Strzykwa, czyli pożyteczne paskudztwo.

Strzykwy, zwane też “ogórkami morskimi” to szkarłupnie – krewniacy jeżowców, rozgwiazd, wężowideł i liliowców. Większość z nich przypomina poruszające się ma małych nóżkach ogórki, kaszanki, patisony, kupy, ewentualnie coś innego, a obrzydliwego. Odżywiają się mułem pełzając po dnie, ale niektóre gatunki potrafią pływać w toni wodnej. Z jednej strony im ten muł wchodzi, z drugiej wychodzi i w ten sposób oczyszczają piasek  z różnych organicznych odpadków.strzykwa 11 strzykwasea c.sea

Taka odmiana podwodnego odkurzcza.

Gromada obejmuje około 1300 gatunków.Strzykwy należą do organizmów liczebnie dominujących na Ziemi – zasiedlają około 70% powierzchni całej planety, stanowiąc czasami ponad 90% biomasy zajmowanych ekosystemów. W zapisie kopalnym znane są z dolnego kambru.

Zwierzęta zaliczane do strzykw występują głównie w morzach pełnosłonych, niektóre przystosowały się do wód o mniejszym zasoleniu. Najliczniej występują w tropikalnej strefie Oceanu Indyjskiego i Spokojnego, zwłaszcza w morzach płytkich, ale spotykane są też na głębokościach do 5000 m.

Okryte miękkim worem powłokowo-mięśniowym ciało pokryte jest brodawkami i ma od 1 cm do 2 m. Przeciętna długość większości gatunków wynosi 10–30 cm. Średnica ciała zazwyczaj nie przekracza 5 cm.

Na powierzchni ciała większości gatunków znajduje się 5 rzędów nóżek ambulakralnych.. Szkielet wewnętrzny tworzą drobne wapienne płytki lub różnego kształtu igiełki szkieletowe luźno położone wewnątrz powłoki ciała.

Otwór gębowy jest otoczony wieńcem 8–30 czułków  służących do pobierania pokarmu. Na końcu układu trawiennego znajduje się umięśniona, rytmicznie kurcząca się kloaka, do której otwierają się parzyste płuca wodne oraz tzw. organy Cuviera, czyli parzysty, cewkowaty, wielokomórkowy gruczoł obronny występujący przy płucach wodnych strzykw. Wytwarza on toksynę (zawierającą saponiny holoturinę) lub lepką wydzielinę, która po podrażnieniu zwierzęcia jest wyrzucana na zewnątrz ciała w celu sparaliżowania lub unieruchomienia napastnika. Boją się tego akwaryści, bowiem w takim wypadku wszystkie żywe stworzenia w akwarium giną.

 Przy pomocy nóżek ambulakralnych strzykwy poruszają się wolno, pełzając po dnie morskim jak gigantyczna stonoga. Gatunki osiadłe przyczepiają się nóżkami do elementów dna. Nieliczne gatunki pelagialne poruszają się poprzez naprzemienne zginanie ciała w kształt litery U oraz jego prostowanie.

W większości są rozdzielnopłciowe i jajorodne. Zapłodnienie u większości gatunków jest zewnętrzne, a tylko u nielicznych (14 gatunków) – wewnętrzne – wówczas jaja rozwijają się w celomie.W rozwoju przeważnie występuje planktonowa larwa. U co najmniej 40 gatunków, w większości z rodziny ogórków morskich, stwierdzono opiekę nad młodymi polegającą na składaniu jaj pośród czułków lub w specjalnej kieszeni powstałej w powłoce ciała.

W razie zagrożenia strzykwy potrafią wystrzykiwać (stąd polska nazwa) przez odbyt swoje nitkowate i pokryte lepką trucizną narządy wewnętrzne – organy Cuviera wraz z tylną częścią przewodu pokarmowego oraz częścią płuc – które potem szybko regenerują. Strzykwa, która wystrzeliła swój układ pokarmowy w kierunku drapieżnika może się do czasu regeneracji organów wewnętrznych odżywiać przy pomocy układu oddechowego, tzw. płuc wodnych wciągając pokarm przez odbyt. Wówczas płuca wodne wchłaniają nie tylko tlen, ale i rozpuszczone w wodzie substancje pokarmowe.

Szczególne są właściwości skóry strzykwy. W momencie zagrożenia zwierzę ulega błyskawicznej przemianie: z miękkiego i giętkiego staje się twarde. Proces odwrotny zachodzi równie szybko. Dzięki zbroi strzykwa chroni się przed atakami drapieżników.

Strzykwy żyją od 5 do10 lat.

Strzykwy od dawna budziły zainteresowanie ludzi. Tradycyjna medycyna chińska już od 5000 lat stosuje je jako środek łagodzący ból stawów, zapalenia ścięgien oraz zwichnięć. Połowy tych zwierząt prowadzone są od co najmniej 1000 lat. Wykorzystywano je w celach konsumpcyjnych, w medycynie ludowej, a obecnie wykorzystywane są również w przemyśle farmaceutycznym oraz jako suplement diety. Prowadzone są badania nad możliwością szerszego wykorzystania tych zwierząt. Ciało strzykw zawiera wiele substancji chemicznych, w tym saponiny i toksyny, które przyciągają uwagę farmakologów.

Strzykwy ponad 50 gatunków, m.in. trepangi, są komercyjnie poławiane lub hodowane, a następnie spożywane w kuchniach azjatyckich. Jadane są surowe lub ugotowane, posolone i wysuszone. Trepang japoński i trepang królewski należą do gatunków intensywnie poławianych, zwłaszcza w rybołówstwie japońskim i koreańskim. Duże znaczenie mają również ogórczaki z rodzaju Cucumaria. Ich wysuszone ciało zawiera do 82% białka. Niektóre z nich, np. ogórczak japoński są spotykane w hodowlach akwaryjnych.

Po ugotowaniu strzykwa jest galaretowata i prawie przezroczysta. Używa się jej do zup jako substancji zagęszczającej i aromatyzującej. Na wyspach Fidżi miejscowe gatunki przyrządza się w tradycyjny sposób z przetartym i odsączonym miąższem kokosowym. Smakują jak ryby, choć są nieco ciągliwe.

Próbowałam raz tego przysmaku. Smakuje jak usmażona opona. Nie chcąc robić przykrości kucharzowi, który czekał na pochwały, jak za czasów dzieciństwa zachomikowałam niezjedzony kąsek w ustach, wyraziłam swój zachwyt dla jego sztuki kulinarnej, a kiedy tylko spuścił mnie z oka, wyrzuciłam za burtę. No, nie jadam smażonych opon. Co ci Chińczycy widzą w tej zupie z jaskółczych gniazd?

O autorze: sigma