 26 maja o godz. 10.00 w kościele farnym p.w. św. Mikołaja w Grudziądzu, gdzie mieszkała matka – wdowa i większość rodziny. Na obrazku prymicyjnym napisał: „Miłosierdzie Twoje, Boże, towarzyszyć mi będzie po wszystkie dni życia mojego”. Dopiero później się okazało, jak bardzo prorocze były to słowa.

Na pierwszą placówkę w dniu 1 lipca 1937 roku ks. Władysław Mączkowski został skierowany do wiejskiej parafii p.w. św. Wita w miejscowości Słupy w diecezji gnieźnieńskiej. Parafia liczyła 1850 dusz i obejmowała następujące miejscowości: Chraplewo, Ciążkowo, Dąbrówka, Kowalewo, Słupy, Wąsacz i Wrzosy; proboszczem był ks. Jan Szymański. Ks. Władysław pracował tam przez dwa lata. Parafianie, którzy go pamiętali złożyli o nim piękne świadectwa.

 

W lipcu 1939 roku władza duchowna zaproponowała mu objęcie wiejskiej parafii w Rzadkowie, ale zrezygnował z niej i przyjął skierowanie na wikariat do Szubina. Parafia p.w. św. Marcina w Szubinie liczyła wówczas 4500 dusz. Wybuchła wojna…. 1 października 1939 r. zaaresztowano jego proboszcza ks. Stanisława Gałeckiego, z którym spotkał się później w Dachau. Ks. Mączkowski zaczął ukrywać się u dwóch rodzin w parafii: najpierw u Muziołów w Szubinie, potem w pobliskiej wsi Smolniki u rodziny Ucińskich. Pieszo przemierzał okolicę i po kryjomu służył posługą kapłańską chorym. Dziś jedna z ulic Szubina, wiodąca w kierunku wsi Smolniki, nosi jego imię. Rodziny udzielające mu schronienia ostrzeżono potajemnie, że grozi im niebezpieczeństwo za ukrywanie księdza.

Na polecenie władzy duchownej objął więc jako administrator wiejską parafię w Łubowie pod Gnieznem, gdzie zamieszkała z nim matka. Parafianka z Łubowa, która spotkała go z okazji chrztu córki, wspomina, że wielokrotnie widziała młodego proboszcza klęczącego w kościele na modlitwie. Uważała go za człowieka głębokiej wiary i modlitwy; był skupiony, a jego życie nacechowane umartwieniem.

Aresztowanie nastąpiło 26 sierpnia 1940 roku w Łubowie. Gestapo przewiozło ks. Mączkowskiego do przejściowego obozu w majątku wiejskim w Szczyglinie, gdzie więźniowie przebywali w bardzo prymitywnych i surowych warunkach. Po trzech dniach, 29 sierpnia 1940 roku, został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a stamtąd 13 grudnia 1940 roku w transporcie 525 polskich księży trafił do obozu w Dachau. Ks. Władysław otrzymał tu numer 22760. Przebywający również wtedy w obozie ks. Abp Adam Kozłowiecki wspominając dzień, w którym kapłanom polskim zabroniono wstępu do kaplicy na bloku niemieckich księży, wymienia, co znamienne, wśród 11 nazwisk kapłanów nazwisko ks. Mączkowskiego na samym początku:

„Dzisiaj niedziela i pierwszy dzień, w którym nie mamy Mszy św. Dzięki niedzieli jednak nie zaczynamy naszego <upadku> od tych idiotycznych ćwiczeń na placu apelowym. Wracamy na bloki i modlimy się przy stołach. Przy naszym zebrało się bardzo miłe i zgrane grono: Mączkowski i inni. Ks. Grabowski odprawił <suchą Mszę św.>, potem zmówiliśmy litanie do Najświętszego Serca Jezusowego, do Matki Boskiej i św. Józefa”.

W obozie ks. Władysław Mączkowski zachował dużą pogodę ducha i przejawiał nadzieję, że nadejdą jeszcze jasne dni podnosząc na duchu przygnębionych oraz dzieląc się z innymi okruszyną chleba, jaka wówczas otrzymywali więźniowie. Z obozu pisze do rodziny listy: jak nakazuje obozowy regulamin są one pisane w języku niemieckim, na obozowym papierze zawierającym 15 linii, ze względu na cenzurę stale powtarza się w nich zwrot, że czuje się dobrze i niczego nie potrzebuje. Za przekazane pieniądze dziękuje jednak bardzo serdecznie. Interesuje się też losami rodziny i kolegów. Zachowane listy z obozu to dziś jedna z najcenniejszych rodzinnych pamiątek. …

Wycieńczony pracą ponad siły i osłabiony warunkami obozowymi oraz głodem młody kapłan umiera 20 sierpnia 1942 roku. Jego ciało spalono w obozowym krematorium. Kolega kursowy ks. Władysława, współwięzień obozu w Dachau, późniejszy proboszcz w jego rodzinnym Ociążu, ks. Mieczysław Posmyk napisał po wojnie w nekrologu:

(…) Śp. Ks. Władysław miał od dziecka zdrowie wątłe, ale kto go znał bliżej, wie, że z tej postaci wysokiej, szczupłej i ascetycznie wyglądającej , biła jakaś wielka siła, która pozwalała mu nie tylko sprostać obowiązkom, ale wykonać je nieprzeciętnie dobrze. W seminarium znaliśmy go jako bardzo surowego dla siebie kleryka. Nie pamiętam, żeby przerwał lekkomyślnie milczenie nakazane. Albo pracował, albo się modlił, albo służył drugim. Rzadko kto tak poważnie pojmował swoje powołanie jak on. Toteż po wyjściu na parafię okazuje się gruntownym i cenionym spowiednikiem. Pociągnięci jego głęboką znajomością duszy ludzkiej niektórzy koledzy księża obierają go sobie jako swego kierownika sumienia. – Udręki życia obozowego znosi z niesłychaną pogodą ducha. W najcięższych przejściach zapowiada nadejście jasnych dni. Wielu kolegów smutnych i przygnębionych podnosi na duchu. Spełniły się wszystkie jego optymistyczne przepowiednie o ulżeniu naszej obozowej niedoli. On sam, niestety, już tego nie doczekał. – Ostatnie miesiące jego życia wbiły się nam szczególnie w pamięć. Po strasznej zimie roku 1941/42, gdzie dniami całymi trzeba było wywozić śnieg taczkami (ubrania były bardzo liche, a mróz sięgał – 36 C) zaciągnięto śp. Ks. Władysława do pracy na plantacjach. Jaką kaźnią była ta praca w szczerym polu w okropnych warunkach klimatycznych podgórskiej okolicy przy dojmującym głodzie i szykanach obrazuje choćby wielka liczba księży zmarłych na plantacjach(ok. 350). Ks. Władysław pracował tam więcej niż inni mimo wątłego zdrowia. Pracujący z nim księża mają go żywo w pamięci, jak ustawiczni tłumaczył na dobre uczynki wszelkie okropności tego przykrego życia. Osoba jego była żywą ilustracją do słów Pisma Św.: ”Tym, co Boga miłują, wszystko obraca się ku dobremu”. Nie unikał jednak myśli o śmierci, ale mówił o niej jako radosnym zobaczeniu się z Chrystusem. Mimo ogromnego wyczerpania – już w maju miał spuchniętą twarz i nogi – pracował dalej. W swoim zaparciu się siebie zdobywał się na to, że dzielił się z innymi tą okruszyną chleba, jaką wówczas otrzymywaliśmy. Kto wie, czym był wówczas głód w Dachau, musi to uznać za wielkie bohaterstwo. (…)

Ks. Ludwik Gładyszewski, postulator procesu beatyfikacyjnego męczenników II wojny światowej diecezji gnieźnieńskiej w pracy poświęconej męczennikom za wiarę z lat 1939 – 1945 pisze o nim:

„W ciągu dwóch lat spędzonych w hitlerowskich obozach, młody kapłan ks. Władysław Mączkowski został zamęczony i oddał Bogu życie. Jeżeli nawet w zachowanych wspomnieniach nie określono go jako męczennika, to jednak można wyczytać tam jakby ukrytą myśl, która na to wskazuje. Dwa elementy przemawiają za tym, a mianowicie intensywność cierpienia i szybkość procesu wyniszczenia fizycznego oraz niektóre cechy duchowej sylwetki Sługi Bożego. Wyniszczenie fizyczne organizmu młodego, dotąd zresztą nie rozpieszczanego przez życie człowieka (skromne warunki domowe i kleryckie), dokonało się w ciągu krótkiego czasu. Podobnie jak inni musiał być świadom, że staje się coraz słabszy. Mimo to zachował pogodę ducha, nie tracił nadziei i nie popadał w rozpacz, skoro potrafił mówić o śmierci jako o radosnym spotkaniu z Chrystusem. Świadomie – świadczą o tym słowa – przygotowywał się na to, że spotka Pana. Jego zaś postępowanie dowodzi również, że nie bał się tego spotkania, ponieważ umiał przełamać nawet własny głód, by podzielić się z bratem kęsem chleba ,a jednocześnie pracować więcej niż inni bez oszczędzania siebie. A przecież czuł, że staje się coraz słabszy. Takie postępowanie znajduje oparcie w jego szlachetnej pobożności, z której czerpał bodźce zarówno do przyjmowania postawy ofiarnej, jak i do czekania na radosne spełnienie się doczesności”.

W dniu 26 marca 1999 roku na Watykanie, w obecności Ojca Św. Jana Pawła II, został uroczyście promulgowany dekret o męczeństwie za wiarę 108 Sług i Służebnic Bożych. W ten sposób zostało orzeczone męczeństwo za wiarę w znaczeniu teologicznym dotyczące tychże Sług Bożych, pozwalając na ogłoszenie ich Błogosławionymi Męczennikami Kościoła.

Oto treść dekretu:

KONGREGACJA SPRAW KANONIZACYJNYCH

Z DIECEZJI WŁOCŁAWSKIEJ I INNYCH

DOTYCZY

BEATYFIKACJI czyli DEKLARACJI MĘCZEŃSTWA

SŁUG i SŁUŻEBNIC BOŻYCH

ANTONIEGO JULIANA NOWOWIEJSKIEGO

ARCYBISKUPA-BISKUPA PŁOCKIEGO

HENRYKA KACZOROWSKIEGO i ANICETA KOPLIŃSKIEGO

KAPŁANÓW

MARIANNY BIERNACKIEJ

ŚWIECKIEJ

ORAZ 104 WSPÓŁTOWARZYSZY (1939 – 1945)

DEKRET O MĘCZEŃSTWIE

„W naszym stuleciu wrócili męczennicy, często nieznani, jak gdyby ‘nieznani żołnierze’ wielkiej sprawy Bożej. Ich świadectwa nie powinny zostać zapomniane w Kościele” (Jan Paweł II, List Apostolski Tertio millenio adweniente, 37).

 

Do grona tych, którzy w naszym stuleciu przelali krew za wiarę, należy zaliczyć licznych męczenników narodowego socjalizmu, który w rzeczywistości jako system ateistyczny i uzurpujący sobie pełną i absolutną władzę nad człowiekiem, był wrogim Bogu i ludziom. Wrogi wobec Kościoła katolickiego i jego członków, na wieloraki sposób dążył do ograniczenia jego działalności, tak skrycie jak i otwarcie negował oraz ograniczał wartości ludzkie i chrześcijańskie. Szczególnie w Polsce, zbrojnie okupowanej przez nazistów (w latach 1939-1945), dążył do zniszczenia chrześcijaństwa, zwalczając instytucje kościelne, biskupów, kapłanów, zakony, jak i świeckich, których uważał za przeciwne narodowemu socjalizmowi.

Na tej ziemi, okrytej okrutnymi zbrodniami dokonanymi przez nazistów, ale rozjaśnionej przez świadectwo męstwa i wiary wielu uczniów Chrystusa, poniosło śmierć męczeńską stu ośmiu członków Kościoła katolickiego, których teraz ze czcią wspominamy. Wierni naśladowcy Bożego Mistrza nie wyrzekli się swej godności chrześcijańskiej, nie odstąpili od wiary, nie zbiegli z niebezpieczeństwa, nie przestraszyli się gróźb, ani nie ulegli niegodziwym obietnicom przeciwnym sumieniu. Pragnęli podjąć Drogę Krzyża, aby zbawić swoje dusze, dokonać działa dla chwały Bożej i powiększenia Królestwa Bożego. Przeciwstawili się prześladowcom, mając niezłomną nadzieję otrzymania z Bożego Miłosierdzia wiecznej nagrody.

Pośród tych nieustraszonych świadków wiary było trzech biskupów, pięćdziesięciu dwóch kapłanów diecezjalnych, trzydziestu czterech kapłanów i braci z Instytutów życia konsekrowanego, osiem sióstr zakonnych, dwóch alumnów seminarium, dziewięciu wiernych świeckich. Na różny sposób zadano im śmierć: część z nich pozbawiono życia na sposób gwałtowny przez zgilotynowanie czy powieszenie, przez rozstrzelanie czy zamordowanie, uduszenie w komorach z trującym gazem; część natomiast na sposób pozornie mniej gwałtowny, jednak stopniowo, jak np. przez nieludzkie traktowanie we więzieniach, wyrafinowane udręki, głód czy inne. Różne były również miejsca męczeństwa. Jedni złożyli świadectwo najwyższej miłości w obozach koncentracyjnych czy zagłady, inni w więzieniach i na innych jeszcze miejscach.

Ci Słudzy Boży, którzy są małą częścią wielkiej rzeszy chrześcijan w Polsce pomordowanych w czasie drugiej wojny światowej, zawsze byli uważani za prawdziwych męczenników. Sprawę ich beatyfikacji czyli deklaracji męczeństwa podjął w 1992 roku Biskup Włocławski, który w porozumieniu z Konferencją Episkopatu Polski otworzył procesowe postępowanie diecezjalne, jak również postępowanie rogatoryjne w różnych Kuriach Diecezjalnych w Polsce. Ich autentyczność i moc dowodowa została potwierdzona przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych. Po sporządzeniu Positio, zgodnie z normami prawa, zostało rozpatrzone, czy wymienionych wyżej 108 Sług Bożych należy zaliczyć do męczenników za wiarę. Dnia 28 listopada 1998 roku na Kongresie Szczególnym Konsultorów Teologów zostało podjęte pozytywne orzeczenie w tej sprawie. Kardynałowie oraz Biskupi zgromadzeni na Sesji Zwyczajnej w dniu 16 lutego 1999 roku, po przedstawieniu Sprawy przez jej Ponensa, Kardynała Edmunda Kazimierza Szokę, uznali, że ci Słudzy Boży przelali krew za wierność Chrystusowi, ponieśli śmierć in odium fidei (z nienawiści do wiary).

Powiadomiony o wszystkich powyższych sprawach przez niżej podpisanego Prefekta, Najwyższy Pasterz Jan Paweł II przyjął i potwierdził wota Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych oraz polecił, aby zgodnie z prawem został sporządzony dekret o męczeństwie Sług Bożych.

Gdy to zostało dokonane, Ojciec Święty w dniu dzisiejszym wezwawszy mnie, niżej podpisanego Prefekta oraz Kardynała Ponensa Sprawy, i wraz ze mną Biskupa Sekretarza, a także inne osoby powołane według zwyczaju, orzekł, że „uznaje się męczeństwo i jego przyczynę, co do faktu i skutków, odnośne do Sług Bożych Antoniego Juliana Nowowiejskiego, Arcybiskupa – Biskupa Płockiego, Henryka Kaczorowskiego i Aniceta Koplińskiego, Kapłanów, Marianny Biernackiej, Świeckiej, i 104 Współtowarzyszy, zabitych w latach 1939 – 1945 ”.

Wolą Ojca Świętego jest, aby dekret ten miał moc prawną i został przekazany do akt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Dane w Rzymie, dnia 26 marca Roku Pańskiego 1999.

 

* JOSE SARAIVA MARTINS

Abp tytularny Thuburniceński

Prefekt

* EDWARD NOWAK

Abp tytularny Luneński

Sekretarz

Aktu beatyfikacji dokonał Jan Paweł II w czasie swej VII pielgrzymki do naszej Ojczyzny, w dniu 13 czerwca 1999 roku podczas Mszy św. odprawianej na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Powiedział wówczas w homilii:

“Racz mnie umocnić, Panie, znakiem Twego Krzyża, i spraw, abym tak jak ten krzyż z relikwiami świętymi noszę na swojej piersi, tak zawsze miał w myśli i pamięć Twojej męki, i zwycięstwo, jakie odnieśli Twoi męczennicy”. Dziś czynię to wezwanie modlitwą całego Kościoła w Polsce, który niosąc od tysiąca lat znak męki Chrystusa, wciąż odradza się z posiewu krwi męczenników i żyje pamięcią zwycięstwa, jakie oni odnieśli na tej ziemi.

Dziś właśnie świętujemy to zwycięstwo. Świętujemy zwycięstwo tych, którzy w naszym stuleciu oddali życie dla Chrystusa, oddali życie doczesne by posiąść je na wieki w Jego chwale. Jest to zwycięstwo szczególne, bo dzielą je duchowni i świeccy, młodzi i starzy, ludzie różnego pochodzenia i stanu. Pośród nich jest arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski, pasterz diecezji płockiej, zamęczony w Działdowie; jest biskup Władysław Goral z Lublina torturowany ze szczególną nienawiścią tylko dlatego, że był biskupem katolickim. Są kapłani diecezjalni i zakonni, którzy ginęli, gdyż nie chcieli odstąpić od swojej posługi, i ci, którzy umierali, posługując współwięźniom chorym na tyfus; są umęczeni za obronę Żydów.

Są w gronie błogosławionych bracia i siostry zakonne, którzy wytrwali w posłudze miłości i w ofiarowaniu udręk za bliźnich. Są wśród tych błogosławionych męczenników również ludzi świeccy. Jest pięciu młodych mężczyzn ukształtowanych w salezjańskim oratorium; jest gorliwy działacz Akcji Katolickiej, jest świecki katecheta zamęczony za swą posługę i bohaterska kobieta, która dobrowolnie oddała życie w zamian za swą brzemienną synową. Ci błogosławieni męczennicy i męczennice wpisują się w dzieje świętości Ludu Bożego pielgrzymującego od ponad tysiąca lat po polskiej ziemi.

Jeśli dzisiaj radujemy się z beatyfikacji stu ośmiu męczenników duchownych i świeckich, to przede wszystkim dlatego, że są oni świadectwem zwycięstwa Chrystusa – darem przywracającym nadzieję. Gdy bowiem dokonujemy tego uroczystego aktu, niejako odżywa w nas wiara, iż bez względu na okoliczności, we wszystkim możemy odnieść pełne zwycięstwo dzięki Temu, który nas umiłował (por. Rz8,37). Błogosławieni męczennicy wołają do naszych serc: Uwierzcie, że Bóg jest miłością! Uwierzcie na dobre i na złe! Obudźcie w sobie nadzieję! Niech ta nadzieja wyda w was owoc wierności Bogu we wszelkiej próbie!

Raduj się, Polsko, z nowych błogosławionych: Reginy, Edmunda i 108 Męczenników Spodobało się Bogu “wykazać przemożne bogactwo Jego łaski na przykładzie dobroci” twoich synów i córek w Chrystusie Jezusie (por. Ef2,7). Oto “bogactwo Jego łaski”, oto fundament naszej niewzruszonej ufności w zbawczą obecność Boga na drodze człowieka w trzecim tysiącleciu! Jemu niech będzie chwała na wieki wieków. Amen.

Po zakończeniu papieskiej pielgrzymki do Polski, biskupi polscy zebrani na 302. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze w dniu 26 listopada 1999 roku wystosowali następujące podziękowanie:

 

PODZIĘKOWANIE BISKUPÓW KOŚCIOŁA W POLSCE

OJCU ŚWIĘTEMU JANOWI PAWŁOWI II

ZA BEATYFIKACJĘ 108 MĘCZENNIKÓW II WOJNY ŚWIATOWEJ

 

Konferencja Episkopatu Polski, Warszawa 26 listopada 1999 roku.

 

 

 

Umiłowany Ojcze Święty,

Ogarniając myślą i sercem dar Apostolskiej Podróży Waszej Świątobliwości do naszej Ojczyzny, z wdzięcznością przywodzimy na pamięć kanonizację bł. Kingi, beatyfikację ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego, Edmunda Bojanowskiego, Reginy Protman oraz beatyfikację 108 Męczenników, którzy ponieśli śmierć za wiarę z rąk nazizmu.

W duchu wiary wpatrujemy się i wsłuchujemy w niezwykłe przesłanie 108 Błogosławionych Męczenników (…). Ich beatyfikacja stała się uroczystą proklamacją zwycięstwa w Chrystusie wielkiego orszaku naszych rodaków – ludzi różnego wieku, stanu i pochodzenia. Błogosławieni Męczennicy całym swym życiem dowiedli, że Bóg jest miłością, jedyną nadzieją istnienia, i że Jemu należy zawierzyć na dobre i na złe, gdyż moc łaski Zbawiciela, jeśli jest przyjęta, zwycięża w każdej sytuacji.

Pamiętając o tym, że Kościół odradza się z posiewu krwi męczenników, uwielbiamy Najlepszego Ojca w niebie za to, że w niezgłębionych zrządzeniach swej Opatrzności daje Kościołowi w Polsce przekraczać próg trzeciego Millenium chrześcijaństwa właśnie pod znakiem świętości i męczeństwa 108 nowych Błogosławionych. Z radością dostrzegamy, że wszędzie tam, gdzie Męczennicy są ukazywani wiernym, gdzie zachowana jest pamięć ich świadectwa, przyczyniają się oni do wyzwalania nowego dobra (…). Szczególnym znakiem obecności Męczenników jest ich kult, zataczający szerokie kręgi w kraju i niesiony poza jego granice, a zwłaszcza rozliczne łaski przypisywane ich wstawiennictwu przed Panem. Wzór świętości i ofiary ich życia sprawia, że wieku spośród 108 Męczenników obieranych jest jako patronów środowisk, grup zawodowych, wspólnot, stanów, instytucji kościelnych, szkół.

Także kanonizacja bł. Kingi oraz beatyfikacja Reginy Protman, Edmunda Bojanowskiego i ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego stanowią niezwykły dar dla Kościoła w Polsce. Św. Kinga i nowi błogosławieni uczą nas, jak świadczyć w sposób konkretny o Bożej miłości i jak troszczyć się o sprawy Pana na tym świecie. Ich przykład dowodzi, że świętość nie przemija – tak jak miłość, która nigdy nie ustaje i pozostaje w pamięci kolejnych pokoleń.

Mając to wszystko przed oczyma, pragniemy wyrazić jeszcze raz najgłębszą wdzięczność Waszej Świątobliwości za kanonizację bł. Kingi i beatyfikację tylu Sług Bożych, za to nowe, wielkie dobro przekazane Kościołowi w Polsce.

Ufni w możne wstawiennictwo nowych Błogosławionych i świętej Kingi wznosimy do nich nasze modlitwy o potrzebne łaski w posługiwaniu Piotrowym Waszej Świątobliwości.

W imieniu biskupów zgromadzonych na 302. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze

 

Józef kard. Glemp

Prymas Polski

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski

 

Wśród tych 108 Błogosławionych Męczenników II wojny światowej jest nasz rodak bł. Ks. Władysław Mączkowski; tutaj się urodził, tu spędził dzieciństwo, tu ukończył szkołę podstawową. W nieludzkich warunkach obozu koncentracyjnego zachował nie tylko ludzką godność, ale dał także świadectwo wiary w Chrystusa oddając za nią życie. Dla nas pozostaje nie tylko orędownikiem w niebie, ale i wzorem wierności powołaniu chrześcijańskiemu: służby Bogu i ludziom do końca.

 

 

 

Źródła:

• ks. Ludwik Gładyszewski ”Sługa Boży ks. Władysław Mączkowski” w „Męczennicy za wiarę 1939 – 1945” praca zbiorowa Michalineum 1996 s. 65-68;
• Ks. Mieczysław Posmyk „Nekrolog ks. Władysława Mączkowskiego” w „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej” nr 2(1947) s. 283-284
• ks. Władysław Mączkowski „Listy z obozu w Dachau” w archiwum rodziny Mączkowskich
• „Dokumentacja dotycząca beatyfikacji 108 Męczenników” w „Ateneum Kapłańskie” nr 549-550 s. 240-257
• Homilia Jana Pawła II – Warszawa 13 VI 1999
• Halina Busiakiewicz zd. Mączkowska – wspomnienia

MODLITWA ZA WSTAWIENNICTWEM BŁ. KS. WŁADYSŁAWA MĄCZKOWSKIEGO

 

Wszechmogący, wieczny Boże, ty sprawiłeś, że bł. Władysław, kapłan urodzony w Ociążu, dał świadectwo wierze w Chrystusa przez swoje życie i męczeńską śmierć, daj nam za jego wstawiennictwem łaskę o którą prosimy oraz udziel daru żywej wiary, prawdziwej pobożności i wytrwałości w znoszeniu przeciwności, abyśmy jak on wypełnili do końca nasze powołanie oddając swoje życie na służbę Tobie i bliźnim. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. (modlitwa własna zatwierdzona przez władzę duchowną)

 

Wszechmogący Boże, dla chwały swojego Kościoła dałeś zwycięstwo w męczeństwie błogosławionemu Władysławowi, który upodobnił się do Chrystusa w Jego Męce i śmierci, spraw, abyśmy wstępując w ślady Męczennika osiągnęli radość wieczną. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. MR 23’’

 

Wszechmogący, wieczny Boże, z Twoją pomocą błogosławiony Władysław aż do śmierci walczył w obronie wiary, spraw za jego wstawiennictwem, abyśmy z miłości ku Tobie cierpliwie znosili wszelkie przeciwności i ze wszystkich sił dążyli do Ciebie, bo Ty jesteś prawdziwym życiem. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. MR 20’’

 

 

 

Wszechmogący wieczny Boże, Ty dałeś błogosławionemu Władysławowi i jego Towarzyszom udział w męce Chrystusa, wspomóż swą łaską naszą słabość, abyśmy, naśladując męczenników, którzy nie wahali się umrzeć za Ciebie, odważnie wyznawali Cię naszym życiem. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. MR 14’’

http://http://www.parafiaociaz.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=63&Itemid=77

 

Był 24 czerwca 1911 r., kiedy to na dworze w Ociążu pod Ostrowem Wielkopolskim tamtejszemu kamerdynerowi urodził się syn Władysław. Nikt wtedy nie wiedział, że chłopak żyć będzie tylko trzydzieści lat. I nikt nie wiedział, w jak dramatycznych okolicznościach zakończy się jego życie.

 

Władysław Mączkowski wychowywany był w trudnych warunkach, w wielkim ubóstwie, ale i pobożności. Po zdaniu matury wstąpił do seminarium duchownego. Opinie zachowane z tamtych czasów przedstawiają go jako chłopaka skromnego, zamkniętego w sobie, unikającego rozrywek, średnio zdolnego, ale pilnego i spokojnego.

 

Trudna młodość

Ojciec Władysława nie doczekał jego święceń kapłańskich, szybko zmarł również jeden z jego braci, który finansowo pomagał swojemu licznemu rodzeństwu. Władysław musiał wówczas prosić o odroczenie opłat czesnego, stypendium przeznaczał na spłatę długu w seminarium, nieustannie borykał się z coraz nowymi trudnościami – nie tylko finansowymi, ale również zdrowotnymi.

 

Ojciec

Ks. Władysław Mączkowski przyjął święcenia kapłańskie w maju 1937 roku i skierowany został do pracy w parafii Słupy. Zapamiętano go tam jako kapłana pogodnego, z bijącą od niego wewnętrzną siłą. Ceniono jego talent kaznodziejski, zwłaszcza podczas kazań pasyjnych. Wielu przychodziło do niego jako cenionego spowiednika, a księża szukali w nim swego kierownika duchowego. On sam wiele czasu spędzał w kościele, skupiony na samotnej modlitwie.

 

Kapłan

Po dwóch latach pracy w Słupach ks. Mączkowskiemu zaproponowano objęcie parafii w Rzadkowie, ale odmówił i został wikariuszem w Szubinie.

1 października 1939 roku aresztowany został proboszcz szubińskiej parafii, ks. Stanisław Gałecki. Wówczas ks. Mączkowski zaczął się ukrywać u miejscowych rodzin i służyć mieszkańcom miasta posługą sakramentalną. Później skierowany został jako administrator do parafii w Łubowie. Tam 26 sierpnia 1940 r. został aresztowany i przewieziony do obozu przejściowego w Szczeglinie.

 

Brat

Po trzech dniach spędzonych w prymitywnych warunkach szczeglińskiego obozu ks. Władysław wraz z grupą 525 kapłanów przewieziony został najpierw do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a w grudniu do Dachau. Otrzymał tam numer obozowy 22760.

 

Uwięzieni wraz z ks. Mączkowskim księża wspominali, że przez cały czas obozowego życia zachowywał on pogodę ducha i nadzieję na nadejście lepszych czasów, a doświadczane trudności szybko tłumaczył sobie w świetle wiary. Powtarzał przy tym słowa św. Pawła, że „tym, co Boga miłują, wszystko na dobro wychodzi”. Choć sam nie był najlepszego zdrowia, podnosił na duchu przygnębionych, dzielił się nawet swoją porcją chleba, co w obozowych warunkach uchodziło za bohaterstwo. Skierowany do pracy w ogrodzie pracował więcej niż inni – bo nie potrafił udawać. Zimą kazano mu pracować przy usuwaniu śniegu z ulic obozowych – ten wysiłek w trudnych warunkach bardzo osłabił organizm ks. Mączkowskiego.

 

Ten, który niósł światło

W maju 1942 r. ks. Władysław coraz gorzej znosił głód i fizyczne zmęczenie. Miał opuchnięte nogi i twarz, nie mógł już maszerować ani nawet stać. Wtedy też zaczął mówić o śmierci – ale wciąż w świetle wiary, z nadzieją na radosne spotkanie z Jezusem. Pewien Austriak, będący sztubowym, próbował ratować księdza dodatkowym jedzeniem, ale jego wycieńczony organizm nie był już w stanie przyjmować pokarmu. Skierowano go do bloku dla chorych, gdzie zaraził się gwałtowną biegunką, która spowodowała śmierć.

Ks. Władysław Mączkowski zmarł 20 sierpnia 1942 r. i został spalony w piecu krematoryjnym. Współwięźniowie zapamiętali go jako tego, kto w straszne życie obozowe wnosił jasność, dobroć i spokój. W ich pamięci została również gotowość ks. Władysława na śmierć – gotowość, która nie miała nic wspólnego z rezygnacją czy ucieczką od cierpienia, ale będąca radosnym oczekiwaniem na spotkanie z Miłością.

http://http://www.przewodnik-katolicki.pl/nr/edycja_archidiecezji_gnieznienskiej/cichy_pocieszyciel.html

Samuel to postać znana z kart Starego Testamentu. Był nie tylko prorokiem; lektura Pierwszej Księgi Samuela pokazuje, że był także wodzem, politykiem, kapłanem, sędzią, orędownikiem i nazirejczykiem.
Wywodził się z pokolenia Efraima, z rodziny osiadłej w Rama. W sanktuarium w Szilo ofiarowano go na służbę Bożą. Doznał tam objawienia, które uczyniło zeń proroka. Przyczynił się do wyniesienia na tron Saula, któremu też potem przepowiedział upadek. Po zniszczeniu Szilo stał się patriotycznym wędrownym piewcą. Ożywił wówczas zarówno zapał powstańców, jak i entuzjazm całych rzesz prorockich. Wszedł w kontakt z rozmaitymi środowiskami, a przy ustanawianiu i stabilizowaniu władzy królewskiej zatroszczył się o to, aby była ona władzą ograniczoną wymaganiami Jahwe i wolą samego ludu. Potem stał się rzecznikiem interesów narodowych i – choć nie bez żalu – zerwał z Saulem. Usunął się wówczas do Rama i tam po pewnym czasie namaścił młodego Dawida. Jego panowania już nie śledził. Pochowano go w Rama.
Wspominano go potem u Jeremiasza (Jr 15, 1), w Pierwszej Księdze Kronik (1 Krn 9, 22), u Syracha (Syr 46, 13-20), a także w Dziejach Apostolskich (Dz 3, 24) i w Liście do Hebrajczyków (Hbr 11, 32). Wszystko to świadczy o jego miejscu w zbiorowej świadomości Izraela. Nawiązywali też do tego chrześcijanie. Za rządów cesarza Arkadiusza (395-408) rzekome relikwie proroka przeniesiono do Konstantynopola, co z entuzjazmem odnotował św. Hieronim. Beda wprowadził go do Martyrologium pod dniem 20 sierpnia. Tego samego dnia wspominają go Grecy.
Warto dodać, że księgi kanoniczne nazwane imieniem Samuela nie są jego autorstwa. Zaczynają się jednak jego historią, która obejmuje dwanaście rozdziałów. Na początku rozdziału dwudziestego piątego pojawia się wiadomość o śmierci Samuela i jego pogrzebie.

Katecheza o Samuelu

Samuel nie jest wprawdzie postacią tak barwną i wyrazistą jak patriarchowie czy Mojżesz, ale jego duchowa i moralna sylwetka namalowana na kartach Biblii zawiera przesłanie ważne dla naszej wiary i dla naszej kapłańskiej posługi. Wydobycie najważniejszych elementów tego przesłania jest celem niniejszej katechezy. Imię Samuela noszą dwie księgi Pisma św. – 1 i 2 Księga Samuela. Jednak jego dzieje zapisane są tylko w pierwszej z tych ksiąg. Wynika to zapewne z faktu, że spod pióra ostatecznego redaktora wyszła jedna Księga Samuela. Tak twierdzą znawcy tematu: „Podział całości na dwie księgi wyniknął zapewne z potrzeby przepisywania utworu na dwóch zwojach”1. Zachowanie imienia Samuela w nazwie drugiej księgi zapewne ma sens głębszy. Osoba proroka jest ściśle związana z wielkim przełomem w religijnym i politycznym życiu Izraela, jakim było przejście od epoki sędziów do monarchii. I chociaż wydarzenia opisane w 2 Sm miały miejsce po jego śmierci, to jednak dokonywały się one wedle zamysłu, który Bóg przekazał Izraelowi przez niego. Mamy tu do czynienia z czymś, co można by nazwać dziedzictwem Samuela.
Dziedzictwo to musiało być znaczące i dla następnych pokoleń, skoro autor Księgi Syracha znajduje dla niego miejsce w galerii „mężów sławnych”: Pan sprawił w nich wielką chwałę, wspaniałą swą wielkość od wieków (Syr 44, 1–2). Odnoszący się do Samuela tekst księgi trzeba przeczytać w całości, gdyż wyszczególnia najważniejsze sprawy, na które i nam trzeba zwrócić uwagę: Umiłowany przez swego Pana, Samuel, prorok Pański, ustanowił królestwo i namaścił władców nad Jego ludem. Według Prawa Pańskiego sądził zgromadzenie, nawiedził bowiem Pan Jakuba. Przez swą prawdomówność okazał się rzeczywiście prorokiem, a prawdziwość widzenia uznana została dzięki jego słowom. Wezwał Pana Wszechmogącego, ofiarując Mu jagnię jeszcze ssące, gdy zewsząd na niego nacierali wrogowie. I zagrzmiał Pan z nieba, a w potężnym echu dał słyszeć swój głos; starł zwierzchników nieprzyjacielskich i wszystkich książąt Filistynów. Przed czasem spoczynku wiecznego oświadczył przed Panem i Jego pomazańcem: Pieniędzy ani niczego, ani sandałów od nikogo nie wziąłem. I nikt go nie mógł oskarżyć. A nawet po swym zaśnięciu prorokował, oznajmił los królowi i z [głębi] ziemi głos swój podniósł w przepowiedni, by usunąć nieprawość ludu (Syr 46, 13–20). Najważniejsze są pierwsze dwa zdania. Możemy je potraktować jako rodzaj konspektu, wedle którego spróbujemy odczytać przesłanie zawarte w postaci Samuela.

Umiłowany przez Pana…

Samuel jest jedną z nielicznych postaci biblijnych, które wchodzą na arenę historii zbawienia jeszcze przed swoim urodzeniem, a nawet przed poczęciem. Spośród najważniejszych można tu wymienić Izaaka, Jakuba, Józefa, Jana Chrzciciela, a przede wszystkim samego Jezusa. Wydaje się, że mamy tu do czynienia z pewną regułą, z jednym ze „sposobów działania Boga sprawiedliwego i miłosiernego w stosunku do ludzi” (Verbum Dei, 15). Ilekroć bowiem Pismo św. rozpoczyna opis historii jakiegoś człowieka przed jego poczęciem, oznacza to nadejście nowego etapu historii zbawienia związanego z tą postacią. Człowiek taki okazuje się wybrańcem umiłowanym przez Pana. Taki jest zamysł Pana, za który psalmista wielbi Pana: Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie, godne podziwu są Twoje dzieła. I dobrze znasz moją duszę, nie tajna Ci moja istota, kiedy w ukryciu powstawałem, utkany w głębi ziemi. Oczy Twoje widziały me czyny i wszystkie są spisane w Twej księdze; dni określone zostały, chociaż żaden z nich [jeszcze] nie nastał (Ps 139, 14–16).
Istotnym elementem wszystkich tych historii jest poczęcie i narodzenie z bezpłodnej matki. Wyjątkiem jest poczęcie i narodzenie Jezusa z Maryi, ale jest to wyjątek, którego głęboka wymowa staje się bardziej wyraźna na tle pozostałych. Płodność Maryi jakościowo przekracza wymiar natury; jest wyrazem i realizacją nie zniekształconej przez grzech pierworodny płodności Boga.
Anna, żona Elkany z pokolenia Efraima, przez swą bezpłodność znajduje się w jednym szeregu świętych żon i matek patriarchów: Sary, Rebeki i Racheli. Anna cierpi upokarzana i gnębiona systematycznie przez rywalkę, drugą żonę swojego męża. Jej sytuacja ma odniesienie do historii Izraela, która doszła do szczególnie trudnego momentu: W owym czasie rzadko odzywał się Pan, a widzenia nie były częste (1 Sm 3, 1). Izrael zawsze bardzo boleśnie przeżywał taki czas, tym bardziej że wiązało się to zwykle z uciskiem i zagrożeniem od wrogów. W tym czasie byli to Filistyni. Zapewne i wtedy wracało pytanie, które ongiś zadał Bogu Gedeon: Jeśli Pan jest z nami, skąd pochodzi to wszystko, co się nam przydarza? Gdzież są te wszystkie dziwy, o których opowiadają nam ojcowie nasi? (Sdz 6, 13). Udręczona Anna jest symbolem zgnębionego Izraela. Jest też figurą Kościoła, przede wszystkim Kościoła cierpiącego, dla którego jedynym ratunkiem jest wylanie duszy przed Panem (por. 1 Sm 1, 15).
W swoim cierpieniu Anna dojrzewa do wiary dojrzałej, czyli do zrozumienia istoty działania Boga w życiu człowieka. Kiedy otrzymuje łaskę macierzyństwa, nie ma żadnej wątpliwości, że jej dziecko jest darem Bożym. Oddała go na służbę w przybytku zgodnie ze ślubem, który złożyła Bogu, gdy wylewała przed nim swą duszę. Czy miała prawo decydować o losie swojego dziecka w ten sposób? My, przesiąknięci ideą tzw. praw człowieka, które traktujemy jako swego rodzaju dogmat życia, jako ważniejsze niż prawa Boga, możemy mieć tego rodzaju wątpliwości. Ale w postępowaniu Anny oznacza to coś całkowicie innego.
Mamy tu do czynienia z wypełnieniem Prawa Przymierza w pełnym tego słowa znaczeniu, to znaczy z wypełnieniem ducha i litery tegoż prawa. Wedle tego prawa każde pierworodne dziecko płci męskiej było własnością Boga: Poświęćcie Mi wszystko pierworodne. U synów Izraela do Mnie należeć będą pierwociny łona matczynego (Wj 13, 2). Jednak wykonanie tego prawa z wielu względów nie było możliwe. Dlatego Bóg dał rozwiązanie niejako zastępcze. Do służby w przybytku a potem w świątyni przeznaczone było plemię Lewiego, które nie otrzymało ziemi przy jej podziale. Lewici pełnili służbę w miejsce pierworodnych synów Izraela2. Po urodzeniu pierworodnego syna rodzice byli zobowiązani przedstawić go Panu, złożyć za niego ofiarę, a dziecko zabierali do domu.
Wymowa tego, co Anna przyrzekła Bogu i co zrobiła, jest bardzo głęboka. Tu również widzimy ją w roli figury Maryi i Kościoła. Każda kobieta, a zwłaszcza matka, jest figurą Kościoła3, również przez to, że rodzi dzieci nie dla siebie. Jakimś fundamentalnym zniekształceniem macierzyństwa jest zaborczość matek. Wiemy dobrze, że to nie teoria. O miłości macierzyńskiej mówi się i pisze wiele i dobrze. Nie można jednak pomijać i tej prawdy, że miłość ta bywa zaborcza i nie można nie widzieć złych skutków tej zaborczości. Prawo Przymierza miało przede wszystkim sens zbawczy, miało oczyszczać miłość rodzicielską, zwłaszcza macierzyńską od tej zaborczości. Rozwiązanie zastępcze, chociaż praktycznie niezbędne, faktycznie odbierało temu prawu ostrość.
Anna przez swoje cierpienie dojrzała duchowo do tego, aby to Prawo Przymierza wypełnić w całej jego ostrości. Stała się przez to figurą Maryi, która w sposób doskonały wypełniła to Prawo. Dzięki temu Anna stała się jedną z kluczowych postaci historii zbawienia. Bóg dał jej sławę największych ludzi na ziemi (2 Sm 7, 9). Zapewne nie przez przypadek jej imię Tradycja nadaje matce Maryi.
W hymnie, który Anna śpiewa w przybytku po wypełnieniu danego Bogu przyrzeczenia, uderza jej duchowa dojrzałość. Anna po prostu rozumie swoją historię, w której doświadczyła tyle upokorzenia i wyśpiewuje Bogu wdzięczność, którą przepełniona jest jej dusza. Widoczne są analogie tego hymnu z hymnem Magnificat.
To zrozumienie swojego życia, jako historii realizowanej przez Boga i jako ogniwa wielkiej historii zbawienia rodzaju ludzkiego oraz z głębi serca wyrastająca wdzięczność, to główne rysy duchowej sylwetki Anny. Jest to ważne, bo w tej atmosferze wzrastał mały Samuel. Na jego duchowym rozwoju nie zaciążył nawet cień szemrania przeciwko Bogu. Trzeba wspomnieć jeszcze i to, że był synem rodziców, którzy się wzajemnie kochali4. To były potężne łaski, których Pan obficie udzielił swemu umiłowanemu, ale też żadna z tych łask nie została dana na próżno.
Zbliżał się nieuchronnie jeden z najbardziej przełomowych momentów historii zbawienia, a Samuel był tym człowiekiem, przez którego Bóg zamierzał dokonać najważniejszych dzieł epoki przełomu. On miał przeprowadzić Lud Boży przez ten trudny etap jego historii.

Samuel, prorok Pański…

Tak brzmi następny punkt zapisu w Księdze Syracha, który traktujemy jako konspekt naszego rozważania poświęconego postaci Samuela. Rzeczywiście posłannictwo prorockie stanowi jeden z trzech istotnych elementów misji powierzonej mu przez Boga. Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków (Hbr 1, 1). To określenie posłannictwa prorockiego z Listu do Hebrajczyków jest bardzo konkretne i wydaje się najbardziej właściwe dla zrozumienia tego, co Bóg dokonał przez Samuela jako proroka. Na kartach Pierwszej Księgi Samuela jest ukazany przede wszystkim jako prorok w tym znaczeniu, aczkolwiek występuje jako przewodniczący grupy proroków znajdujących się w stanie ekstazy5. Ten aspekt jego prorokowania jest jednak potraktowany marginesowo.
Prorok jest przede wszystkim tym, poprzez którego Bóg mówi, a więc najpierw tym, który słucha. W przypadku Samuela jest to bardzo wyraźnie pokazane od początku, od pierwszego „widzenia” a właściwie „słuchania”. Opis tego wydarzenia6 jest znany i jest ważny z kilku powodów. Jest to najpierw jakieś dopowiedzenie ofiarowania Samuela przez matkę. Było to zrobione w jego dzieciństwie, a więc bez jego zgody. Ponadto opis ofiarowania przez matkę7 nie wspomina o powołaniu przez Boga; a przecież nie są to sprawy równoznaczne. Ofiarowanie bez powołania i bez zgody zainteresowanego nie miałoby żadnego znaczenia. Człowiek bowiem nie może niczego Bogu narzucać, nawet w imię bardzo pobożnych i wzniosłych ideałów. Teraz Bóg powołuje Samuela i to jest najważniejsze. Bóg czekał z tym od czasu, gdy Samuel był jeszcze mały (1 Sm 1, 24), to znaczy nie był w stanie odpowiedzieć w sposób wolny i świadomy, do czasu gdy był już młody (1 Sm 3, 1) i mógł to zrobić.
Chociaż Samuel był młodym człowiekiem, który jeszcze nie znał Pana, a słowo Pańskie nie było mu jeszcze objawione (1 Sm 3, 7), to widoczna jest jego dojrzałość duchowa; wyraża się ona w otwartości na słowo Boże, w pewnej łatwości słyszenia tego słowa. Opis podkreśla, że nauczył go tego Heli. Przy okazji warto zwrócić uwagę na tragiczną postać tego starego kapłana, który w historii zbawienia spełnił swoją rolę bardzo pozytywną. Chociaż okazał się nieudolnym ojcem w odniesieniu do swoich synów, to jednak zostało mu powierzone wychowanie jednej z najważniejszych postaci tejże historii i wywiązał się z tego wzorowo. Nauczył Samuela trzech ważnych rzeczy: pewnej staranności w służbie liturgicznej, umiejętności słuchania słowa Boga i odwagi w jego przekazywaniu. W czasie pierwszego widzenia Samuel usłyszał zapowiedź kary mającej dotknąć dom Helego, dlatego obawiał się oznajmić Helemu o widzeniu (1 Sm 3, 15). Zrobił to wyraźnie przynaglony. A [Heli] rzekł: On jest Panem! Niech czyni, co uznaje za dobre (1 Sm 3, 18). To była reakcja najmądrzejsza. Nie skarcił go ani nie zgasił. Jednym najwłaściwszym zdaniem zakorzenił w Bogu odwagę Samuela. To się okaże bezcenne. Później jako prorok Samuel będzie niejednokrotnie w sytuacji „sam przeciw wszystkim”, będzie musiał wielokrotnie przekazywać nieprzyjemne słowa i ludowi i możnym tego świata. Jedni i drudzy bardzo tego nie lubią. Myślę, że tragiczna postać Helego przynosi dobrą nowinę nam wszystkim w sytuacji, gdy na jakichś odcinkach naszej posługi kapłańskiej okazujemy się nieudolni, to możemy okazać się przydatni, a nawet wzorowi na innych.
Umiejętność słuchania Boga, owo: Mów, Panie, bo sługa Twój słucha, okaże się niezwykle ważne i cenne w całym posłannictwie Samuela, pozwoli do końca życia zachować dobre relacje z Bogiem na płaszczyźnie osobistej i zabezpieczy wierne i dokładne wypełnienie całego posłannictwa. Trzeba tu wspomnieć o niebezpieczeństwie zejścia na drogę fałszywego prorokowania. Jest to zjawisko poważne o dużym zasięgu. Znawcy tematu zwracają uwagę, że zagrażało to każdemu prorokowi i że pokusa ta zawarta jest niejako w naturze prorokowania: „Nie powinno się sądzić, że byli to prorocy «fałszywi» w tym sensie, że rozmyślnie i świadomie udawali kogoś, kim nie są. Byli oni raczej prorokami, którzy dali się zwieść przez własne prorockie działania, błądzącymi w osądach, mylącymi własne nadzieje i aspiracje z autentycznymi słowami Jahwe (por. Iz 28, 7; Jr 23, 5nn). Nie można wykluczyć, że ten sam prorok głosił na przemian prawdę i fałsz”8.
Przynajmniej dwa razy Samuel znalazł się w takiej sytuacji. W pierwszym przypadku była to sytuacja najpoważniejsza z poważnych; był to sam moment przełomu. Oto najważniejsze zdania z opisu tej sytuacji: Zebrała się cała starszyzna izraelska i udała się do Samuela do Rama. Odezwali się do niego: ustanów nad nami króla, aby nami rządził, tak jak to jest u innych narodów. Nie podobało się to Samuelowi… A Pan rzekł do Samuela: Wysłuchaj głosu ludu we wszystkim, co mówi do ciebie, bo nie ciebie odrzucają, lecz Mnie odrzucają jako króla nad sobą (1 Sm 8, 4–7). Samuel miał swoją ocenę sytuacji i Bóg ją potwierdził. Ale decyzja podjęta na podstawie tej oceny byłaby niewłaściwa. Rozwiązanie właściwe mógł znaleźć tylko Bóg i tylko On mógł podjąć właściwą decyzję, bo tylko On mógł wziąć na siebie odpowiedzialność za jej konsekwencje.
W podobnej sytuacji Samuel znalazł się wtedy, gdy został posłany do domu Jessego, aby namaścić na króla jednego z jego synów. Był przekonany, że jest nim Eliab. Pomylił się i umiał to uznać. W tych decydujących momentach Bogu potrzebny był człowiek, którego stać było na odłożenie na bok swoich osobistych przekonań i wykonanie otrzymanego polecenia. Samuel był takim człowiekiem.
Był też odważny odwagą proroka: Przyszło mu stawać przed ludem i starszyzną izraelską z posłannictwem, które im się nie podobało (1 Sm 8, 4–22; 12, 1–25). Najbardziej jednak wyraziście jest to pokazane w dwóch scenach, gdzie Samuel staje przed Saulem: Rzekł Samuel do Saula: Popełniłeś błąd (…) Panowanie twoje nie ostoi się. Pan wyszukał sobie człowieka według swego serca: nie zachowałeś bowiem tego, co ci Pan polecił (1 Sm 13, 13–14). Druga scena to opis odrzucenia Saula (1 Sm 15). Trzeba to koniecznie przeczytać. Przyjdzie czas, że za takie słowa następcy Samuela bedą prześladowani a nawet zapłacą życiem: Któregoż z proroków nie prześladowali wasi ojcowie? (Dz 7, 52). Formalnie ten szereg zamyka Jan Chrzciciel, ale faktycznie pozostanie on otwarty do końca. Powołanie kapłańskie oznacza niejednokrotnie konieczność stawania w tym szeregu, dlatego pytania o odwagę prorocką nie da się uniknąć.
Bardzo pouczająca jest lektura 12 rozdziału Pierwszej Księgi Samuela. W Biblii Tysiąclecia mamy tytuł „Pożegnalne przemówienie Samuela”. Naprawdę jest to kerygmat. Samuel okazuje się prorokiem, który rozumie historię i poszczególne jej wydarzenia jako działanie Boga. Umie to przekazać ludowi: Podejdźcie teraz, a będę wiódł z wami spór w obecności Pana w sprawie dobrodziejstw Pana, jakie świadczył wam i waszym przodkom (1 Sm 12, 7). Samuel mówi prawdę, ale nie moralizuje. To, co mówi, jest twarde, ale przepełnione miłością do ludu i troską o jego przyszłość.

Ustanowił królestwo i namaścił władców…

W rozważaniu tej misji Samuela wypadnie nam jeszcze mówić o jego posłannictwie prorockim, gdyż te obydwie sprawy są ze sobą ściśle powiązane i nakładają się na siebie wzajemnie.
Samuel otwiera nową epokę w historii Izraela a także w historii zbawienia. Przez jego posługę przygotowanie na przyjście Mesjasza wchodzi w nową fazę. Nowa sytuacja oznaczała zmianę w każdej dziedzinie życia, od politycznej po religijną. Zmienią się relacje do Boga całego narodu i poszczególnego człowieka a także relacje międzyludzkie. Pojawią się nowe instytucje polityczne, gospodarcze i religijne (król jako pomazaniec Pański). W nowej sytuacji znalazł się cały naród i poszczególny człowiek. Te historie są opisane w 1 Sm, ale trzeba wiedzieć, że nie jest to kronikarski zapis, a raczej wybór dokonany wedle pewnego klucza, na podstawie różnych źródeł i tradycji, w które wgląd miał ostateczny redaktor. Problemów związanych z nadejściem nowych czasów było na pewno znacznie więcej. Trzeba też zdać sobie sprawę, że te wszystkie sprawy i problemy przeszły jakoś przez głowę i serce Samuela, a przecież nie był to człowiek w pełni sił, gdyż to, co najważniejsze zaczęło się, kiedy Samuel się postarzał (1 Sm 8, 1). Jest to pewien paradoks, na który chyba tylko Bóg może sobie pozwolić. Normalnie bowiem motorem wszelkich przemian są ludzie młodzi. Wielkie przemiany, których Bóg jest autorem, widocznie lepiej są realizowane przez ludzi sędziwego wieku. Tak było w przypadku Mojżesza, a w czasach najnowszych – Jana XXIII. Doświadczenie życiowe na pewno pomogło Samuelowi sprostać tym wszystkim wyzwaniom i w każdej sytuacji znaleźć właściwe rozwiązanie, ale nie to było decydujące. Warto przyjrzeć się zachowaniu Samuela w takich momentach. Najpierw trzeba jeszcze raz wrócić do sytuacji, którą omawialiśmy w poprzednim punkcie niniejszego rozważania, gdy starszyzna izraelska zwróciła się do niego z żądaniem ustanowienia króla. Samuel uznał, że nie jest w stanie podjąć właściwej decyzji. Modlił się więc Samuel do Pana. A Pan rzekł do Samuela: «wysłuchaj ich głosu, tylko wyraźnie ich ostrzeż i oznajmij im prawo króla» (1 Sm 8, 6b. 9). Samuel przekazuje ludowi słowa Boga a potem słowa ludu Bogu: Samuel wysłuchał wszystkich słów ludu i powtórzył je uszom Pana. A Pan rzekł do Samuela: Wysłuchaj ich żądania i ustanów im króla! (1 Sm 8, 21–22). Potem następuje opis wyboru i namaszczenia pierwszego króla.
I ta sprawa przechodzi przez ręce Samuela: W dniu jutrzejszym o tym czasie poślę do ciebie człowieka z ziemi Beniamina. Jego namaścisz na wodza ludu mego izraelskiego (1 Sm 9, 16).
Samuel po prostu pyta Boga, jak ma postąpić i otrzymuje odpowiedź, albo też otrzymuje polecenie bez zadawania pytania i je wypełnia albo przekazuje9.
Namaszczenie dwóch królów uczyniło Samuela szafarzem niezwykłej łaski im udzielonej. Oznaczało to pojawienie się osoby ważniejszej od niego i konieczność uznania jej władzy i autorytetu. Mógł to zrobić tylko człowiek autentycznie pokorny. I zrobił. Uderza gorliwość, z jaką Samuel służy sprawie królestwa, co do której jeszcze niedawno miał osobiste i uzasadnione zastrzeżenia. Jest to widoczne przede wszystkim w relacji o wyszukaniu, wyborze i namaszczeniu pierwszego króla.
Bardzo trudna była posługa prorocka względem Saula, gdyż pierwszy król Izraela okazał się człowiekiem wyjątkowo opornym na słowo Boże i nieposłusznym. Doprowadziło to do jego odrzucenia przez Boga. Samuel był zmuszony wiele razy przekazywać mu słowo twarde, a na końcu słowo odrzucenia. Sam wtedy cierpiał. Jakże wymowny są dwa krótkie zapisy: Pan skierował do Samuela takie słowa: Żałuję tego, że Saula ustanowiłem królem, gdyż ode Mnie odstąpił i nie wypełniał moich przykazań. Smuciło to Samuela, dlatego całą noc modlił się do Pana… Smucił się [Samuel], iż Pan pożałował tego, że Saula uczynił królem nad Izraelem (1 Sm 15, 10–11. 35). Musiał ten smutek głęboko tkwić w sercu Samuela, skoro polecenie namaszczenia nowego króla Bóg zaczyna od słów: Dokąd będziesz się smucił z powodu Saula?

Według Prawa Pańskiego sądził zgromadzenie…

Samuel był sędzią wcześniej niż ustanowił królestwo i namaścił władców, ale poświęcony mu fragment Księgi Syracha, który traktujemy jak konspekt niniejszego rozważania, zachowuje taką kolejność. Jest możliwe, że znajduje tu swój wyraz przekonanie, że najważniejszym życiowym dokonaniem Samuela było jednak ustanowienie królestwa. Również Pierwsza Księga Samuela zdaje się traktować jego „sędziowanie” jako punkt wyjścia do tego, co w jego życiu okazało się najważniejsze.
Księga przekazuje nam informację, że Samuel sprawował sądy nad Izraelem przez cały ciąg swego życia (1 Sm 7, 15). Były to ostatnie lata trwającej prawie dwieście lat epoki sędziów. Wydarzenia tego okresu, a przede wszystkim relacje między Bogiem i Jego ludem, Księga Sędziów ujmuje w pewien schemat, który cały czas się powtarza: Izraelici popełniali to, co złe w oczach Pana (…) I znów zapłonął gniew Pana przeciw Izraelowi. Wydał więc ich w ręce (…) Wołali więc Izraelici do Pana i Pan sprawił, że powstał wśród Izraelitów wybawiciel (Sdz 3, 7–9 nn)10. Można powiedzieć, że był to swego rodzaju „system wychowawczy”, który stosował Bóg, aby leczyć duszę narodu, przede wszystkim z grzechu bałwochwalstwa.
Ten schemat jest zastosowany w opisie spraw, gdy sądy nad Izraelem sprawował Samuel, chociaż sama formuła nie jest tu zapisana. Wiele miejsca zajmuje opis nieszczęść, którym Pan poddał Izraelitów. Byli gnębieni przez Filistynów. Nieszczęścia nie odwróciło nawet przyniesienie Arki na pole bitwy. Samuel sam rozumiał i potrafił wytłumaczyć to ludowi, że zewnętrzne relacje do Boga nie wystarczą: powiedział do całego domu Izraela: Jeśli chcecie się nawrócić do Pana z całego serca, usuńcie spośród siebie wszystkich bogów obcych i Asztarty, a skierujcie wasze serca ku Panu, służcie więc tylko Jemu, a wybawi was z rąk Filistynów. Synowie Izraela usunęli Baalów i Asztarty i służyli tylko samemu Panu (1 Sm 7, 3–4). Rada okazała się trafna: Filistyni zostali pokonani, tak że nie wkraczali już odtąd do krainy izraelskiej. Ręka Pańska zawisła nad Filistynami po wszystkie dni życia Samuela (1 Sm 7, 13).

Uwagi końcowe

Nie znamy prywatnego i rodzinnego życia Samuela. Jakby mimochodem wspomniani są jego synowie: Kiedy Samuel się postarzał, sędziami nad Izraelem ustanowił swoich synów. Jednak synowie jego nie chodzili jego drogą: szukali własnych korzyści, przyjmowali podarunki, wypaczali prawo. Zebrała się więc cała starszyzna izraelska i udała się do Samuela do Rama. Odezwali się do niego: Oto ty się zestarzałeś, a synowie twoi nie postępują twoimi drogami: ustanów raczej nad nami króla, aby nami rządził, tak jak to jest u innych narodów (1 Sm 8, 1. 3–5). Jakby się powtarzał scenariusz, wedle którego przed laty Samuel znalazł się na najważniejszych kartach historii zbawienia. Jemu, podobnie jak Helemu, nie udało się wychowanie synów i nieudana okazała się próba zrobienia z nich „ważnych ludzi”. Ich grzechy, podobnie jak grzechy synów Helego, stały się bezpośrednią przyczyną uruchomienia ciągu wydarzeń, które i tak miały nadejść.
Zapewne Samuel cierpiał z tego powodu. Jest to jednak moment przywołujący pewną zasadniczą prawdę i określający miejsce każdego człowieka przed obliczem Boga. Kimkolwiek ten człowiek jest i jakimkolwiek ważnym powołaniem zostanie obdarowany, pozostaje grzesznikiem. Nawet jeśli przez jego posługę inni otrzymują zbawienie, to i sam pozostanie tym, który zbawienia potrzebuje. Prawdziwe zbawienie mieni się wszystkimi kolorami grzechu i łaski.
Kościół współczesny pełni swoją misję sytuacji przełomu, bardzo przypominającej czasy Samuela. Dla tych, którym została powierzona jakakolwiek odpowiedzialność w tym Kościele, Samuel jest postacią bardzo aktualną. Pozostaje życzyć wszystkim, by była to postać bliska.

Ks. Stanisław WYPYCH

1. Katolicki komentarz biblijny, Warszawa 2001, 242.
2. Por. Lb 3, 12–13
3. Por. Ef 5, 21–32.
4. Por. 1 Sm 1, 5.8.
5. Por. 1 Sm 19, 20–24.
6. 1 Sm 3, 1–18.
7. 1 Sm 1, 24–28.
8. Katolicki komentarz biblijny, dz. cyt., 598.
9. Por. 1 Sm 15, 1. 11; 16, 1. 7. 12.
10. Por. Sdz 3, 12–15; 4, 1–3; 6, 1–7; 10, 6–13; 13, 1nn;

Szkoła Formacji – Katecheza o Samuelu